Microsoft Word B\335R\335K\335mler 24. 01. 2010
Yüklə 281,19 Kb. Pdf görüntüsü
|
Yargısal Aktivizm ve Yasama Erkinin Gaspı / Şerife Gül Arıman
81 1982 Anayasasında siyasi partilerle ilgili hükümler 1961 Anayasasına göre daha dağı- nık ve sınırlayıcıdır. Siyasi partilerin kurumsal güvencesini bertaraf eden hükümler 1961 Anayasasına oranla 1982 Anayasasında çok daha fazladır. 40
“siyasi partilerin tüzük ve programlarıyla eylemleri… Milletin egemenliğine aykırı olamaz diyerek.” diyerek bu yasağa aykırılığı kapatma nedeni olarak belirlemiştir. Diğer bir kapatma sebebi ise devletin ülkesi ile bütünlüğüne aykırı hare- ketlerdir. Siyasi Partiler Kanununa göre “siyasi
partiler devletin tekliği ilkesini değiştirme amacı güdemezler ve bu amaca yönelik faali- yette bulunamazlar.” Bunun dışında Siyasi Partiler Kanunu’nda bağımsızlığın korunması ile ilgili benzer ve somutlaştırılması zor ka- patma nedenleri vardır. Görüldüğü üzere, esasında bu hükümler de müphem ve geniş tanımlar içermekte olduğundan yargısal akti- vizme müsaade etmektedirler. AYM, siyasî partilerin kapatılması konu- sunda da tipik bir jüristokratik yaklaşımla ‘yargıçlar hükümeti’ni ilân etmiştir. 1986’da 3270 sayılı Kanunla değiştirilen Siyasî Partiler Kanunu’nun 103. ve 101. maddelerine göre, parti kapatma yoluna gidilebilmesi için, önce parti yasaklarına aykırı eylemlerde bulunan kişilerin bu eylemlerinden dolayı hüküm giy- meleri ve Başsavcının istemine rağmen parti- den çıkarılmamaları gerekiyordu. 41
davasında, önce bu kanun hükmünü önmesele olarak incelemiş, iptal etmiş, daha sonra da bu iptal hükmüne dayanarak kapat- ma kararı vermiştir. Bu karar Mahkemeye, bir siyasî partinin Anayasaya aykırı eylemlerin işlendiği odak haline gelmiş olup olmadığını kanunla belirlenmiş herhangi bir ölçüte bağlı kalmadan doğrudan doğruya Anayasaya da- yanarak serbestçe takdir etme imkânı vermiş- tir.
TBMM Anayasa Mahkemesi’ni sınırlandır- mak üzere, Kanunla, Siyasî Partiler Kanunu- nun 101 ve 103’üncü maddelerinde değişik-
40 Kasım Aksoy, “1982 Anayasası “1982 Anayasası “1982 Anayasası “1982 Anayasası’nda Siyasi Parti Y ’nda Siyasi Parti Y ’nda Siyasi Parti Y ’nda Siyasi Parti Ya- a- a-
sa sa sa sakkkkları” ları”
ları” ları”,
Birikimler – I, s. 176. 41 Özbudun, a.g.m., s. 262. likler yapılmıştır. Bu değişiklikle, odak olma durumu şu şekilde tanımlanmıştır: “Bir siyasî parti, birinci fıkrada yazılı fiiller o partinin üyelerince yoğun bir şekilde işlen- diği ve bu durum o partinin büyük kongre, merkez karar ve yönetim kurulu veya Türki- ye Büyük Millet Meclisi’ndeki grup genel kurulu veya grup yönetim kurulunca zımnen veya açıkça benimsendiği yahut bu fiiller doğrudan doğruya anılan parti organlarınca kararlılık içinde işlendiği takdirde, söz konu- su fiillerin odağı haline gelmiş sayılır.” Ardından Anayasa Mahkemesi Fazilet Par- tisi’ni kapatmak için Siyasî Partiler Kanununun değişik 103. maddesinin Anayasaya uygunlu- ğunu önmesele olarak incelemiş ve nihaye- tinde maddeyi iptal etmiş, kapatma kararını vermiştir. Bu karara karşı TBMM’nin nihaî tepkisi, 2001 anayasa değişikliği ile iptal edilen 103. maddenin ikinci fıkrasının hemen hemen aynı şekilde Anayasanın 69. maddesine monte edilmiş olmasıdır. Đptal edilen hükümle yeni Anayasa hükmü arasındaki tek fark, yeni me- tinde genel başkanın da ilgili parti organları arasında sayılmış olmasıdır. Böylece, Anaya- sanın 69’uncu maddesinin altıncı fıkrası şu şekli almıştır: “Bir siyasî partinin 68’inci maddenin dördün- cü fıkrası hükümlerine aykırı eylemlerinden ötürü temelli kapatılmasına, ancak, onun bu nitelikteki fiillerin işlendiği bir odak haline geldiğinin Anayasa Mahkemesince tespit edilmesi halinde karar verilir. Bir siyasî parti, bu nitelikteki fiiller o partinin üyelerince yo- ğun bir şekilde işlendiği ve bu durum o parti- nin büyük kongre veya genel başkan veya merkez karar veya yönetim organları veya Türkiye Büyük Millet Meclisi’ndeki grup genel kurulu veya grup yönetim kurulunca zımnen veya açıkça benimsendiği yahut bu fiiller doğ- rudan doğruya anılan parti organlarınca karar- lılık içinde işlendiği takdirde söz konusu fiille- rin odağı haline gelmiş sayılır.” 42
parti kapatma davalarında salt çoğunluk yeri- ne beşte üç çoğunlukla karar verilmesi şartı getirilmiştir. AK Parti’nin kapatma davasında AYM jüristokratik bir formül arayışına girmemiştir.
42 Özbudun, a.g.m., s. 264. Genç Hukukçular Hukuk Okumaları
82 Bu durum Anayasa Mahkemesi ile Yasama arasındaki çatışmanın bir ölçüde yasama ter- cihine göre sonuçlandığını göstermektedir. b) b) b) b) Anayasa Değişiklikler Anayasa Değişiklikler Anayasa Değişiklikler Anayasa Değişiklikleriiiini Esastan ni Esastan ni Esastan ni Esastan Đnceleme M Đnceleme M Đnceleme M Đnceleme Müüüüdahaleleri dahaleleri dahaleleri dahaleleri 1961 Anayasası döneminde, AYM Anaya- sa’daki boşluktan faydalanarak Anayasa deği- şikliklerini iptal etmiş ve bu değişiklikleri gerek şekil, gerekse esas yönünden denetleyebile- ceği sonucuna varmıştır. 1970 yılında verdiği bir kararda (E.1970/1, K.1970/31, 16.6.1970, sayı 8, s. 323) AY’nın 2. maddesinde sayılan Cumhuriyetin niteliklerinin, değiştirilemez nitelikteki cumhuriyet ilkesine dâhil olduğunu ileri sürerek, bir anayasa değişikliğini iptal etmiştir. 1961 Anayasasında 9. maddede “Devletin şeklinin Cumhuriyet olduğu hakkındaki ana- yasa hükmü değiştirilemez ve değiştirilmesi teklif edilemez” şeklindeki hükmü yorumlaya- rak, Cumhuriyet sözcüğünün değil, cumhuri- yet rejiminin kastedildiğini; cumhuriyet reji- minin ise, başlangıçta belirtilen ilkelere, milli, demokratik, sosyal ve laik bir hukuk devletine işaret ettiğini belirtmiştir. Bu sebeple bu ilke- lere aykırı olması durumunda da meclisin yaptığı anayasa değişikliğine müdahale edebi- leceği ve bu karara binaen de hem şekil hem de esas yönünden denetleyebileceği sonucu- na varmıştır. 43
sa’nın 145. maddesini değiştirerek, AYM’nin anayasa değişikliklerini denetleme yetkisini, “Anayasada gösterilen şekil şartlarına uygun- luğunu denetler” hükmüyle sınırlandırmıştır. Fakat ilerleyen zamanda Anayasa Mahke- mesi dört anayasa değişikliğini daha iptal etmiş ve Cumhuriyetin değişmezliği kuralını bir şekil kuralı ilan etmiştir. Anayasaya’nın ikinci maddesi geniş kapsamı ile meclisin çıkaracağı her yasanın iptali için elverişli ol- duğundan seçilmişler bu konuda da bir çö- züm arayışına gitmişler ve 1982 Anayasası ile şekil denetiminin muhtevası tanımlanarak sınırlandırılmıştır.
43 Özbudun, a.g.m., s. 269. Anayasanın 148. maddesine göre bu de- netim,
“teklif ve oylama çoğunluğuna ve ivedilikle görüşülemeyeceği şartına uyulup uyulmadığı hususları ile sınırlıdır.” ibaresi eklenmiş ve 149. maddeye de Anaya- sa değişikliklerinin iptaline karar verilebilmesi için üçte iki çoğunluk şart koşulmuş olup; 2001’de bu nitelikli çoğunluk beşte üçe indi- rilmiştir. Ancak, başörtüsüyle ilgili son anayasa de- ğişikliğinde, CHP’nin iptal başvurusunu yetki- sizlik sebebiyle reddetmeyerek dosyayı esas- tan incelemeye alan AYM’nin, yine yargısal aktivizmini Anayasa’ya aykırı olarak devam ettirme eğiliminde olduğu görülmüştür. c) c)
c) 367 Kararı: 367 Kararı: 367 Kararı: 367 Kararı: Yasamanın Doğrudan Gaspı Yasamanın Doğrudan Gaspı Yasamanın Doğrudan Gaspı Yasamanın Doğrudan Gaspı Anayasa Mahkemesi, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin cumhurbaşkanlığı seçimi için top- landığı zaman, yoklama yapılıp toplantı yeter sayısı olan 367 milletvekilinin mevcudiyetini tespit etmesi gerektiğine karar vermiş, 27 Nisan 2007 günü yapılan birinci tur oylamada bu sayıda milletvekilinin bulunduğunun tespit edilmemesini bir “içtüzük” ihdası olarak kabul edip iptal etmiştir. Cumhurbaşkanı seçimine dair Meclis kara- rını Anayasa Mahkemesi’nin denetleyebilmesi mümkün değildir; parlamento kararları dene- tim dışıdır. 44 Fakat AYM bu sınırlandırmayı kendince şu yöntemle aşmıştır: Mahkeme’ye göre, bir işlemin TBMM tarafından yapılan nitelendirilmesi önemli değildir, Mahkeme içeriğine bakarak yapılan işlemi kendisi yeni- den nitelendirebilir. Yani, TBMM’nin bir işlem için, kanun veya içtüzük ya da parlamento kararı şeklinde bir nitelendirme yapması önemli değildir; Mahkeme yapılan işlemi yeniden nitelendirip, mesela, parlamento kararı denilen işlemi bir içtüzük işlemi olarak kabul edebilir demektedir. 45
Anayasa Mahkemesi, yanlış yorumunu tu- tarlı kılabilmek için, toplantı yeter sayısını
44 Anayasa, 148. madde. 45 Şentop, a.g.m. Yüklə 281,19 Kb. Dostları ilə paylaş:
|