Microsoft Word B\335R\335K\335mler 24. 01. 2010
Yüklə 281,19 Kb. Pdf görüntüsü
|
Yargısal Aktivizm ve Yasama Erkinin Gaspı / Şerife Gül Arıman
79 Bulgaristan, Đtalya, Romanya, Đspanya ve ABD’de uygulanmaktadır. 31
Anayasa Mahkemesi on bir asıl ve dört yedek üyeden oluşur. Anayasası’nın (madde 146) öngördüğü sistemde, Cumhurbaşkanı on bir asıl ve dört yedek üyeden on birini yüksek mahkemeler ve Yükseköğretim Kurulu’nun önerdiği üç kat aday arasından; dört üyeyi ise üst kademe yöneticileri ile avukatlar arasın- dan doğrudan atamaktadır. Avrupa ülkelerinin çoğunda anayasa mah- kemesi üyelerinin görev süresi sınırlı tutul- muştur. Buna göre, Almanya’da 12 yıl, Çek Cumhuriyeti’nde 10 yıl, Fransa, Đtalya, Đspanya, Bulgaristan, Macaristan, Romanya, Slovenya, Portekiz ve Polonya’da 9 yıl, Hırvatistan’da 8 yıl, Slovakya’da 7 yıldır. 32
Fakat Türkiye’de 40 yaşını doldurmuş ve anayasada belirtilen özellikleri taşıyarak asıl veya yedek üye olmuş bir üye altmış beş ya- şını doldurunca emekliye ayrılabilir. Yani 25 sene görev yapması mümkündür. Tabi
bu süre
içerisinde hâkimlik mesleğinden çıkarılmayı gerektiren bir suçtan dolayı hüküm giyerse kendiliğinden, sağlık sebebiyle mesleği yapamayacağı anlaşılırsa Anayasa mahkemesi üye tam sayısının salt çoğunluğunun kararı ile üyeliği sona erebilir. 4. 4. 4. 4. Anayasa Mahkemesi’nin Görevleri Anayasa Mahkemesi’nin Görevleri Anayasa Mahkemesi’nin Görevleri Anayasa Mahkemesi’nin Görevleri Anayasa Mahkemesi, kanunları, kanun hükmünde kararnameleri ve Türkiye Büyük Millet Meclisi Đç Tüzüğünün Anayasa’ya şekil ve esas bakımında uygunluğunu denetler. Anayasa değişikliklerini ise sadece şekli olarak denetleme yetkisine sahiptir. 33
Bunun dışında sınırlı olarak Parlamento Kararları’nı da denetleme imkânı tanınmıştır. Yasama dokunulmazlığının kaldırılması, Türki-
31 Yavuz Atar, “Anayasa Mahkemesinin Yapılandırılm “Anayasa Mahkemesinin Yapılandırılm “Anayasa Mahkemesinin Yapılandırılm “Anayasa Mahkemesinin Yapılandırılma- a- a- a- sı”
sı” sı”
sı”, http://www.tumgazeteler.com/?a=2121536. 32 Atar, a.g.m. 33 Anayasa, 148. madde. ye Büyük Millet Meclisi üyeliğinin düşmesine ilişkin kararları gibi. 34
diği norm ve işlemler sınırlıdır ve şunlardır: • Kanunlar • Kanun Hükmünde Kararnameler • Türkiye Büyük Millet Meclisi Đç Tüzüğü • Anayasa Değişiklikleri • Parlamento Kararları Fakat bunlara baktığımızda aslında 1982 Anayasası’nın Denetlenemez Đşlemleri’nin sınırlı olduğunu görüyoruz. Olağanüstü hal kanunu hükmünde kararnameler, uluslararası anlaşmalar, bazı Meclis kararları (olağan üstü hal ilanı, savaş hali ilanı, seçimlerin geri bıra- kılması...) ve yargı denetimi dışında tutulan Cumhurbaşkanının tek başına yaptığı işlemler, Yüksek Askeri Şura karaları ve nihai olarak Anayasa değişiklikleridir. Denetimin niteliği ise, ilgili makamların ha- zırlayıp onayladığı —yürürlüğe girsin girme- sin— tüm metinler denetim kapsamındadır. Đlginç olan hazırlanmayan metinler dahi dene- tim kapsamındadır. Yani yasamanın hareket- siz kalmasıyla yapılmayan işlemler “ihmal yoluyla anayasaya aykırılık denetimini” gerekli kılmaktadır. 35
kemesi’nin oldukça geniş bir denetleme ala- nında hareket ettiğini görüyoruz. TÜRKĐYE PRATĐĞĐNDE TÜRKĐYE PRATĐĞĐNDE TÜRKĐYE PRATĐĞĐNDE TÜRKĐYE PRATĐĞĐNDE YASAMAYA MÜD YASAMAYA MÜD YASAMAYA MÜD YASAMAYA MÜDA A A
HALELER HALELER
HALELER 1. 1. 1. 1. Yargısal Müdahaleye Açık Yargısal Müdahaleye Açık Yargısal Müdahaleye Açık Yargısal Müdahaleye Açık Anayasal H Anayasal H Anayasal H Anayasal Hüüüükümler kümler
kümler kümler 1961 ve 1982 Anayasalarındaki darbe ka- lıntısı, yoruma açık, sübjektif ve ideolojik hü- kümler, yargısal aktivizme çok müsaittir. Bu yüzden Mahkeme ile yasama organı arasında sürekli bir çekişme yaşanmıştır. Bu hükümler Anayasanın ilk üç maddesi ve başlangıç bö- lümünde yer almaktadır.
34 Anayasa, 85. madde. 35 Kaboğlu, a.g.e., s. 280. Genç Hukukçular Hukuk Okumaları
80 a) a) a) a) Anayasanın Anayasanın Anayasanın Anayasanın Devletin T Devletin T Devletin T Devletin Teeeemel mel
mel mel
Niteliklerini Tanımlayan ve Niteliklerini Tanımlayan ve Niteliklerini Tanımlayan ve Niteliklerini Tanımlayan ve Değiştirilmesi Mü Değiştirilmesi Mü Değiştirilmesi Mü Değiştirilmesi Müm m m
kün kün
kün Olmayan Đlk Üç Maddesi Olmayan Đlk Üç Maddesi Olmayan Đlk Üç Maddesi Olmayan Đlk Üç Maddesi 1982 Anayasası’nın birinci maddesi, aynen 1924 ve 1961 Anayasalarının birinci madde- leri gibi “Türkiye Devleti bir cumhuriyettir” hükmünü getirdikten sonra 2. maddede cumhuriyetin niteliklerini saymaktadır. Top- lumun huzuru, millî dayanışma ve adalet gibi geniş ve tanımlanması imkânsız kavramlar yer aldığı gibi; Atatürk milliyetçiliği, insan hakları- na saygı, hukuk devleti, demokratik devlet, lâik devlet, sosyal devlet gibi kavramların da tek bir tanımı olmadığı açıktır. AYM laiklikle ilgili yorumlarında, genelde benimsenen bilimsel yorumunu aşmakta ve onu, devlet yönetimine hâkim bir ilkenin öte- sinde bir çeşit mutlak pozitivist ideoloji olarak takdim etmektedir. Lâikliği, “ siyasal, sosyal ve kültürel yaşamın çağdaş düzenleyicisi ” olarak tanımlayan AYM Kararı, AK Parti hakkında açılan kapatma davasının iddianamesinde de aynen yer almıştır. AYM’nin özellikle parti kapatma davalarındaki yasakçı tutumunu bir anayasa hukukçumuz “hak-eksenli” değil, “ideoloji-eksenli” bir paradigma olarak nite- lendirmiştir. 36
b) b) b) b) Anayasa Metnine Dâhil Sayılan Anayasa Metnine Dâhil Sayılan Anayasa Metnine Dâhil Sayılan Anayasa Metnine Dâhil Sayılan Ba Ba Ba Başşşşlangıç Bölümü langıç Bölümü langıç Bölümü langıç Bölümü 1982 Anayasası’nın 2. maddesi, başlan- gıçta belirtilen temel ilkelere atıfta bulunmuş ve Anayasanın dayandığı temel görüş ve ilke- leri belirten başlangıç kısmı Anayasa metnine dâhil sayılmıştır. Anayasaların yapılış sebeplerini ve dayan- dıkları temel felsefeyi açıklayan ve çoğu za- man edebi bir üslupla yazılmış bulunan baş- langıç bölümlerinden, uygulanabilir hukuk normları çıkarmak kolay değildir. 37 “ Türk millî
menfaatleri ”, “ Türklüğün tarihi ve manevî değerleri ”, “
Atatürk milliyetçiliği, ilke ve inkı- lâpları ve medeniyetçiliği ” gibi pek çok farklı
36 Özbudun, a.g.m., s. 264 37 Özbudun, a.g.e., s. 71 tanımı bulunan ifadeler içermektedir. Bu tür açık olmayan kavramların Anayasa Mahke- mesine, aktivist bir tutum izleme yolunda büyük imkânlar sağladığı açıktır. 2. 2.
2. Anayasa Mahkemesinin Anayasa Mahkemesinin Anayasa Mahkemesinin Anayasa Mahkemesinin Yargısal Aktivist Hareke Yargısal Aktivist Hareke Yargısal Aktivist Hareke Yargısal Aktivist Harekettttleri ve leri ve leri ve
leri ve Seçilmişlerin Tepkileri Seçilmişlerin Tepkileri Seçilmişlerin Tepkileri Seçilmişlerin Tepkileri Kuruluşundan bugüne varlığını kesintisiz olarak sürdürmüş olan Anayasa Mahkemesi kendisine anayasada tanınan sınırları pek çok kez ihlal etmiş ya da farklı yorumlayarak yet- kilerini genişletmiştir. Halkın seçtiği temsilciler yasama faaliyet- leri önünden mahkemeyi kaldırmaya çalışmış- larsa da, yeni bir dönem yine yargının yasa- maya müdahalelerine sahne olmuştur. Hatta son dönemlerde anayasayı çiğneyen kararlara 38 imza atan Anayasa Mahkemesi, Başkan Roosvelt’in “Anayasayı, Mahkemenin elinden kurtarma” ifadesini zihinlerimize yer- leştirmiştir. Temsilcilerin yeterince belirleyici olama- ması sonucunda Anayasa Mahkemesi’nin kendi kendini sınırlandırması yolunda bir ge- lişme izlenememiştir. Fakat yine de siyasi elitler her dönem kanunları değiştirerek bir çözüm arayışına girmişlerdir. a) a) a) a) Siyasi Parti K Siyasi Parti K Siyasi Parti K Siyasi Parti Kaaaapatma Müdahaleler patma Müdahaleler patma Müdahaleler patma Müdahaleleri i i i 1961 Anayasası ile vatandaşların siyasi parti kurma, partilere girme ve çıkma hakları bireysel temel hak olarak güvence altına alınmış
39 ve siyasi partileri demokrasinin te- mel unsurları arasına katmıştır. 1961 Anayasasına göre önceden izin al- maksızın kurulan ve serbestçe faaliyette bu- lunabilecek olan siyasi partiler, tüzüklerinin, program ve faaliyetlerinin, demokratik, laik cumhuriyet ilkelerine ve milletin bölünmezliği temel ilkesine uygun olmaması hallerinde temelli kapatılabilecektir.
38 Mustafa Şentop, “Yargıçlar Đktidarı” “Yargıçlar Đktidarı” “Yargıçlar Đktidarı” “Yargıçlar Đktidarı”, Zaman gazetesi. 39 1961 Anayasası, madde 59/1. Yüklə 281,19 Kb. Dostları ilə paylaş:
|