Microsoft Word B\335R\335K\335mler 24. 01. 2010
Yüklə 281,19 Kb. Pdf görüntüsü
|
Yargısal Aktivizm ve Yasama Erkinin Gaspı / Şerife Gül Arıman
75 hukuka [common law] aykırı olmaması gerek- tiğini ileri sürmüştür. 10
Devletleri’nin anayasasının hazırlanması için 25 Mayıs 1787 tarihinde toplanan Konvansi- yon’da, bazı üyeler yargısal denetim konusu- na eğilmişlerdi. Örneğin, bu Konvansiyon’un kayıtlarında [The Records of the Federal Convention], üyelerden Rufus King’in “... Yargıçlar, kanunlar önlerine geldiğinde, ana- yasaya aykırı görünenlerinin uygulanmasını hiç tereddüt etmeden durduracaklardır” ; Elbridge Gerry’in “... Kanunların uygulanma- sında Anayasaya uygunlukları üzerinde karar verme gücüne sahip olduklarından...” dedik-
leri görülmektedir. 11
Yargısal denetimin gerekliliği düşüncesi- nin yanında zamanla bu denetimin nasıl bir sistemle gerçekleştirileceği hususu ile iki farklı model oluşmuştur: Kanunların anaya- saya uygunluğunun normal mahkemeler tarafından denetlenmesi Amerikan Modeli anayasa yargısını, bu işle görevlendirilen özel bir mahkeme tarafından denetlenmesi ise Avrupa Modeli anayasa yargısını ortaya çı- karmıştır. Amerika’da Federal Yüksek Mahkeme, ilk defa ve adeta yeni bir milat olarak 1803 ta- rihli
Marbury v. Madison Davasında kanunla- rın Anayasaya uygunluğunun araştırılabilece- ğine ve Anayasaya aykırı bulunan kanunun uygulanmayacağına karar vermiştir. Anayasaya aykırı olan kanunu “iptal” değil; ‘ihmal’ ederek görmezden gelen ve her so- mut olayda bir üst normu uygulayan Ameri- kan Modeli’nin işleyişi oldukça basit ve açık- tır.
Avustralya, Kanada, Japonya, Norveç, Da- nimarka ve Đsveç gibi ülkelerde Amerikan Modeli benimsenmiştir. Bir normu uygulayacak olan mahkeme, bu norm ile bu normdan daha üst derecede bulunan bir normun çatıştığı kanısına varırsa, bu çatışmayı, lex posterior derogat legi
10 Erdal Onar, Anayasa Yargısı Đncelemel Anayasa Yargısı Đncelemel Anayasa Yargısı Đncelemel Anayasa Yargısı Đncelemeleeeeriririri, s. 8. 11 Onar, a.g.e., s. 9. inferiori [üst kanun alt kanunları ilga eder] ilkesine göre çözmektedir. 12
Avrupa Modelinde ise, kanun ve anayasa arasında bir çatışma ortaya çıktığı zaman, sorun özel bir mahkemeye; Anayasa Mahke- mesi’ne devredilmektedir. Đlk örneği 1920 Avusturya Anayasa Mah- kemesidir. Đkinci Dünya Savaşından sonra ise 1948 Đtalyan, 1949 Alman Anayasaları da merkezî tipte bir anayasa mahkemesi kur- muşlardır. Daha mütevazı şekilde 1958’de Fransa’da, Kıbrıs’ta 1960’ta, Türkiye’de 1961’de “Avrupa Modeli”nin kabul edildiği görülmektedir. 13
2. 2. 2. 2. Yüksek Mahkeme Đçti Yüksek Mahkeme Đçti Yüksek Mahkeme Đçti Yüksek Mahkeme Đçtihatları ve hatları ve hatları ve hatları ve Müdahal
Müdahal Müdahal
Müdahaleeeecilik cilik
cilik cilik Amerikan Yüksek Mahkemesi, federal sis- tem içinde en üst katta yer alan bir mahke- medir. Yüksek Mahkeme, Anayasada açık, seçik bir kural olmamakla birlikte bütün fede- ral yasalardan, kararnamelerden, Birleşik Dev- letlerin taraf olduğu antlaşmalardan doğacak anlaşmazlıkları incelemekte; bunları yorum- lamakta ve en önemlisi, ileri sürülecek Anaya- saya aykırılık iddialarına bakmaktadır. 14
Amerikan Yüksek Mahkemesinin kuruluş yıllarında Federalist bazı Cumhuriyetçiler ara- sında başlayan tartışmalar yargı denetimi konusunda birbirine aykırı iki temel görüş ortaya çıkartmıştır: Yargı denetiminden yana olanların düşü Yargı denetiminden yana olanların düşü Yargı denetiminden yana olanların düşü Yargı denetiminden yana olanların düşün- n- n-
celerine göre celerine göre celerine göre celerine göre , Mahkemeler, milletin iradesini yansıtan temel siyasi ve hukuki belgeye uygun bulmadıkları Anayasa işlemlerini hükümsüz kılabilirler. Bu yargı denetimi yoluyla millet, temsilcilerinin haksız ve yanlış işlem ve ey- lemlerinden korunmuş olur. Halk seçimleri yüzünden, temsilcilerin yaptıkları her türlü işleme ve karara da boyun eğmek zorunda kalmaz. 15
12 Kemal Gözler, Türk Anayasa Türk Anayasa Türk Anayasa Türk Anayasa Hukuku Hukuku Hukuku
Hukuku, s. 873. 13 Gözler, a.g.e., s. 876; Kaboğlu, a.g.e., s. 17. 14 ABD Anayasası, madde III/2. 15 Tunçer Karamustafaoğlu, “Anayasa Yargısının Önemli “Anayasa Yargısının Önemli “Anayasa Yargısının Önemli “Anayasa Yargısının Önemli SSSSo
oo orunları” runları” runları”
runları”, http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/38/- 333/3383.pdf, s.91. Yüklə 281,19 Kb. Dostları ilə paylaş:
|