Microsoft Word B\335R\335K\335mler 24. 01. 2010
Yüklə 281,19 Kb. Pdf görüntüsü
|
Yargısal Aktivizm ve Yasama Erkinin Gaspı / Şerife Gül Arıman
77 vermiştir. Yüksek Mahkemenin görüşü şu şekildedir: “Mademki sistemimiz temsili bir hükümet sistemidir ve temsilcilerimiz doğrudan doğ- ruya halk tarafından seçilen ve halkı temsil eden devlet organlarıdır. O halde temsilcile- rimizi serbest ve eşit bir şekilde seçmek de siyasal sistemimizin temel unsurudur. Yurt- taşların oylarına ayrı değer ve ağırlık vermek, belli bir yerde oturan kimselere ait oyların bir başka yerde yaşayan kimselerin oyların- dan daha ağır sayılması haklı görülemez. Herkesin oyu aynı değerdedir. Tek kişi tek oy demokratik hükümet fikrinin temel ilkesi- dir.” 21
Kararda görüldüğü gibi yargının müdahale- si ile hükümetin önemli bir demokrasi zafiye- tinin önüne geçilmiştir. ABD Yüksek Mahkemesinin tarihi, gerek yargısal aktivizm, gerek yargının kendi kendini sınırlandırma dönemlerine tanıklık etmiştir. Başkan Roosvelt ve Başkan Roosvelt ve Başkan Roosvelt ve Başkan Roosvelt ve Mahkeme Pake Mahkeme Pake Mahkeme Pake Mahkeme Pakettttleme Planı leme Planı leme Planı leme Planı Başkan Roosevelt, 1932 yılında “Yeni Da- ğıtım” [New Deal] adını verdiği bir program- la seçilmişti. Bu program, ekonomik depres- yonu sona erdirmek ve kitlesel işsizlikle mü- cadele etmek yönünde çeşitli demokratik çözümler içermekteydi. Bu çözümlere ulaş- mak için pek çok kanun çıkaran Roosvelt, kanunları uygulama fırsatı bulamadığından Yüksek Mahkeme ile ciddi bir çatışma halin- de idi. Çıkardığı kanunların Yüksek Mahkemece anayasaya aykırı bulunması karşısında hidde- te kapılan Roosevelt, “milletçe öyle bir nokta- ya geldik ki, Anayasayı Mahkemeden kurtar- mak için harekete geçmek zorundayız” diyor-
du. 22
Büyük Krizin etkileri bir yandan, Đkinci Dünya Savaşı tehdidi diğer yandan, Başkan Roosevelt çareyi Yüksek Mahkemenin bileş- kesini değiştirmekte buldu. Amerikan Anaya- sasında Yüksek Mahkeme yargıçlarının sayısı- na dair hüküm olmadığından yola çıkarak,
21 Karamustafaoğlu, a.g.m., s. 96. 22 Özbudun, a.g.m., s. 259. yetmiş yaşını geçen her yargıç için onlara yardımcı olacak ve oy hakkına sahip yargıçlar atanması tasarlandı. Böylece, yargıç sayısı 15’e çıkarken, Roosevelt Yüksek Mahkemeyi “New Deal” reformlarına “anayasayı ihlâl ettikleri gerekçesiyle” karşı çıkmayacak şekil- de düzenlemiş olacaktı. 23
Amerikalıların “Mahkeme Paketleme Plânı” diye andıkları bu girişim, kongrede görüşülme- si sırasında Yüksek Mahkeme içtihadını değiş- tirdi ve bazı “yeni dağıtım” kanunlarını onayla- dı. Yüksek Mahkeme’nin müdahaleci yakla- şımına bulduğu çözümle Yargısal Akti- vizm’le mücadelesi tarihe geçen Roosvelt, Yüksek Mahkeme’ye döneminin en fazla yar- gıç atayan başkanı oldu. Yargı, tüm bu mücadeleler sonucunda batı demokrasilerinde, kuvvetler ayrılığı prensibi- nin de etkisiyle jüristokratik hâkimiyet sağla- yamadı. TÜRKĐYE’DE ANAYASA YARGISI VE TÜRKĐYE’DE ANAYASA YARGISI VE TÜRKĐYE’DE ANAYASA YARGISI VE TÜRKĐYE’DE ANAYASA YARGISI VE ANAYASA MA ANAYASA MA ANAYASA MA ANAYASA MAH H H
KEMESĐ KEMESĐ
KEMESĐ 1. 1. 1. 1. Türkiye’de Anayasa Ya Türkiye’de Anayasa Ya Türkiye’de Anayasa Ya Türkiye’de Anayasa Yarrrrgısının gısının
gısının gısının Tarihsel G Tarihsel G Tarihsel G Tarihsel Geeeelişimi lişimi lişimi
lişimi Türkiye 1961 Anayasası ile Avusturya ve Fransa’dan sonra Avrupa Modeli’ni benimse- yip, Anayasa Mahkemesi ihdas eden beşinci ülke olmuştur. 1924 Anayasası yasaların anayasaya uy- gunluğunun yargı yolu ile denetlenmesi esasını kabul etmemiştir. Benimsenen yol, BMM’nin kendi kendini denetlemesi, yani yasaların Teş- kilat-ı Esasiye Kanunu’na uygun düşüp düşme- yecekleri konusunda, bunlar tasarı aşamasında iken bir siyasal denetim yapmasıdır. 24
25 di-
yerek açıkça “anayasanın üstünlüğü” ilkesini
23 Alatlı, a.g.m. 24 Bülent Tanör, Osmanlı Türk Anayasal Gelişmeleri Osmanlı Türk Anayasal Gelişmeleri Osmanlı Türk Anayasal Gelişmeleri Osmanlı Türk Anayasal Gelişmeleri, s. 307. 25
aykırı olamaz. Anayasa hükümleri, yasama, yürütme ve yargı organlarını, idare makamlarını ve kişileri bağ- layan temel hukuk kurallarıdır.”
Genç Hukukçular Hukuk Okumaları
78 kabul eden 1961 Anayasası, hiç kimsenin kaynağını Anayasadan almayan bir devlet yetkisini kullanamayacağını 26 da belirterek bu üstünlüğü somutlaştırmıştır. Anayasa’nın üstünlüğünün hukuki açıdan önemli sonucu “Anayasanın Katılığı” ilkesi- dir. Anayasa Mahkemesi anayasayı değişti- ren yasaların biçim ve esas yönünden dene- timi yetkisini kendinde bulmuş, böylece tali kurucu iktidarın, asli kurucu iktidara oranla sınırlı yetkili olduğuna, Anayasa değişiklikle- rinin Anayasa’nın özüne ve Başlangıç’ındaki felsefeye aykırı olamayacağına hükmetmiş- tir. 27
1961 Anayasası, II. Dünya Savaşı sonrasın- da kabul edilen Avrupa anayasalarını, özellikle Alman ve Đtalyan Anayasalarını model alan bir anayasa yargısı sistemi öngörmüştür. Daha sonra “Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında” 22.02.1962 tarih ve 44 Sayılı Kanun ile Anayasa Mahkemesi’nin kuruluşu gerçekleştirilmiştir. 28 25 Nisan 1962 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanarak yürür- lüğe girmiştir. 25 Nisan Anayasa Mahkeme- si’nin kuruluş yıldönümü olarak kutlanmakta- dır.
29
Anayasa Yargısı 1961 Anayasa’nın “en ra- dikal özelliği olarak yorumlamış” olup, bazı değişikliklerle birlikte 1982 Anayasası’nca da korunmuştur. 1982 Anayasası da kanunların anayasaya uygunluğu denetimi sistemini benimsemiş ve kurulduğu günden bugüne kesintisiz varlığını sürdüren Anayasa Mahkemesi’nin kuruluşunu ve görevlerini tekrar düzenlemiştir. 12 Eylül 12 Eylül
12 Eylül 12 Eylül darbesi ile yakl darbesi ile yakl darbesi ile yakl darbesi ile yaklaaaaşık iki yıl anayasa şık iki yıl anayasa şık iki yıl anayasa şık iki yıl anayasa mevcut olmamıştır mevcut olmamıştır mevcut olmamıştır mevcut olmamıştır ama Anayasa Mahkemesi varlığını sürdürmüş, yargıçlar görevlerine de- vam etmişlerdir. Görevi kanunların anayasaya uygunluğunu denetlemek olan bir kurumun ortada anayasa yokken görevlerinin başında bulunuyor olmaları düşündürücüdür.
26 1961 Anayasası 4/2. madde. 27 Tanör, a.g.e., s. 403. 28 Hasan Tunç-Faruk Bilir-Bülent Yavuz, Türk Anay Türk Anay Türk Anay Türk Anayaaaasa sa sa
sa Hukuku
Hukuku Hukuku
Hukuku, s. 255. 29 Anayasa Mahkemesi Resmi Sitesi. 2. 2. 2. 2. Devletin Muhafızı: Devletin Muhafızı: Devletin Muhafızı: Devletin Muhafızı: Anayasa Ma Anayasa Ma Anayasa Ma Anayasa Mahk hk hk
mesi mesi
mesi Seçilmişlerin gelip geçici olmaları sebebiy- le Anayasa Mahkemesi kendisini “devletin muhafızı” ve üst bir “vesayet makamı” olarak görmüştür. Özellikle 1960 ve 1970’li yıllarda yasama ve yargı kıyasıya bir tartışma içinde olmuştur. Anayasa Mahkemesi resmi web sitesinde 45 yıl içinde 47 siyasi parti kapatma davasına bakmış olduğunu resimler eşliğinde sunmuş- tur. 30
durum bir demokrasi ayıbı olarak görülürken, Türkiye’de adeta bir başarı olarak resmedil- miştir. Anayasa Mahkemesinin, başörtüsü ve si- yasi parti kapatma davalarında da meşruiye- tini halkın oy ve onayından almış çoğunluğu hiçe sayarak tepeden inmeci bir azınlık şek- linde yasama erkinin gaspına örnek teşkil eden kararlar sunmuştur. Anayasa Mahkemesinin anayasa değişik- liklerini yalnızca şekil yönünden denetleyebi- leceği hükmüne rağmen mahkeme, esas yö- nünden denetimi de kapsayacak şekilde ka- rarlar alarak yetkisini genişletmiştir. Bunun gibi ilerleyen zamanda da kendisine Anayasa’da verilmemiş olan yetkiler ihdas etmiş ve kendi görev alanını kendi belirlemiş- tir. “Yürürlüğü durdurma kararı” yetkisi de bunun tipik örneğidir. 3. 3. 3. 3. Anayasa Mahkemesinin Anayasa Mahkemesinin Anayasa Mahkemesinin Anayasa Mahkemesinin Yapısı ve Yapısı ve Yapısı ve Yapısı ve Ü Ü Ü Üyeleri yeleri
yeleri yeleri Demokratik ülkelerde anayasa mahkemesi üyelerinin belirlenmesi konusunda, üyelerin parlamento tarafından seçilmesi ve seçme yetkisinin çeşitli organlar arasında paylaştırıl- ması (parlamento, yüksek mahkemeler, hü- kümet ve devlet başkanı arasında) yöntemleri yaygındır. Anayasa mahkemesi üyelerinin seçilmesi yetkisinin parlamento, yargı, hükü- met ve devlet başkanı arasında paylaşılması usulü (karma sistem), Avusturya, Belçika,
30 http://www.anayasa.gov.tr/general/icerikler.asp?- contID=489&menuID=43&curID=151 Yüklə 281,19 Kb. Dostları ilə paylaş:
|