Microsoft Word B\335R\335K\335mler 24. 01. 2010



Yüklə 281,19 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə1/7
tarix22.11.2017
ölçüsü281,19 Kb.
#11682
  1   2   3   4   5   6   7


 

 

 



Yargısal Aktivizm

Yargısal Aktivizm

Yargısal Aktivizm

Yargısal Aktivizm    ve 

ve 

ve 


ve     

Yasama Erkinin Ga

Yasama Erkinin Ga

Yasama Erkinin Ga

Yasama Erkinin Gaspı

spı


spı

spı    


 

 

Şerife Gül ARIMAN 



 

‘Bu, kötü bir yargı değil. 

Bu, eksik bir yargı değil.  

 Bu, kesinlikle yargı değil!’ 

Kurt Tucholsky

Kurt Tucholsky

Kurt Tucholsky

Kurt Tucholsky    

GĐRĐŞ

GĐRĐŞ


GĐRĐŞ

GĐRĐŞ    

argısal  Aktivizm  [Adli  Eylemcilik]’, 

“Yasama Erkinin Gaspı”, “Yasamanın 

Kendini  Sınırlandırması”  özellikle 

“anayasa  yargısı”nın  kabul  edildiği  ülkelerde, 

yasama  ve  yargı  organları  arasındaki  sert  tar-

tışmalarla  birlikte  ortaya  çıkmış;  manalarından 

ziyade kavgaları ile ün salmış kavramlardır.  

Yargısal denetim sistemini kabul eden ülke-

ler  arasında,  denetimi  yapan  mahkemenin 

niteliği, konunun mahkemeye intikal ettiriliş 

tarzı ve mahkeme kararının kapsam ve sonuç-

ları bakımlarından önemli farklar mevcuttur.

1

 

Anayasa  yargısı  yolu  ile  kanunların  anaya-



saya  uygunluk  denetiminde  ilk  uygulamalar 

Amerika ve Avrupa modellerini oluşturmuştur. 

Yasaların  anayasaya  uygunluk  denetimine 

ilişkin  kararlar  hukuki  metinlerinin suskunlu-

ğuna  rağmen  ABD’de  Yüksek  Mahkeme  ka-

rarları ile; Avrupa’da ise münhasıran kurulmuş 

yüksek bir yargı mercii ile sağlanmıştır.

2

 



Ülkemizde yasaların anayasaya uygunluk 

denetiminde  Avrupa  Modeli  benimsenmiş 

olup, 1961 Anayasası ile Anayasa Mahkemesi 

kurulmuştur.  Türk  siyasal  sistemini  incele-

yenler,  1961  Anayasası’nın  yasama  işlemle-

rinin yargısal denetimi için özel bir Mahkeme 

                                                 

1

   Ergun Özbudun, 



Türk Anay

Türk Anay

Türk Anay

Türk Anayaaaasa Hukuku

sa Hukuku

sa Hukuku

sa Hukuku, s. 368. 

2

   Đbrahim Ö. Kaboğlu, 



Anayasa Yargısı

Anayasa Yargısı

Anayasa Yargısı

Anayasa Yargısı, s. 12, 14. 

olarak Anayasa Mahkemesi kurmasını, bu Ana-

yasa’nın en radikal özelliği olarak yorumlamış-

lardır.  Anayasa  Yargısı,  bazı  değişikliklerle  bir-

likte 1982 Anayasası’nca da korunmuştur.

3

  

1982  Anayasasına  göre  “Anayasa  Mah-



kemesi kararları kesindir.”

4

 Kararların kesinliği, 



o karara karşı kanun yollarına (temyiz, karar 

düzeltme)  başvurulamaması demektir.  Ayrıca 

“kesin  hüküm”  niteliğindeki  bu  karar  sonu-

cunda,  karara  konu  olan  bir  uyuşmazlık, 

aynı  taraflarca  aynı  sebebe  dayanarak  yeni 

bir dava konusu yapılamaz.

5

 

Anayasa  Mahkemesi  ve  mahkemenin  ver-



diği  kesin  hüküm  niteliğindeki  kararlar,  za-

manla  ona  yargı  organlarının  içinde  üst  bir 

mahkeme olma özelliği yanında, ayrıcalıklı ve 

öncelikli  bir  mevki  vermiş  ve  Anayasa  Mah-

kemesi bir “anayasa organı” olarak tanımlan-

maya başlamıştır. Bu  durum  yasama  organı 

ile yüksek yargı organını karşı karşıya getirmiş 

ve siyasi konularda yasama organının işlevsiz 

hale  gelmesine  sebep  olmuştur.  Anayasa 

Mahkemesi zaman zaman müdahaleci karar-

ları ve yorumları ile bir yargı organı olmaktan 

çıkmış  ve  adeta  kanun  koyucu  gibi  hareket 

etmiştir.  

Müdahaleci yargının diğer bazı demokratik 

aktörlerin  yerlerini  sağlamlaştırma  şansına 

zarar  verme  ihtimali  de  vardır.  Stephen 

Holmes’un  işaret  ettiği  gibi,  anayasa  mahke-

melerinin  müdahaleciliğinin  yeni  demokrasi-

lerdeki ulusal parlamentoların otorite ve meş-

                                                 

3

   “Anayasa Mahkemesi Tarihçesi”



“Anayasa Mahkemesi Tarihçesi”

“Anayasa Mahkemesi Tarihçesi”

“Anayasa Mahkemesi Tarihçesi”, Anayasa Mahkeme-

si  Resmi  Sitesi,  http://www.anayasa.gov.tr/general-

/icerikler.asp?contID=246&menuID=43&curID=45. 

4

   1982 Anayasası, madde 153/1. 



5

   Özbudun, a.g.e., s. 408. 

“Y 



Genç Hukukçular Hukuk Okumaları 

 

74



ruluğunun  kurumsallaşmasını  baltalama  tehli-

kesi mevcuttur.

6

 

Yargı organının yasama organı sınırları içe-



risinde hareket etmesi, yasama organının da 

yargı  organının  son  sözünü  referans  alması 

kamu vicdanında olumsuz resmedilmektedir. 

Bu  çalışma,  yargısal  aktivizm  ve  yasama-

nın gaspı  kavramlarının  müşterek  hikâyesini 

anlatmakta; her iki modelde ve özellikle Tür-

kiye  pratiğinde  yargısal  denetimin  yargısal 

aktivizme dönüşmesi ve denetim araçlarının 

yasama organları karşısındaki belirleyici gücü-

nü örneklendirmektedir.  

KAVRAMLAR

KAVRAMLAR

KAVRAMLAR

KAVRAMLAR    

(a) 

(a) 


(a) 

(a) ““““Yargısal Aktivizm

Yargısal Aktivizm

Yargısal Aktivizm

Yargısal Aktivizm”””” ve ““““Adli Eyle

Adli Eyle

Adli Eyle

Adli Eylemcilik

mcilik

mcilik


mcilik”””” 

[Judical  Activism]  kavramları  birbiriyle  örtü-

şen  kavramlar  olup,  yargının  kararlarında 

müdahaleci  ve  aktif  bir  rol  üstlenmesi  an-

lamlarına  gelmektedir.  Yabancı  metinlerden 

adli  eylemcilik  olarak  tercüme  edilmiş;  hu-

kukçuların Yargısal Aktivizm tercihi ile çeviri 

hali  yaygınlaşmamıştır.  Yargısal  Aktivizmi, 

“Adli iktidarın suiistimali” olarak tanımlayan-

lar


7

  olmasına  rağmen  kavramın  ilk  ortaya 

çıkışı  ve  asıl  manası  yargıçların  mahkeme 

kararlarını  kendi  siyasi  doğrularının  üzerine 

bina  ettikleri  süreci  anlatmamaktadır.  Adli 

iktidarın suiistimali, ancak Yargısal Aktivizmin 

bir  sonucu  olarak  kabul  edilebilir.  Yargısal 

Aktivizm’de belirleyicilik değil müdahalecilik 

ön plandadır.  

Yargısal Aktivizm yanlıları, özellikle azınlık 

haklarının  temsilcileri,  anayasal  demokrasinin 

çoğunluğun  egemenliğinden  ibaret  olmadığı-

na işaret ederek, eylemci yargıçların görevinin 

iktidardaki  siyaset  ne  olursa  olsun  azınlıkta 

kalanları  korumak  olduğu  hususunda  ısrarcı-

dırlar.  “Çoğunlukçuluk”un  ancak  böyle  den-

gede  tutulabileceğini,  çoğunluğun  oy  sayıla-

rına güvenerek  azınlığın  haklarını gasp etme-

lerinin önlenebileceğini iddia ederler.

8

  



                                                 

6

   Mustafa  Erdoğan, 



Anayasa  Mahkemesi  Önemli 

Anayasa  Mahkemesi  Önemli 

Anayasa  Mahkemesi  Önemli 

Anayasa  Mahkemesi  Önemli 

midir?

midir?


midir?

midir?, s. 2. 

7

   Alev  Alatlı,  Adli  Eylemcilik  ve  Yasama  Erkinin  Gasbı



Adli  Eylemcilik  ve  Yasama  Erkinin  Gasbı

Adli  Eylemcilik  ve  Yasama  Erkinin  Gasbı

Adli  Eylemcilik  ve  Yasama  Erkinin  Gasbı, 

, , 


http://www.alevalatli.com/menu.asp?sayfa=detay&m

akale=182&v=anayasa&kat=3. 

8

   Alatlı, a.g.m. 



“Adli eylemcilik” tanımının mucidi Schle-

singer,  daha  1947  yılında  Amerikan  Yüksek 

Mahkemesini  oluşturan  dokuz  yargıcı  ince-

lemiş,  mutabık  oldukları  ve  olmadıkları  ko-

nuları  saptamıştı.  Buna  göre,  yargıçlardan 

dördü siyasi görüşlerini kararlarına yansıttıkla-

rı için “eylemci yargıç” kümesindendi.

9

 



(b) 

(b) 


(b) 

(b)  ““““Yasama  Erkini

Yasama  Erkini

Yasama  Erkini

Yasama  Erkinin  Gaspı

n  Gaspı


n  Gaspı

n  Gaspı””””  ise  yargının 

müdahaleci ve aktif olarak verdiği kararlarla 

yasamanın önüne  geçmesini veya yasamanın 

hareketlerini kısıtlamasını ifade etmektedir ve 

böylece  belirleyici  bir  rol  üstlenir.  Yasama 

erkinin gasp edilmesinin, adli eylemci ve aktif 

yargısal  hareketlerin  bir  sonucu  olduğunu 

belirtmek  mümkündür.  Burada 

yasama  erki-

nin gaspı, adli eylemciliğin bir üst basamağını 

oluşturmaktadır

.  

(c) 


(c) 

(c) 


(c)  ““““Yargının  Kendini  Sınırlandırması

Yargının  Kendini  Sınırlandırması

Yargının  Kendini  Sınırlandırması

Yargının  Kendini  Sınırlandırması””””    

[Judic

[Judic


[Judic

[Judical  Restraint

al  Restraint

al  Restraint

al  Restraint]]]]  Yargısal  Aktivizmin  karşıtı 

bir kavram olup, yargının yasama çalışmaları-

na  müdahale  etmekten  imtina  etmesini  ve 

mahkemelerin yasamanın uygulamasına para-

lel kararlar vermesini ifade etmektedir. Yargı-

nın  kendini  sınırlandırması  taraftarı  olanlar, 

müdahaleciliğin yasama erkinin gaspı anlamı-

na geldiği gerekçesiyle karşı çıkarlar ve hukuk 

devletinin  ve  demokrasinin  zaafa  düşürüldü-

ğünü,  hatta  atanmışların  seçilmişlere  tahak-

kümünün  anayasanın  ihlali  olduğunu  iddia 

ederler.  Yargısal  aktivizm  muhaliflerinin  bir 

diğer adı da “asılcılar, köktenciler”dir. 

YARGISAL AKTĐVĐZM VE 

YARGISAL AKTĐVĐZM VE 

YARGISAL AKTĐVĐZM VE 

YARGISAL AKTĐVĐZM VE     

YASAMANIN GASPI 

YASAMANIN GASPI 

YASAMANIN GASPI 

YASAMANIN GASPI     

KAVRAMLARININ ORTAYA 

KAVRAMLARININ ORTAYA 

KAVRAMLARININ ORTAYA 

KAVRAMLARININ ORTAYA     

ÇIKMASI VE TARĐHĐ S

ÇIKMASI VE TARĐHĐ S

ÇIKMASI VE TARĐHĐ S

ÇIKMASI VE TARĐHĐ SÜ

Ü

Ü



ÜREÇ

REÇ


REÇ

REÇ    


1.

1.

1.



1.    Anayasa Yargısı’nda A

Anayasa Yargısı’nda A

Anayasa Yargısı’nda A

Anayasa Yargısı’nda Avvvvrupa ve 

rupa ve 

rupa ve 


rupa ve     

A

A



A

Amerika Modelleri 

merika Modelleri 

merika Modelleri 

merika Modelleri     

Yargısal  denetimin  ilk  izlerini  oldukça  eski 

tarihlerde  bulmak  mümkündür.  Đngiltere’de 

Yargıç  Edward  Coke,  1612  tarihli  Dr. 

Bonham’s Case kararında, Parlamento ve Kral 

tarafından  yapılan  kanunların,  mahkemelerce 

yıllar boyunca verilen kararlardan oluşan ortak 

                                                 

9

   Alatlı, a.g.m. 




Yüklə 281,19 Kb.

Dostları ilə paylaş:
  1   2   3   4   5   6   7




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©www.genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə