Microsoft Word Adilli Ayt?kin 869M. docx
Yüklə 0,56 Mb. Pdf görüntüsü
|
38
ilə bağlı olan çoxsaylı layihələrdən ibarət idi. Bu məsələyə dair səciyyəvi nümunə B.Fon Meek tərəfindən 1923- cü ildə Moskvanın «Otelye» jurnalında dərc olunmuş məqalədir. XIX əsrdə modanın nisbi stabilliyini və geyimdə olan kəskin sıçrayışların və dəyişikliyin olmamasını, müəllif, XIX əsr inqlabının hər şeydən əvvəl siniflərin siyasəti yeni deyil, partiyaların mübarizəsinin nəticəsi kimi izah edirdi. Bu da Kreyoberin və Riçardsonun təklif etdiyi kimi inandırıcı şəkildə izah edilmişdir, amma keçmiş yüzilliklərin qeyri- sinif və partiya xassəli inqlabının qəbul edilməsi inandırıcı olmadiği üçün gülməli təsir bağışlayır. Müəllif ardınca, ölkələrində geyimin yerli sosial dəyişikliklərə göstərdiyi təsirin zəifliyini və yeni dövrə uyğun kostyumların yaradılmasına tələbatın olduğunu qeyd edir. 1917- 1918- ci illərdə şəhər proletariatı və şəhər ətrafı kəndlilər Parisin modalı geyimlərini geyib yamsılayırdılar. Qadınlar dizədək və yuxarı qısa yubkalar və hündür dabanlı ağ çəkmələr, şlyapaların əvəzinə naxışlı papaqcıqlardan və kişilər isə qolife və frençdən istifadə edirdilər. Bütün bunlar inqlabın moda sahəsindəki nailiyyətləri hesab edilirdi. Geyimin istehsalına aid məsələlər hələlik nəzəriyyədə qalır, onun təcrübədə həyata keçməsinin zəif cəhəti yəqin ki, indiyə qədər son dərəcə qənaətbəxş olmamasındadır. Eyni geyim formaları yeni həyat formalarına uyğun gəlmişdir. Burada istehsalın rahatlığı və ucuzluğunun məntiqi, təlabata və gözəlliyə uyğunluğu vacib şərtlərdəndir. Məlumdur ki, moda mədəniyyətin müxtəlif sahələrində müxtəlifcür fəaliyyət göstərir, modalı dəyərlərin və obyektlərin müxtəlif cinsli olması moda iştirakçılarının müxtəlif davranışına mühüm dərəcədə təsir göstərir. Modalı nəzəriyyə və modalı dəyər arasında olan ümumilik nədir? Daha çox məlum olan fərq əksər hallarda modaya xas olan vahid nizamlanma mexanizminə xas olan ümumiliyi gizlədir. Buna görə bu mexanizmin təhlili zamanı prinsip etibarilə modalı dəyərlərin obyektlərin müxtəlifliyinə görə onların daxilində cəmləşməsi məsələsindən bir qədər uzaqlaşaq. Ehtimal etmək olar ki, bütün obyektlər həmişə modalı olmur, buna görə onlara modanın funksiyalanması nəzər nöqtəsidən baxılması vacibdir, çünki hər bir obyekt müxtəlif qeyri- modalı faktorların məhsuludur. Məsələn, geyimi obyekt kimi, istehsal texnologiyasının və geyimin dizaynı, iqlimi və ya modanı özündən əlavə sosial-
39
iqtisadi faktorların nöqteyi- nəzərindən öyrənmək olar. Hər hansı geniş yayılmış təsviri sənətin və ya populyar roma stilinin yayılması, onların izah edilməsi moda terminindən başlamır, lakin sonralar belə interpritasiyalar lazım ola bilər. Belə hallarda obyektlər arasındakı fərq kordinal əhəmiyyət kəsb edir. Əgər biz obyekti deyil, davranışın sosial nizamlayıcısı olan modanı tədqiq etsək və obyektlər modalı dəyərlərin işarəsi rolunda çıxış etsələr, onların arasındakı fərqlərin bir o qədər də çox olmadığını görərik. 40
2.1.Modadəyərlərininnizamlamamexanizmi Modalı standartların və obyektlərin inkişafı, funksiya göstərməsi və dəyişməsi necə baş verir? lk növbədə qeyd etmək lazımdır ki, bunu eyni zamanda geyimə də aid etmək olar. A.Kryober və D.Riçardson öz tədqiqatlarında haqlı olaraq modalı standart və obyektlərin sferasında müxtəlif dəyişikliklər və sarsıntıların müvafiq mədəniyyətə və ya əsas nümunələrin sivilinə xas olan çərçivədən kənara çıxmağını və bunun kifayət qədər stabil olduğunu qeyd edirdilər. Çoxsaylı modalar əksər hallarda bu cür əsas nümunələrin yalnız variasiyalarını təşkiledirlər. Ehtimal etmək olarki, mədəni nümunələr bu və ya digər sahələrə aid ümumiləşdirilmiş bəzi mədəni xassələri özlərində cəmləşdirmiş və müəyyən dəyişikliklərə məruz qalmışdır. Lakin ə sas nümunələrdə həqiqi inqilabi dəyişikliklər nisbətən azdır. Ə sas mədəni nümunələrin surətində müəyyən ənənələr, adətlər, stillər, sosial və mədəni normalar, dəyərlər və i. a. toplanmışdır. Məsələn, modanın tez- tez dəyişməsi və müxtəlifliyinə baxmayaraq Avropa kostyumu uzun müddət ərzində onu digər regionlardan fərqləndirən stil əlamətlərinin vahidliyini saxlamışdır. Çoxsaylı müxtəlif, eləcədə, avtomobolin məlum modifikasiyalarına baxmayaraq onun stil bazasının xassəsinin kökündən dəyişməsinə nadir hallarda baxılır. Hətta çox dəyişən məmulat olan geyim və avtomobil öz əsas xüsusiyyətlərini stabil saxlayırsa, demək buhal çox sayda digər məişət əşyalarınada aiddir. Beləliklə, standart və obyektlərin sferasında əsas mədəni nümunələr modada da bir daimilik (atribut dəyərləri ilə yanaşı) elementini xarakterizə edir. Bununla belə, modalı standart və obyektlərarası kəsilməz hərəkətdə olduğu kimi qəbul edilir, bu heçdə optiki yanlış deyildir. Real fikri aşkar etmək və modalı nizamlamanın ümumi sistemində modanın dəyişməsinin nizamlanma mexanizmini şərh etmək çox vacibdir. Modalı dəyişikliklərin, yeni modalı standart və obyektlərin sahəsində də yişikliklərin iki ölçüsü vardır: innovasiyalı və siklik. Əvvəlcə bunlardan birincisinə müraciət edək. Modanın innovasiya prosesi zamanı birstandartın və obyektin yerinə digəri gəlir. Yüklə 0,56 Mb. Dostları ilə paylaş:
|