Microsoft Word 8 Azerb dili ve edebiyyati bolmesi

III INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

 

1481

 

Qafqaz University                                                                                          17-18 April 2015, Baku, Azerbaijan 

6.  Qədim və antik dövr, eləcə də orta əsrlər mərhələləri üçün ilkin və inkişaf etmiş ur-

banizasiya (və yaxud şəhər mədəniyyəti formalaşması) xüsusiyyətlərinin elmi əsaslarla 

araşdırılmasında sənətkarlıq məmulatlarının mənbəşünaslıq əhəmiyyətinin əyani nümunələrlə 

qarşılıqlı müqayisə əsasında tədqiqi.  

Aparılmış tədqiqatlar nəticəsində ilk dəfə olaraq türk dünyasının qədim və ənənəvi sə-

nətkarlıq mədəniyyətinin təşəkkülü, həmçinin inkişafı tarixinin tədqiqində ənənəvi sənətkarlıq 

məmulatlarının etnoqrafik və arxeoloji cəhətdən mənbəşünaslıq  əhəmiyyəti dəlillərə istinad 

edilərək tədqiq olunmuşdur.

 

Amerika Birləşmiş Ştatları və Yaponiyadan olan alimlərlə birgə bu sahədə yerli tədqi-

qatçıların iştirakı ilə aparılmış elmi araşdırmaların innovativ texnologiya və üsulların tətbiqi 

sayəsində əldə olunmuş mühüm nəticələri qeyd edilmişdir.

 

Aparılmış elmi araşdırma və tədqiqat işləri böyük tətbiqi əhəmiyyətə malikdir. Yerli ən-

ənəvi sənətkarlıq nümunələrinin qədim, antik və eləcə də orta əsrlər mərhələlərinə aid nümu-

nələrinin hazırlanma üslubları və xammal ehtiyatları əsasında oxşar məmulatların müasirlər-

inin istehsalı mümkündür.  

İlk dəfə olaraq Gəncənin qədim, antik və orta əsrlər mərhələlərinə aid yerli, ənənəvi 

saxsı məmulatları kompleks tədqiqata cəlb edilmişdir. Qədim Gəncə ərazisində yerli alimlərlə 

birgə ABŞ-ın Smitson İnstitutunun Milli Təbiət Tarixi Muzeyi və Yaponiyanın Tokio Muzey 

Universitetinin tədqiqatçıları tərəfindən türk dünyasının qədim və ənənəvi sənətkarlıq mədə-

niyyətinin təşəkkülü, həmçinin inkişafı tarixinin öyrənilməsi məqsədilə elmi araşdırmalar, 

arxeoloji və çöl-etnoqrafik tədqiqat işləri aparılmışdır. 

Antropologiya və etnoqrafiya sahəsində elmi-tədqiqat istiqaməti kimi ilk dəfə olaraq 

mühüm şəhərsalma vahidləri olan sənətkarlıq məhəllələrinin formalaşması və inkişafının tari-

xi əsaslarının öyrənilməsi sahəsində yerli səciyyəvi sənətkarlıq nümunələrinin mənbəşünaslıq 

əhəmiyyəti  əsaslandırılmışdır. Gələcək tədqiqatlarımızda Gəncənin yerli dulusçuluq sənəti 

məmulatları ilə geniş coğrafiyada təmsil olunmuş digər türksoylu xalqların tarixi abidələrin-

dən aşkar olunmuş oxşar nümunələrin qarşılıqlı şəkildə və ən əsası multidissiplinar əsaslarla, 

innovativ üsulların tətbiqi ilə öyrənilməsi məqsədilə araşdırmalarımızın miqyasını genişlən-

dirməyi nəzərdə tuturuq. 

 

 

XXI ƏSRIN İLK DEKADASINDA İSRAIL-FƏLƏSTİN SÜLH 

DANIŞIQLARI PROSESİNDƏ ABŞ-IN İŞTİRAKI 

 

NigarƏSGƏROVA 

Azərbaycan Dillər Universiteti 

[e-mail] 

AZƏRBAYCAN 

 

XX əsrdə Yaxın Şərqdə Fələstin torpaqlarında İsrail dövlətinin meydana gəlməsi ilə re-

gionda həllinə nail olunmayan İsrail-Fələstin münaqişəsinin əsası qoyuldu. ABŞ münaqişənin 

yarandığı ilk illərdən onun həlli istiqamətində aparılan danışıqlar prosesində iştirak etmişdir. 

Lakin, münaqişənin hələ də həll olunmaması bu cəhdlərin uğursuzluğa düçar olmasının gös-

təricisidir.  

2000-ci illərin sonunda Bill Klinton adminstrasiyası tərəfindən aparılan sülh prosesinin 

uğursuzluğu İsrail-Fələstin arasında zorakılığın böyük miqyasda yenidən alovlamasına səbəb 

oldu. Həmin ilin sonunda Ariel Şaronun Əl-Əqsa məscidinə səfəri və burada məscidinin ətra-

fında olan ərazilərdən İsrailin heç bir zaman imtina etməyəcəyi barədə etdiyi çıxışı fələstin-

lilər arasında qəzəb və narazılığa səbəb oldu. Həmin gecə minlərlə fələstinli Qərb sahili boyu 

---

III INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

 

1482

 

Qafqaz University                                                                                          17-18 April 2015, Baku, Azerbaijan 

ərazilərdə qiyama başladı. Beləliklə,2000-ci ilin sonunda fələstinlilər miqyasına, gərginliyinə 

və ölü sayına görə 1987-ci il İntifadasından (xalq hərəkatı) kəskin fərqlənən yeni İntifadaya 

başladılar.  

XXI  əsrin ilk dekadasında da bu münaqişənin həlli istiqamətində ABŞ  tərəfindən bir 

sıra təkliflər irəli sürülmüşdür. Senator Corc Mintçel tərəfindən sədirlik edilən kommisiya 

2001-ci ilin may ayında münaqişənin həllinə dair üçpilləli sülh planı təklif etdi. Plana əsasən 

hər iki tərəf öncə razılığa gəlmək üçün irəli sürülən öhdəlikləri qəbul etməli, zorakılığın qarş-

ısı alınmalı və təhülksəzlik səhəsində əməkdaşlıq qurmalı; ikinci mərhələdə yaşayış məskənl-

ərinin inşasını dayandırmaq və terror aktlarından imtina etmək kimi jest göstərilməli; üçüncü-

sü isə, sülh danışıqlarını yenidən başlamalı idilər. Planı hər iki tərəfinin liderləri təsdiq etsələr 

də, zorakılıq davam edirdi və bu da planın uğursuzluğa düçar olması demək idi.

 

2001-ci ildə tərəflərə ABŞ, Rusiya, Avropa İttifaqı və BMT-dən tərəfindən tərtib edilən 

və sülhə aparan üç mərhələləli “Yol xəritəsi” plan təqdim edildi. İlkin mərhələdə (2003-cü il 

May ayı ərzində) “Yol xəritəsi” planı terrora və zorakılığa son qoyulmasını, Fələstin dövlət 

təsisatlarının yaradılmasını və İsrail tərəfindən həyata keçirilən məskunlaşma prosesinin da-

yandırmasını nəzərdə tuturdu. İkinci mərhələdə (May-Dekabr 2003) 2003-cü ilin sonuna kimi 

müvəqqəti sərhədləri olan Fələstin dövlətinin yaradılmasını, demokratik hökumətin  əsasını 

qoyan Fələstin konstitusiyasının qəbulunu, ən nəhayətdə isə qaçqınlar, su və inkişaf məsələ-

lərinin müzakirəsini nəzərdə tutan konfrans təşkil olunmalı idi. Üçüncü mərhələdə isə (2004-

cü ilin May ayına kimi) İsrail-Fələstin arasında sərhədlər, Qüds, qaçqınlar və  məskunlaşma 

kimi məsələlərə dair sülh danışıqlarının son statusu müzakirə ediləcək növbəti konfransın təş-

kil olunmalı idi. 

Lakin, “Yol xəritəsi” planının reallaşması bir sıra çətinliklərlə üzləşdi. İlk başda, həm 

İsrail, həm də Fələstin Yerusəlim üzərində nəzarət və Fələstin qaçqınlarının hüquqlarına dair 

əsas məsələlərdə güzəştə getmək niyyətində deyildilər.  İsrail hökuməti Fələstin hökumətini 

Həmasın və digər ektrimist qrupların həmlələrinin qarşısını ala bilməməkdə günahlandırırdı. 

Fələstinlilər isə İsraili yaşayış məskənələrini ləğv etməməkdə və üstəlik Qərb sahili məskənlə-

rində güclü müdafiə qüvvələrini toplamasına görə ittiham edirdi. 

 

 2000-ci ildən başlayaraq,  İsrail dövləti hücum və istənilən təhlükələrdən qorunmaq 

üçün Qərb sahillərində  sədd hörməyə başladı. Vatikan, Avropa İttifaqı  və  hətta ABŞ-ın da 

narazılığına baxmayaraq, İsrail bu səddi hörməkdə davam edirdi. 

İsrail əhalisinin təhlükəsizliyini artırmaq, İsrail Müdafiə Qoşunlarının üzərində təzyiqi 

aradan qaldırmaq, israil və fələstinlilər arasında çəkişməni azaltmaq məqsədilə, 2005-ci ildə 

İsrail Qəzza zolağından birtərəfli geri çəkildiklərini elan etdi. Həmin il Qəzza fələstinlilərə 

qaytarıldı. Fələstin liderləri  İsrailin  İordan çayının Qərb sahillərində daha böyük iddialara 

malik olmasını beynəlxalq ictimaiyyətə çatdırmağa çalışırdı. Beləliklə  də, Qərb sahillərində 

israillərin sayı artmağa başladı.  

Qəzzadan geri çəkilmə Ariel Şaronun ölkəsində siyasi nüfuzunun zəifləməsinə və növ-

bəti seçkilərdə məğlub olmasına səbəb oldu. 2006-cı ildə hakimiyyətə Ehud Olmert gəlir. Hə-

mas və Hizbullahın həyata keçirdiyi hərbi  əməliyyatlar nəticəsində  İsrail Müdafiyə Qoşun-

larının əsgərlərini əsir götürülməsi ilə, İsraili Livanda yeni bir münaqişəyə daxil oldu.  

2006-cı ildəFələstin muxtariyyətində keçirilən seçkilərdə Həmas 123 parlament yerinin 

74-nü qazandı. 2006-cı il Fələstində azad və şəffaf seçkilər ABŞ hökuməti tərəfindən dəstək-

lənirdi. Lakin Vaşinqtonun qarşısından iki seçim var idi: ya Həması Ərəb cəmiyyətində de-

mokratik islahatları  dəstəkləyən bir qüvvə kimi tanımaq, ya da ABŞ-ın terrorist təşkilatı 

siyahısına daxil etdiyi partiyanın seçki nəticələrinə qarşı etiraz etmək. Vaşinqton ikinci yolu 

seçdi. ABŞ İsrail tərəfindən işğal olunmuş ərazilərə etdiyi maliyyə yardımını dayandırdı, Ərəb 

ölkələrini yeni hökuməti dəstəkləməmələrinə dair xəbərdar etdi. İsrail isə gömrük xərcini artırdı.  

---