Microsoft Word \304\356\352\363\354\345\355\3621

 
 
 
76 
“бабушка”  (babuşka)  -  nine,  “лётчик”  (l’otçik)  -  pilot,  “пароход”  (parohod)  - 
gemi
,  “МГУ”  (MGU) -  Moskova Devlet  Üniversitesi örneklerinde  olduğu  gibi  pek 
çok birleşik  sözcük ya  da    kısaltılmış karma  sözcüğü  içermektedir. Bu  katmana  bu 
dönemde anlamı değişmiş sözcükler de girmektedir.  
Örneğin;  
Bir rengi simgeleyen  “красный” (krasnıy) - kırmızı sözcüğü Proto-Slav ve 
Eski  Rus  dillerinde  “хороший,  красивый”  (horoşiy,  krasivıy)  -  güzel  anlamına 
gelmekteydi. Günümüzde bu anlam “красна девица” (krasna devitsa)  - güzel kız 
ve “Красная площадь” (Krasnaya ploşçad’) - Güzel (Kızıl) Meydan sözcüklerinde 
muhafaza edilmiştir. 
Alıntılar  Rus  sözvarlığına  farklı  dönemlerde  farklı  dillerden  girmiştir. 
Alıntının  gerçekleşebilmesi  için  gerekli  koşullardan  biri,  halklar  arasında  ticari 
ilişkiler,  savaş,  karşılıklı  kültürel  etkileşim  vb. olgulara  dayalı  dilsel  temasların  var 
olmasıdır. 
Alıntılar  yeni  olguların  isimlendirilmesi  ya  da  eskilerin  yeniden 
adlandırılması  için  kullanılmaktadır.  Alıntılar  Slav  dillerinden  (özellikle  Eski  Slav 
dilinden)  gelen    ve  Slav  olmayan  dillerden  gelen  alıntılar  şeklinde 
gruplandırılmaktadır.  
Alıntıların en güçlü katmanlarından biri eski Slav dilinden gelen sözcüklerdir. 
Eski Slav dili Rus dilinin ata-dili olmayıp Güney Slav grubunun dilidir.  
Rus dilinin sözvarlığına giren eski Slavca sözcükler staroslavyanizmler (eski 
Slav  sözcükler)  diye  isimlendirilir.  Bu  sözcükler  bir  dizi  özellikler  (fonetik,  söz 

---

 
 
 
77 
yapısal  ve  sözvarlıksal)  bazında  ayırt  edilmektedir.  Buna  bağlı  olarak  Rus  dilinde 
birkaç grup eski Slav kalıntıları tespit edilmektedir: 
1)  ра,  ла,  ре,  ле  gibi  tam  ünlü  olmayan  eski  Slav  birleşimlerine  benzeyen 
оро,  оло,  ере,  ело  tam  ünlüleri  Rus  birleşimler  olduğu  için  Rus  dilinde  kelime 
köklerinde  tam  ünlü  karşılıkları  olan  tam  ünlü  olmayan  birleşimler  eski  Slav 
kalıntılarını işaret etmektedir.  
Örneğin;  
“град – город”  (grad - gorod) - şehir, “глас –голос” (glas – golos) - ses, 
“среда – середина” (sreda – seredina) - orta, “влечение – волочить” (vleçeniye – 
voloçit’) – gönül akması. Пре-,  пере- “преступить – переступить” (prestupit’ – 
perestupit’) – ihlal etmek  ve перед–, пред-  öneklerinde durum aynıdır; 
2) Sözcüklerin  başındaki  eski  Slav  ра-,  ла- heceleri  aslında Rusça  ро-, ло- 
‘ya eşdeğerdir.  
Örneğin;  
“равный –  ровный” (ravnıy – rovnıy) - düz , “ладья – лодка” (lad’ya – 
lodka) - sandal; 
3) Rusça ж’ye denk gelen eski Slav жд,  
Örneğin;  
“чуждый – чужой” (çujdıy –çujoy) - yabancı; 

---

 
 
 
78 
4)  щ  Rusça’nın  ч  şekliyle  “освещать  –  свеча”  (osveşçat’  –  sveça)  – 
aydınlatmak - mum
; eski Slav kaynaklı olan ущ / ющ, ащ / ящ gibi ortaç sonekleri 
daha  sonra  “текущий  –  текучий”  (tekuşçiy  –  tekuçiy)  -  akan,  “горящий  – 
горячий” (gor’aşçiy – gor’açiy) - sıcak gibi sıfatların sonekleri haline gelmiş olan 
уч / юч, ач / яч gibi orijinal Rus ortaç soneklerine denk gelmektedir; 
5) Sözcüklerin başındaki а harfi Rusça’da я’ya denktir. 
Örneğin;   
“агнец – ягнёнок” (agnets – yagn’onok) – kuzu,  “аз – я” (az – ya) - ben; 
6) Sözcüklerin başındaki е harfi Rusça’da о’ya denktir. 
Örneğin;   
“единица – один” (yedinitsa – odin) - bir; 
7) Sözcüklerin başındaki ю harfi Rusça’da у’ya denktir. 
Örneğin;   
“юродивый – урод” (yurodiviy –urod) - sakat. 
Eski  Slav  sözcüklerinin  (“staroslavyanizm”lerin)  yapısal  göstergeleri 
bunlardan bazılarının Rus eşdeğerleri olan Eski Slav kökenli önekler ve soneklerdir.  
Örneğin;  Rusça’da  вы-  öneki  karşılığında  eski  Slavca’da  из-  (“излить  – 
вылить”  (izlit’-  vilit’)  -  dökmek),  Rusça’da  с-  karşılığında  eski  Slavca’da  низ- 
(“ниспадать  –  спадать”  (nispadat’-  spadat’)  -  sarkmak).  Eski  Slavca’daki  bazı 
ekler    ise  Rusça  karşılığına  sahip  değildir:  -ствиj-  (“действие”  (deystviye)  - 

---

 
 
 
79 
hareket
,  -знь  (“жизнь”  (jizn’)  –  hayat,  yaşam),  -тв-  (“битва”  (bitva)  –  savaş, 
kavga
) vb. 
Sözvarlıksal    “staroslavyanizm”  grubu  Eski  Slav  dilinden  tümüyle  alınmış 
sözcüklerden oluşmaktadır. Kural olarak, bu sözcükler “господь” (gospod’) - Tanrı, 
“грех”  (greh)  -  günah,  “творец”  (tvorets)  -  Yaratıcı,  “пророк”  (prorok)  -  Resul, 
Peygamber
, “святой” (sv’atoy) - kutsal, “воскресение” (voskreseniye)  - dirilmek 
gibi  dini  kavramları  kapsamaktadır.  Bu  tür  sözcükler  ayırt  edici  dış  göstergelere 
sahip  olmayabilir.  Sözvarlıksal  eski  Slav  sözcükler  (“staroslavyanizm”ler)  olarak 
ayrıca благо-, бого-, добро-, суе- gibi köklere sahip eski Slav kaynaklı sözcükler de 
(“благоразумие”  (blagorazumiye)  -  sağduyu,  “суеверие”  (suyeveriye)  -  batıl 
inanç
, “богобоязненный” (boroboyazn’) - dindar, “боготворить” (bogotvorit’) – 
tapmak
,  “добросердечие” (dobroserdeçiye) – iyi kalplilik ) değerlendirilebilir.  
Farklı dillerden yapılan alıntılar belirli tarihsel dönemlerde daha aktif olarak 
gerçekleşmiştir. Örneğin, XIV–XV yüzyıllardaki Tatar-Moğol istilasına bağlı olarak 
ve  ayrıca    Slav  ve  Türk  halkları  arasındaki  kültürel  ve  ticari  ilişkilerin  artmasıyla 
birlikte  Türk  dillerinden  gelen  “тулуп”  (tulup)  -  gocuk,  “табун”  (tabun)  -  tabun, 
“лошадь”  (loşad’)  -  at,  “сундук”  (sunduk)  -    sandık  vb.  gibi  alıntılar  ortaya 
çıkmıştır.  
Büyük    Petro’nun  reformları  döneminde  özellikle  denizcilik,  gemi  inşaatı, 
askeri işler gibi alanlarda aktif bir şekilde alıntılar gerçekleşmiştir. Örneği;  Hollanda 
dilinden “шлюз” (şl’uz) - alavere, “гавань”  (gavan’) - liman, “боцман” (botsman) 
– lostromo; Alman dilinden ise “солдат” (soldat) - asker, “шторм” (ştorm) - fırtına, 
“штык”  (ştık) - süngü gibi terimler Rusça’ya geçmiştir. 

---