Microsoft Word 06 Env Description Final az

Şahdəniz 2 Layihəsi 
Ətraf Mühitə və Sosial-İqtisadi Sahəyə Təsirin 
Qiymətləndirilməsi 
Fəsil 6 
Ətraf mühitin təsviri 
 
Noyabr 2013-cü il 
Yekun variant
 
6/76
Şəkil 6.27 Xəzər suitilərinin miqrasiya marşrutları 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Həssaslıq 
 
Keçmişdə  Xəzər suitisinin populyasiyanın azalmasının  əsas səbəbləri kompleks xarakter 
daşıyırdı  və  həmin səbəblərin ovçuluq, balıqçılıq fəaliyyəti, it taunu xəstəliyinin (CDV) baş 
verməsi halları, invaziv növlər və çirklənmə (əsasən, üzvi xlor birləşmələri, məsələn, DDT) ilə 
əlaqədar olduğu hesab edilir.  
 
Suitilər də dağılmalara (misal üçün, neft və ya kimyəvi maddələr) və zaman keçdikcə 
çirklənməyə  səbəb olan davamlı atqılara birbaşa və ya dolayısı ilə  həssasdırlar. Onların  ən 
həssas olduğu vaxt çoxalma mövsümünə və qidalanma dövrlərinə (maydan noyabra qədər) 
təsadüf edir. Suitilər ov etmək üçün öz görmə qabiliyyətlərinə arxalanırlar, buna görə  də 
bulanıqlığın (bu bulanıqlıq dənizdibi çöküntülərinin dağılmasına səbəb olan gəmilərin hərəkəti, 
platforma əməliyyatları və quraşdırma işləri kimi neft və qaz fəaliyyətləri nəticəsində meydana 
çıxa bilər) hər hansı şəkildə artmasına həssas olurlar. 
 
Suitilər dəniz məməlilərinə aid edilsələr də, vaxtın böyük hissəsini quruda keçirirlər. Nəticə 
etibarilə, məlumdur ki, suitilər havada, eləcə  də suyun altında çox yaxşı  eşidirlər. Suya 
dalarkən və ya üzərkən onlar suyun altında yüksək səviyyəli səsdən irəli gələn təsirlərə məruz 
qala bilərlər. Səs-küyə qarşı reaksiya səs-küyün müddəti, səsin təzyiq səviyyəsi və tezliyi ilə 
müəyyən olunur və davranış tərzlərinin dəyişməsindən tutmuş ən ağır hallarda ölümə qədər 
dəyişir. Fiziki xəsarət və ya ölüm hallarının müvafiq olaraq 220 dB re. 1μPa və 240 dB re. 
1μPa səs səviyyələrində, eşitmə orqanlarının (müvəqqəti və uzunmüddətli/daimi surətdə) 
zədələnməsinin isə müvafiq olaraq 75dB və 95dB səviyyələrində baş verdiyi müşahidə 
olunmuşdur. Fərz edilir ki, müvəqqəti təsir, adətən, 30 dəqiqəyədək, uzunmüddətli/daimi təsir 
isə  səkkiz saatdan artıq davam edir. Balıqlar kimi, suitilər də  səsi daha aşağı  səs 

---

Şahdəniz 2 Layihəsi 
Ətraf Mühitə və Sosial-İqtisadi Sahəyə Təsirin 
Qiymətləndirilməsi 
Fəsil 6 
Ətraf mühitin təsviri 
 
Noyabr 2013-cü il 
Yekun variant
 
6/77
səviyyələrində  aşkar edə bilir və  səsdən yayınma reaksiyası formalaşdıra bilirlər. Yayınma 
reaksiyasının müəyyən edilməsi üçün yuxarıda təqdim olunmuş eyni təsir səviyyəsi 
meyarlarından istifadə olunur. 
 
Aşağıdakı  Cədvəl 6.29-də  Cənubi Xəzər hövzəsində, xüsusən də  ŞD Müqavilə Sahəsində 
Xəzər suitiləri üçün ilin ən həssas vaxtları müəyyənləşdirilib. 
 
Cədvəl 6.29 ŞD Müqavilə Sahəsi daxilində Xəzər suitisinin hər mövsüm üzrə həssaslığı 
 
Həssaslıq 
Ay 
Y 
F 
M 
A 
M 
İ 
İ 
A 
S 
O 
N 
D 
Ən həssas dövr/ gözlənilən 
mövcudluq 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Orta dərəcədə həssas dövr/ 
müəyyən qədər mövcudluq 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Ən az həssas dövr/ mövcudluq 
müəyyən edilməyib 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
6.7.3  Su sütunu: kimyəvi mühit 
 
Üç eyni regional məntəqədən plankton nümunəsi qismində götürülmüş su nümunələri 
(məntəqə 20, 30 və 32 –Şəkil 6.24-ə istinad edin) göstərdi ki, suyun keyfiyyəti ümumilikdə 
2005, 2007 və 2009-cu illərdə yaxşı olmuşdur (Cədvəl 6.30 və 6.31) və  nəzərəçarpacaq 
dərəcədə çirklənmə əlamətləri müşahidə edilməmişdir. 
 
Cədvəl 6.30 2005, 2007 və 2009-cu illərdə ŞD üzrə regional tədqiqat zamanı götürülmüş 
su nümunələrində karbohidrogen və fenol konsentrasiyaları 
 
Stansiya 
İl 
Dərinlik 
(m) 
THC (
q/l) 
16 US EPA PAH, (
q/l) 
Phenols (
q/l) 
20 
2009 5  <20 
<0.01 
- 
2007 5  <20 
<0.01 
<30 
2005 5  80 
<0.01 
60 
2009 25  <20 
<0.01 
- 
2007 25  <20 
<0.01 
<30 
30 
2009 5  <20 
<0.01 
- 
2007 5  <20 
<0.01 
<30 
2005 20  62 
<0.01 
<30 
2009 100  <20 
<0.01 
- 
2007 100  <20 
<0.01 
<30 
2005 100  53 
<0.01 
<30 
32 
2009 5  <20 
<0.01 
- 
2007 5  <20 
<0.01 
<30 
2005 10  67.5 
<0.01 
<30 
2009 100  <20 
<0.01 
- 
2007 200  <20 
<0.01 
<30 
2005 200  48.5 
<0.01 
60 
2005-ci il ərzində 20 (5m dərinlikdə) və 32 (200m dərinlikdə) nömrəli  ərazilərdə fenol konsentrasiyaları anomal ola 
bilər və diqqət yetirilməli amillərdən biri olmamalıdırlar 
 

---

Şahdəniz 2 Layihəsi 
Ətraf Mühitə və Sosial-İqtisadi Sahəyə Təsirin 
Qiymətləndirilməsi 
Fəsil 6 
Ətraf mühitin təsviri 
 
Noyabr 2013-cü il 
Yekun variant
 
6/78
 
Cədvəl 6.31 2005, 2007 və 2009-cu illərdə ŞD üzrə regional tədqiqat zamanı götürülmüş 
su nümunələrində metan konsentrasiyaları (
q/l) 
 
Stansiy
a 
İl 
Dərinlik 
(m) 
Dəmir 
Kobalt 
Nikel 
Mis 
Sink 
Kadmium 
Qurğu
şun 
20 
2009  5  17.8 
0.055 1.12 0.93 2.6 <0.02  1.45 
2007 
5  <10 0.027 0.93  1.04  3.41  0.18  0.12 
2005 
5  <10 0.046 1.08  0.77  1.63  0.02  0.06 
2009  25 37.5 
0.055 
1.25 0.81 3.28 <0.02 0.21 
2007  25  <10 0.026 0.89  0.98  2.94  0.01  0.10 
30 
2009 5 2.5 
0.050 
0.92 0.75 
1.99 
<0.02 
<0.10 
2007 
5  <10 0.019 0.76  0.76  0.73  0.01  0.05 
2005  20  <10 0.039 0.99  0.71  3.78  0.02  0.08 
2009 100 8.5 0.026 
1.11 0.58 3.54 <0.02 <0.10 
2007  100  <10 0.008 0.79  0.62  0.57  0.02  0.02 
2005  100  <10 0.021 1.01  0.64  2.02  0.02  0.06 
32 
2009  5  <2.0 
0.049 0.92 0.78 1.7 <0.02  0.25 
2007 
5  <10 0.019 0.75  0.68  1.09  0.01  0.05 
2005  10  <10 0.032 1.03  0.73  1.43  0.01  0.04 
2009 100 4.6 0.037 
1.17 0.70 2.09 <0.02 <0.10 
2007  200  <10 0.006 0.91  0.68  0.79  0.02  0.04 
2005 200 <10 
0.008 0.7  0.41 0.8  0.01  0.02 
 
 
6.8 Dənizdə ŞD2 layihəsinə aid yerlər üçün səciyyəvi olan ətraf mühit 
 
6.8.1  ŞD2 sualtı magistral boru kəmərinin marşrutu 
 
AÇG magistral boru kəməri dəhlizinə AÇG İNL, 1-ci Faza və  2-ci  Faza  neft  və qaz  boru 
kəmərləri daxildir. Bu dəhliz boyunca ətraf mühitin mühafizəsi ilə bağlı tədqiqatlar 1995-ci ildə 
(ilk boru kəmərinin salınmasından  əvvəl), eləcə  də 2000, 2006, 2008 və 2010-cu illərdə 
(AÇG-nin tammiqyaslı  işlənməsinin 1-ci və 2-ci Fazalarına aid boru kəmərlərinin salınması 
zamanı və ondan sonrakı dövrü əhatə edən) həyata keçirilmişdir. 15, 14, 13, 12 və 11 saylı 
nümun götürmə  məntəqələri  ŞD2 layihəsi üçün nəzərdə tutulan sualtı magistral boru 
kəmərinin marşrutu boyunca yerləşir. Bu məntəqələr suyun dərinliyi 13-19 m olan yerlərdə, 
Səngəçal körfəzinin sahil xəttinə  təxminən perpendikulyar olaraq yerləşir, 11 saylı  məntəqə 
isə ŞD Müqavilə Sahəsinin şimal kənarının yaxınlığında yerləşir. Bununla yanaşı, ŞD regional 
tədqiqatının 20, 22, 25 26 və 27 saylı nümunəgötürmə  məntəqələri  ŞD2 layihəsi üçün 
nəzərdə tutulan sualtı magistral boru kəmərinin marşrutunun yaxınlığında yerləşir.(Şəkil 6.28). 
 
 

---