Mətnlərin nəşrə hazırlanması problemləri Vüsalə Musalı
Yüklə 2,9 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Jurnal janrları
Vüsalə Musalı. Mətnlərin nəşrə hazırlanması problemləri 93 məzmunlu materialları əhatə edir. Belə jurnallarda istehsal tema- tikasına aid olan məlumatlar, metodik məsləhətlər, yeni texniki həll yolları, texnologiyalar haqqında informasiya dərc olunur. Təcrübi xarakterli elmi jurnalların təyinatı müxtəlif peĢələr- dən olan mütəxəssislərə praktiki məsələlərin həllinə və onların ix- tisasını artırmasına yardım etməkdən ibarətdir. Elmi-texniki jurnallar müstəqil qrup təĢkil edir. Bu jurnalla- rın profili texniki elmlərlə bağlıdır. Meydana gəlməsi və inkiĢafı təbiət elmlərinə, texnikanın və isthesalın müxtəlif sahələrindən əl- də olunan empirik biliklərə istinadlanan texniki elmlər vasitəsilə elm bilavasitə məhsuldar qüvvəyə çevrilir. Məhz buna görə də, elmi-texniki jurnallar cəmiyyətin sivilizasiyasına mühüm təsir göstərən nəĢrlərə aiddir. Bu jurnalların məqsəd təyinatı elmin tex- nika ilə əlaqəsinin konkret məsələləri ilə bağlıdır 111 . Elmi jurnallar elmi ictimaiyyət üçün daha çox əhəmiyyət kəsb etdiyindən, onlardan daha ətraflı bəhs etməyi məqsədəuyğun hesab edirik. Mətbəənin icadından 200 il sonra 1665-ci ildə ilk el- mi jurnallar nəĢr olunmağa baĢlamıĢdır. Ġlk elmi jurnal Parisdə nəĢr olunan “Journal de Scavans” hesab olunur 112 . Elmi jurnallar XVII əsrdən etibarən nəĢr olunmağa baĢlasa da, yalnız XIX əsrdə elmi tələblərə tam cavab verəcək Ģəkildə nəĢr edilmiĢdir. XX əsrdə isə müasir standartlar əsasında elmi jurnalların nəĢri geniĢ vüsət almıĢdır. Türkiyədə iĢıq üzü görən ilk elmi jurnal “Cəmiyyəti- Elmiy- yeyi-Osmaniyyə” adlı qurum tərəfindən nəĢr olunan “Ülum və maarif, Ticarət və sənayə dair Məcmueyi-fünun”dur. 111 Соловьев В.И.Рябинина Н.З.Редакторская подготовка периодических изданий: Учебное пособие. - М.: 1993. http://www.hi-edu.ru/e-books2/RedPodgotPeriodIzd/index.htm 112 Ağır A. Elektronik akademik dergi yayıncılığı ve bir model çalıĢması. Marmara Üniversitesi, SBE, Qazetecilik anabilim dalı. Yüksek lisans tezi, Ġstanbul, 1997, s. 31. Vüsalə Musalı. Mətnlərin nəşrə hazırlanması problemləri 94 Azərbaycanda ilk elmi jurnal Bakı Dövlət Universitetinin or- qanı olan və 1921-ci ildən nəĢr olunmağa baĢlayan “Azərbaycan Universiteti xəbərləri” hesab olunur 113 . Ənənəvi olaraq, elmi jurnalların nəĢri prosesini 4 mərhələyə ayırırlar: hazırlıq – məqalə müəllifi məqaləsini jurnal redaksiyasına göndərir; məqalənin dəyərləndirilməsi – redaksiya heyətindəki rəyçi- lər tərəfindən məqalənin qiymətləndirilməsi, qəbul olun- ması, uyğun görülməməsi; düzəliĢlərin aparılması üçün müəllifə göndərilməsi; jurnalın nəĢr və abunəçilərə göndərilməsi; arxivləmə və indeksləĢmə - kitabxanalar jurnalın əvvəlki saylarını arxivlərinə göndərirlər. Xülasələndirmə və in- deksləĢmə ilə məĢğul olan qurumlar isə əvvəllki nömrələri indekslərinə qoyurlar 114 . Qeyd olunan ikinci və üçüncü mərhələnin müddəti 6-18 aydır. Beləliklə, demək olar ki, dövri nəĢrlərin növlərinin diapazo- nu geniĢ və çoxcəhətlidir: gündəlik kütləvi qəzetdən illik kütləvi təqvimədək; kütləvi jurnaldan peĢəkarlara ünvanlanmıĢ xüsusi jur- nala qədər. Jurnal janrları Jurnallarda nəĢrin forması məsələsi, informasiyanın çatdı- rılması dövi nəĢrlərin informativlik məsələləri ilə birbaĢa bağlıdır. Janrın təĢəkkülü hər Ģeydən öncə məzmunun hansı yaradıcılıq metodları və vasitələrlə ifadə olunmasından asılıdır, bu isə öz növ- 113 Bax: Bakı Dövlət Darülfünunun təsisi (sənədlər toplusu). Tərtib edəni və ön sözün müəllifi S.Ġbrahimov. – Bakı: Azərbaycan Universitetinin NəĢriyyatı, 1989, 88 s.; Алимирзоев Х. О. Азербайджанский Государственный Уни- верситет за 50 лет: Исторический очерк. – Баку: Азернешр, 1969, 467 с. 114 Denning P. The ACM Electronic Publishing plan. 1994. www.acm.org Vüsalə Musalı. Mətnlərin nəşrə hazırlanması problemləri 95 bəsində aparılan iĢin məqsədi və yaxud əsərin məqsəd təyinatı ilə Ģərtlənir. Beləliklə, janr haqqında nəinki əsərin formasını, habelə onun təĢəkkülünün ilkin Ģərtlərini nəzərdə tutaraq, bu zaman janrın hansı istiqamətə (analitik-təhlil, informativ, publisistik, bədii və yaxud hər hansı bir qarıĢıq istiqamətə) mənsub olması mövqeyin- dən nəzərdən keçirərək bəhs etmək olar. Bütövlükdə jurnal nəĢrlərində jurnalistikada, elmi və ədəbi-bədii yaradıcılıq-da istifadə olunan təqribən bütün janrlar tətbiq edilir. Nəzəriyyədə janrların təsnifatı onların 3 qrupa bölünməsini nəzərdə tutur: informativ, analitik, bədii-publisistik. İnformativ janr xronika, qeyd, müsahibə, reportaj, informa- siya, hesabat kimi növlərə ayrılır. Ġnformativ materialların ümumi məqsədi – fakt, hadisə, hal, haqqında məlumat verməkdir. Ġnfor- mativ janrlar, bir qayda olaraq, dərin təhlilə varmadan, sadə, ilkin informasiyadan istifadə edirlər. Operativlik, aktuallıq, informativ janrlara münasibətdə irəli sürülən ümumi tələblərdir. Lakin infor- masiya üçün əsas götürülmüĢ fakt əsassız ola bilməz. Jurnallarda informativ janrlar peĢəkar informasiyanın lakoniklik tələbinin ger- çəkləĢdirilməsini təmin edir. Mütəxəssislər tematikası sahənin ak- tual istiqamətlərini əks etdirən ən mühüm peĢəkar tədbirlər – konfranslar, simpoziumlar, seminarlar haqqında məlumat alırlar. Ən lakonik (qısa və aydın) informativ janr məhz informasiyanın özüdür. O, bir qayda olaraq “xronika”, “informasiya” rubrikaları ilə təqdim edilir. Bu janrın baĢlıca fərqləndirici cəhəti ondan ibarətdir ki, onun məqsəd təyinatı 3 sualla məhdudlaĢır: Nə? Ha- rada? Nə zaman? Bu xarakterli jurnallarda informasiyanın məzmunu müxtəlif xarakterli olur: ümumdövlət və bölgə (regional) əhəmiyyətli təd- birlər, hər hansı bir obyektin istifadəyə verilməsi, baxıĢların keçi- rilməsi, ictimai komissiyaların yaradılması və s. Hesabat hadisələri ciddi ardıcıllıqla nəzərdən keçirən hər hansı bir tədbir haqqında məlumat verən informativ janrdır. Hesa- Yüklə 2,9 Kb. Dostları ilə paylaş:
|