Mətnlərin nəşrə hazırlanması problemləri Vüsalə Musalı
Yüklə 2,9 Kb. Pdf görüntüsü
|
Vüsalə Musalı. Mətnlərin nəşrə hazırlanması problemləri 90 hətdən bağlı olduğu əvvəlki nəĢrlərin davamı kimi nəzərdən keçirilir. Dövri nəĢrin tematik profilinin, mövzu dairəsinin çərçi- vələri ilə müəyyənləĢdirilmiĢ informasiyanın xarakteri onun oxucu ünvanı ilə də bağlıdır. Ġnformasiyanın xarakteri və oxucu ünvanı sərlövhəyə, tərtibatın xarakterinə və nəĢrin dövriliyinə təsir edir. Dövri nəĢrlər gündəlik, həftəlik, aylıq, rüblük kimi zaman in- tervalında çap olunur. Dövri nəĢrlərin aĢağıdakı növləri vardır: Qəzet - müəyyən edilmiĢ vaxt intervalı ilə çıxan, rəsmi ma- terialı əhatə edən aktual, siyasi, elmi və operativ dövri nəĢrdir. Ti- pindən və təyinatından asılı olaraq, nəĢr həftədə 1-7 dəfə müx- təlif tiraj və formatda çıxır. Qəzetlərin xüsusi buraxılıĢları olur. Bülleten – hər hansı bir təĢkilatın rəsmi materiallarını əhatə edir. Dövri bülletenlərin daimi rubrikasiyası olur. Bülletenlərin normativ, soraq, reklam, bülleten - xronika, bülleten-cədvəl, statis- tik növləri var. Təqvim – müxtəlifliyi ilə seçilir. Dövriliyinə görə həftəlik, aylıq, illik ola bilər. Bundan əlavə, kəsilən, aĢırma və kitab tipli təqvimlər var. Referatda hər hansı bir problem yazılı, yaxud kütləvi Ģəkildə məruzə ilə qısa Ģərh olunur. Ekspress informasiya – cari aktual məqalələrin referatını və analoji hadisələri özündə əks etdirən operativ məlumat nəĢridir. Jurnal ictimai, siyasi, elmi və digər məsələlərə dair məqalə və referatları əhatə edən, daimi rubrikasiyası olan rəsmi təsdiq- lənmiş dövri nəşrdir. Müasir nəĢriyyat praktikasında jurnalları aĢağıdakı növlərə ayırırlar: elmi, elmi-kütləvi, istehsalat-praktiki, kütləvi, ədəbi- bədii, referativ. Jurnalların oxucu ünvanı geniĢdir. Bu, oxucunun peĢəsindən, fəaliyyət sahəsindən, ixtisasından, yaĢından, cinsindən, ümumi mədəni səviyyəsindən asılıdır. Oxucu ünvanına görə jurnallar iki qismə bölünür: Vüsalə Musalı. Mətnlərin nəşrə hazırlanması problemləri 91 1. Kütləvi oxuculara istiqamətlənmiş jurnallar 2. Mütəxəssislərə yönəldilmiş xüsusi ixtisas jurnalları. Kütləvi jurnallara elmi-kütləvi, ictimai-siyasi, ədəbi-bədii jurnalları aid edirlər. Prinsipcə, onların kifayət qədər geniĢ ünvanı konkret oxucu qrupları üzrə, məsələn, yaĢ, cins və hər hansı baĢqa əlamətlər nəzərə alınmaqla fərqləndirilə bilər. Lakin kütləvi jur- nalların oxucularını həmiĢə belə bir cəhət birləĢdirir ki, onlar jur- nalın məzmununa münasibətdə mütəxəssis olmurlar 110 . Elmi-kütləvi jurnallar elm, mədəniyyət və təcrübi fəaliyyət sahələrində nəzəri və ya eksperimental araĢdırmalar haqqında mə- qalə və materialları əhatə edir. Bu tip jurnalların funksional təyi- natı elmi dünyagörüĢünün təĢəkkülünə təkan vermək, oxucunun bilik səviyyəsini geniĢləndirmək, elmin, texnikanın, mədəniyyə- tin, incəsənətin nailiyyətlərini kütləviləĢdirməkdir. Elmi-kütləvi jurnallarda praktik, əyləncə və ədəbi-bədii xarakterli materiallar da nəĢr olunur. Kütləvi jurnallar elmi-kütləvi jurnalara yaxındır. Kütləvi jur- nallarda idman, məiĢət, mədəniyyət və s. məsələlərə dair material- lar verilir və geniĢ oxucu auditoriyası üçün nəzərdə tutulur. Bu tip jurnallar həyatın müxtəlif sahələrini əhatə edir və tematikası geniĢ məsələlər dairəsini əks etdirir. İctmai-siyasi jurnal aktual ictimai-siyasi tematikalı material və məqalələri əhatə edir. GeniĢ oxucu kütləsi üçün nəzərdə tutu- lur. Bu jurnallarda satirik və yumoristik əsərlər, habelə müəyyən sahələrə aid olan məlumatlar, elmi-kütləvi informasiya da dərc oluna bilər. 110 Соловьев В.И., Рябинина Н.З.Редакторская подготовка периодических изданий: Учебное пособие. - М.: 1993. http://www.hi-edu.ru/e-books2/RedPodgotPeriodIzd/index.htm Vüsalə Musalı. Mətnlərin nəşrə hazırlanması problemləri 92 Ədəbi-bədii jurnallarda əsasən müxtəlif janrlara aid olan bədii ədəbiyyat əsərləri, publisistik və tənqidi məqalə və material- lara yer alır. Kütləvi jurnalların təsvir olunmuĢ növləri nəinki kütləvi oxucunun müxtəlifliyi baxımından, habelə regional, milli təsisatı, həm də nəĢr edən təĢkilatın mənsubiyyət əlamətləri üzrə fərqlən- dirilə bilər. Mütəxəssislərə yönəldilmiĢ xüsusi (ixtisas) jurnallarının da- irəsi geniĢ deyil. Bu cür jurnalların tipoloji sərhədlərinin müəy- yənləĢdirilməsi növlərin yayğınlığının qeyri-müəyyənliyi üzün- dən mühüm çətinliklər ortaya çıxır. Xüsusi rəsmi informasiyanı yaymaq bu jurnalların məqsədini təĢ-kil edir. Xüsusi jurnal qrupunda elmi jurnallar ayrıca fərqləndirilir. Elmi jurnallar nəzəri tədqiqatlar haqqında məqalə və materialları, eləcə də, elmi iĢçilər üçün nəzərdə tutulmuĢ tətbiqi xarakterli ma- terialları əhatə edir. Məqsəd təyinatından asılı olaraq, elmi jurnallar elmi-nəzəri, elmi-praktik və elmi-texniki növlərə ayrılır. Elmi-nəzəri jurnallar fundamental və tətbiqi elmlərin ən ye- ni nailiyyətlərini əks etdirir. Bunlar MEA-nın, onun filiallarının, sahə akademiyalarının, akademik elmi-tədqiqat qurumlarının, elmi cəmiyyətlərinin, ali təhsil müəssisələrinin jurnallarıdır. Onların tərkibinə özündə ümumelmi, fundamental xarakterli informasiyanı əhatə edən jurnallar, müxtəlif sinifləri təĢkil edən çoxsaylı jurnal- lar da daxildir. Demək olar ki, bütövlükdə jurnalların bu qrupu- nun oxucuları baĢlıca olaraq alimlər və yüksək ixtisaslı mütəxəs- sislərdir. Elmi-praktik jurnal elmi jurnalların xüsusi növünü təĢkil edir. Bu jurnallar peĢəkar fəaliyyəti elmi araĢdırmaların nəticələ- rinə istinadlanan mütəxəssislər üçün nəzərdə tutulur, praktik təcrü- bənin nəzəri səviyyədə anlaĢılmasını tələb edir və elmi nailiyyətlə- rin praktikaya tətbiqi ilə bağlıdır. Sözügedən jurnallar özlərində həm də tətbiqi səciyyəli nəzəri materialları, həm də sırf təcrübi Yüklə 2,9 Kb. Dostları ilə paylaş:
|