METALLURGİYA VƏ METALŞÜNASLIQ KAFEDRASI
Cədvəl 5.
Sənaye işlədilən titan ərintilərinin kimyəvi tərkibi,%
Poladın
markası
Al
Mn
V
Mo
Cr
Si
başqaları
α-ərintilər
BT5
BT5-1
OT4-1
OT4
BT4
BT18
4,3-6,2
4,5-6,0
1,0-2,5
3,5-5,0
4,4-6,0
7,2-8,2
-
-
0,7-2,0
0,8-2,0
0,8-2,0
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
0,2-1,0
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
0,18
0,5
-
2-3 Sn
-
-
0,5-1,5Nb
10-12 Zr
α+β-ərintilər
BT6
BT8
BT14
5,5-70
6,0-7,3
4,5-6,3
-
-
-
4,2-6,0
-
0,9-1,9
-
2,8-3,8
2,5-3,8
-
-
-
-
0,2-0,4
-
-
-
-
β-ərintilər
BT3-1
BT22
BT15
5,5-7,0
4,0-5,7
2,3-3,6
-
-
-
-
4,0-5,5
-
2,0-3,0
4,0-5,5
6,8-8,0
1,0-2,5
0,2-2,0
9,5-11,0
0,15-0,4
-
-
0,2-0,7Fe
0,5-1,5Fe
-
METALLURGİYA VƏ METALŞÜNASLIQ KAFEDRASI
BERİLLİUM
Berilliumun xüsusi çəkisi
1,8 q/sm
3
, ərimə temperaturu
1284
0
C-dir
. Onun atom
diametri
0,23
nm-dir.Berillium parametrləri
a=0,23
nm,
s=0,36
nm olan heksaqonal atom kris-
tallik qəfəsli
Beα
kub qəfəsli
Beβ
kimi iki allotropik şəkildəyişməsinə malikdir.Berilliumun
α↔β
çevrilmə temperaturu
1250
0
C
-dir. Berilliumda allotropik şəkildəyişmənin olması onun
xassələrinin termiki emalla yaxşılaşdırılmasına imkan verir. Berillium hal hazırda atom texni-
kasında geniş tətbiq edilir. Lakin ondan yüngül metal kimi də istifadə edirlər. Yer kürrəsində
dəmirin və alüminiumun miqdarı uyğun olaraq 7,5% və 5,2% olduğu halda, berilliumun miq-
darı
0,0005%
təşkil edir.Bu səbəbdən də berillium çox bahalı metal hesab edilir. Berillium və
onun ərintiləri kiçik xüsusi çəkiyə, yüksək elastiklik moduluna, möhkəmliyə, ölçülərinin sabit
qalmasına və bir sıra mühitlərdə yaxşı korroziyayadavamlılığa malikdirlər. Beα–dan fərqli ola-
raq Beβ çox aşağı plastikliyə malik olur.Lakin Beβ nə legirləmə, nə də yüksək sürətlə soyut-
maqla otaq temperaturunda almaq mümkün olmur.
Qeyd etmək lazımdır ki, berillium zəhərli elementdir.Onun mexaniki xassələri
σ
MH
=
250MPa
,
δ=1%-
dir. Lakin berillium çubuqlarını basma ilə hazırladıqda, onlarda teksturlaşmış
deformasiya istiqamətində mexaniki xassələr
σ
MH
=700MPa
,
δ=10%
alınır.Bu berilliumda ani-
zotrpiya xassəsinin olmasını göstərir. Berilliumu ovuntu metallurgiyası üsulu ilə bişirdikdən
sonra isti deformasiya ilə hazırlayırlar. Ovuntunun hissəciklərinin ölçüsü berilliumun xassələ-
rinə təsir edir. Bu ölçülər nə qədər narın olarsa, möhkəmlik də bir o qədər yüksək olar.Məsələn,
ovuntuda dənlərin ölçüsü 10 mkm olduqda,
σ
MH
=400MPa
, 5mkm olduqda isə
σ
MH
=500MPa
alınır.
METALLURGİYA VƏ METALŞÜNASLIQ KAFEDRASI
Berilliumda daxili gərginlikləri azaltmaq üçün onu
Dostları ilə paylaş: |
