Metal və Ərintilər Metalların klassifikasiyası

Qaynaq üsulunun aşağıdakı növləri vardır.

 



 

Alovla qaynaq 



 

Qazla qaynaq 



 

Qövs qaynağı 



 

Müqavimət qaynağı 



 

Döymə ilə qaynaq 



 

Sürtünmə ilə qaynaq 



 

Şlak altında qaynaq 



 

Lazerlə qaynaq 



 

Plazma qaynağı 



 

Elektronşüa ilə qaynaq 



 

Partlayışla qaynaq 



 

Diffuzion qaynağı 



 

Yüksək tezlikli cərəyanla qayna 

BİRLƏŞMƏLƏR VƏ ONLARIN TƏSNİFATI 

Birləşdirmə-ayrı-ayrı detalların, yığım vahidlərinin və ya aqreqatların fiziki yol 

ilə qarşılıqlı vəziyyətə gətirilməsindən alına məmulata deyilir. Birləşmələr 

bütövlüyü və hərəkətliliyinə görə təsifata bölünürlər. Bütövlüyü nəzərə 

alınmaqla birləşmələr sökülən və sökülməyən, hərəkətliyinə görə isə hərəkətli 

və hərəkətsiz olurlar. Şək. 1-də birləşmələrin təsnifatı verilmişdir. Şək.1. 

Sökülən birləşmələr elə birləşmələrə deyilir ki, onların tərkibinə daxil olan 

detalları (yığım vahidlərini və ya aqreqatları) biri-birindən ayırdıqda və ya 

---

təkrar yığdıqda onların həndəsəsi (forma və ölçüləri) və xassələr dəyişməz 

qalır. Sökülməyən birləşmələr elə birləşmələrə deyilir ki, onların tərkibinə daxil 

olan detalları (yığım vahidlərini və ya aqreqatları) biri-birindən ayırdıqda 

onların kontakt səthlərinin həndəsəsi və xassələri dəyişir. 8 SÖKÜLƏN 

BİRLƏŞMƏLƏR. BOLT VƏ SANCAQ BİRLƏŞMƏSİ Burada iki hal 

mövcuddur: birləşmədə iştirak edən elementlərdə İŞGİL BİRLƏŞMƏSİ 

Sadəliyinə və etibarlılığına görə işgil birləşməsindən maşınqayırma 

kompleksində geniş istifadə olunur. Şək.20-də val, oymaq (dişli çarx, mufta, 

qasnaq və s.) və işgildən ibarət birləşmələr göstərilmişdir. Birləşməni yaratmaq 

üçün valın üzərində və oymağın daxilində işgil yuvası açılır. İlkin olaraq işgil 

valdakı yuvada oturdulur. Sonra oymaq xüsusi tərtibatın köməkliyi ilə işgilli 

vala keçirilir. Nəticə olaraq yaranan konstruksiya valdan fırladıcı momenti 

oymağa ötürülməsini təmin edir. İşgillər prizmatik, seqmentli və pazvari olur. 

Ən çox prizmatik işgillərdən istifadə edirlər. Prizmatik işgilləri üç icrada 

hazırlayırlar (bax şək.20, a). Seqmentli işgillər iki icrada hazırlanırlar. İsgil və 

ona uyğun yuvanın ölçüləri standartlaşmışdır və valın diametrindən asılıdır. 

ŞLİTSLİ BİRLƏŞMƏ Bu birləşmə şlitsli val və onun üzərinə taxılan slitsli 

oymaq vastəsi ilə əmalə gətirilir (şək.21). Val və oymağın müvafiq olaraq 

xarici və daxili üzərindəki çıxıntıların profili- düzyanlı, üçbucaq və evolvent 

şəkilli olur. Düzyanlı və evolvent dişli birləşmələr uyğun olaraq 

standartlaşmışdır, ГОСТ 1139-80 və ГОСТ 6033-80. Üçbucaq profilli şlitsli 

birləşmələri isə standartlaşdırılmayıb. Şək.21. 23 Standarta görə birləşmələrin 

üç seriyası nəzərdə tutulmuşdur - yüngül, orta və ağır. Onlar bir-birindən 

dişlərin (şlitslərin) hündürlüyü, forması və sayı ilə fərqlənir. Şək.22. Şək.22-də 

şlitsli birləşmələrini xarakterizə edən parametrlər göstərilmişdir. ГОСТ 2.409-

74-ə görə düzyanlı şlitsli birləşmələrin əsas parametrləri: dişlərin sayı Z, daxili 

diametr d, xarici diametr D, dişin eni b. Şlits birləşməsində mərkəzləşmə D, d 

və b parametrlərinə görə aparılır və işarələnmədə bu nəzərə alınır. Dişlərinin 

sayı Z-8, daxili diametri d-36 mm, xarici diametri D-40 mm, dişin eni b-7 mm 

olan düzyanlı şlitsli birləşmənin şərti işarəsi aşağıda göstərilmişdir: Xarici 

diametr (D) üzrə mərkəzləşməklə D-8х36х40х7 ГОСТ 1139-80; Daxili diametr 

(d) üzrə mərkəzləşməklə d-8х36х40х7 ГОСТ 1139-80; Yan səth (b) üzrə 

mərkəzləşməklə b-8х36х40х7 ГОСТ 1139-80. Şək.23. Şlitsli birləşmə 24 

PƏRÇİM BİRLƏŞMƏLƏRİ Sökülməyən birləşmələri yaratmaq üçün istifadə 

olunan vasitələrdən biri də pərçimləmə üsuludur. Pərçim birləşməsinin ümumi 

sxemi şək.24,a və b-də verilmişdir. Şək.24 Adətən pərçimlər vasitəsilə təbəqə 

şəkilli konstruksiyaları birləşdirirlər. Pərçimlər müxtəlif icrada hazırlanırlar: 

bütöv, yarı içi boş və içi boş (bax şək.25). Şək.25 Pərçimləməni əl ilə və ya 

pnevmatik çəkiclərin, preslərin köməyilə yerinə yetirirlər. 25 Pərçimlərin 

hazırlanmasında poladdan, bürüncdən, misdən və yüngül xəlitələrdən istifadə 

olunur Pərçimin işarələnməsi aşağıdakı kimi yerinə yetirilir: Pərçim 8х20.01 

ГОСТ 14797-85. Su, qaz, istilik təchizatında, eləcə də sahələr arası və 

magistral neft-qaz boru kəmərlərini baş-başa birləşdirmək üçün flanslardan 

istifadə olunur. Flanslı birləşmələr aşağıdakı hissələrdən ibarətdir: flansın özü, 

bərkidici məmulatlar dəsti (sancaqlar, boltlar, qaykalar, şaybalar və s.) və 

---

araqatları (paronit, ftoroplast, polad və s.). Flanslı birləşmələr iki növdə 

quraşdırılır: flanslar arasında araboşluğu saxlanmaqla və saxlanmamaqla. Hər 

növ birləşmədə iki variantı nəzərdə tutulur: flans-flans və gövdə-flans. 

Flansların ölçüləri ГОСТ 12820-80, ГОСТ 12821-80 və ГОСТ 12822-80 

müəyyən edilir. Detalları dəqiq yerləşdirmək və sonrakı sökmə-yığma 

əməliyyatlarında bu qarşılıqlı əlaqə vəziyyətini tam təmin etmək mədsədi ilə 

ştiftlərdən istifadə edirlər (şək.28). Ştiftlər silindrik və konus şəkilli (konusluq 

1:50) olmaqla, uclarında xarici və daxili yivi olan və ya yivsiz, yaylı və s. 

növləri istehsal olunurlar. Konus şəkilli birləşmələri hazırlamaq asandır və 

onlar məmulatın dəfələrlə sökülməsinə və yığılmasına imkan verir. Belə 

hallarda detalların biri ilə gərginlikli, digəri ilə isə araboşluqlu birləşir.