avqust 1999-cu il tarixli məktubunda qeyd edirdi ki, 6 iyul 1999-cu ildə ərizəçi daha
bir epilepsiya tutması keçirib, amma heç bir tibbi yardım almayıb.
31. 15 iyul 1999-cu ildə ərizəçi bronxo-pnevmoniya (bronxların sətəlcəmi) ilə
xəstələndi. Ərizəçinin atasının sözlərinə görə, həbsdə saxlanma yerinin həkimləri
xəstəliyin simptomları göründükdən yalnız on gün sonra müalicəyə başlamışdılar.
32. 17 iyul 1999-cu ildə ərizəçi həbsdə saxlanma yerinin xəstəxanasında iradəsi
əleyhinə qan testindən keçirildi. Onun atası həbsdə saxlanma yerinin müdiriyyətinə
bu barədə şikayət etdi. Həbsdə saxlanma yerinin müdiriyyəti 16 avqust 1999-cu il
tarixli məktubunda cavab verdi ki, qan nümunəsi birdəfəlik iynədən istifadə
edilməklə götürülüb.
33. 21 iyul 1999-cu ildə ərizəçinin atası ədliyyə nazirinə oğlunun həbsdə
saxlanma şəraitindən və müvafiq tibbi müalicə almamasından şikayət etdi. 27 iyul
1999-cu ildə o, Butırski rayon məhkəməsinə analoji şikayət verdi və həmçinin
oğlunun azad olunmasını xahiş etdi. Ərizəçinin atasının sözlərinə görə ərizəçinin
yüksək hərarəti (40˚C) olmasına baxmayaraq, o, dəfələrlə bir kameradan digərinə
köçürülmüş və pnevmoniyaya qarşı adekvat müalicə almamışdı. O, üç gün kamerada
irinli xəstələrlə keçirmiş və yataq yerlərinin çatmaması ucbatından döşəmədə yatmalı
olmuşdu. Həbsdə saxlanma yerinin həkimləri ərizəçinin immunoloji və biokimyəvi
durumunu, habelə onun daim qızdırmalı olmasının səbəblərini müəyyən
etməmişdilər. Ərizəçinin atası ona poli-vitamin dərman vermək istəmiş, amma həbsdə
saxlanma yerinin müdiriyyəti onu qəbul etməkdən imtina etmişdi.
34. Bu arada məhkəmə ərizəçinin azad olunması barədə vəsatəti rədd etdi. Eyni
gündə prokurorun vəsatəti əsasında məhkəmə ərizəçinin ruhi sağlamlığı ilə bağlı yeni
ekspert müayinəsi keçirilməsi barədə qərar çıxardı və belə əsas gətirdi ki, ərizəçinin
hüquqi cəhətdən anlaqlı olduğunu təsdiq edən əvvəlki müayinədə ərizəçinin ruhi
sağlamlıq durumunun məcburi tibbi müalicə tələb edib-etməməsi göstərilməyib.
35. 1999-cu ilin avqustunda ərizəçinin anası ərizəçinin həbsdə saxlanma
şəraitindən və xüsusən adekvat tibbi yardımın olmamasından ədliyyə nazirinə şikayət
etdi.
2. Hökumətin arqumentləri
36. Hökumətin bildirdiyinə görə, 1999-cu il aprelin 20-dən mayın 18-dək ərizəçi
həbsdə saxlanma yerinin xəstəxanasında ambulator müalicə alıb. O, “növbətçi
həkimin” nəzarəti altında olub və “ümumi bərpaedici müalicə və vitamin terapiyası”
alıb. Ərizəçinin saxlandığı 735 saylı kamera altı yataq yeri, tualet, isti və soyuq su
kranları və ventilyasiya ilə təchiz edilib. Ərizəçi yataq ləvazimatları ilə, qalaylı qab-
qacaqla, gündə üç dəfə yeməklə və şəxsi gigiyena əşyaları ilə təmin edilib. Kamerada
saxlananların sayı heç vaxt yataq yerlərinin sayından artıq olmayıb.
37. Hökumət təsdiq etdi ki, 26 aprel 1999-cu ildə təxminən saat 22.40-da
ərizəçinin tutması olub. Bundan dərhal sonra həkim ərizəçini müayinə edib, nəbzini
yoxlayıb, ürək döyüntülərinə qulaq asıb, qan təzyiqini ölçüb, əlləri ilə qarın
boşluğunu yoxlayıb və əzələdaxili aminazin iynəsi təyin edib. Ertəsi gün ərizəçi əlavə
tibbi müayinədən keçib.
38. Ərizəçi səhhəti qənaətbəxş vəziyyətdə olmaqla xəstəxanadan buraxılıb. 26
iyun 1999-cu ildə ərizəçi həbsxana xəstəxanasının psixiatriya bölməsində 353 saylı
kameraya yerləşdirilib. O, həkimin nəzarəti altında olub və “preventiv tibbi yardım”
alıb. Bu kamera da lazımi ləvazimatlarla təchiz olunub və orada qalanların sayı çox
olmayıb.
39. Tibbi bölmənin müdir müavininin 23 aprel 2004-cü il tarixli arayışına əsasən,
həbsxana xəstəxanasının psixiatriya bölməsində qaldığı müddətdə ərizəçidə
epilepsiya tutmaları olmayıb. Həbsxana xəstəxanasında ona qıcolmalara qarşı müalicə
təyin olunub.
40. Hökumət 29 yanvar, 25 fevral və 27 aprel 1999-cu il tarixli üç tibbi arayışın
surətlərini təqdim etdi. Orada bu məsələ ilə bağlı aşağıdakı qeydlər vardır.
41. Birinci arayışda deyilirdi ki, ərizəçi HIV daşıyıcısıdır, epilepsiyadan əziyyət
çəkir və həbsdə saxlanma yerinin xəstəxanasında qaldığı müddətdə onda bir
epilepsiya tutması olub. Ərizəçinin sağlamlıq durumu “qənaətbəxş” kimi
qiymətləndirildi. Hər hansı əlavə tibbi müayinələrin keçirilməsi üçün istintaq
orqanlarının qərarı olmalıdır.
42. 25 fevral 1999-cu il tarixli ikinci arayışda deyilirdi ki, ərizəçi HIV
daşıyıcısıdır, xroniki B və C hepatitindən və epilepsiyadan əziyyət çəkir. Bundan
başqa, 1998-ci il oktyabrın 30-dan 31-dək hər hansı epilepsiya tutması barədə heç bir
qeyd yox idi. 18 fevral 1999-cu ildə ərizəçini psixiatr və nevroloq müayinə etdi. O,
cinayət təqibi orqanlarının müraciəti əsasında, səhhəti “qənaətbəxş” vəziyyətdə
olmaqla, xəstəxanadan buraxıldı, belə ki, səhhəti onun məhkəmə prosesində iştirak
etməsinə mane olmurdu.
43. 27 aprel 1999-cu il tarixli üçüncü arayışda qeyd edilirdi ki, ərizəçi HIV
daşıyıcısıdır, qızılcadan və epilepsiyadan əziyyət çəkir. Orada daha sonra deyilirdi ki,
“hazırda ərizəçinin sağlamlıq durumu nisbətən qənaətbəxşdir” və ərizəçinin 1999-cu
ilin mayında məhkəmə prosesində iştirak etməsinə imkan verir.
44. Hökumət həmçinin sənədlər toplusunu təqdim etdi, belə görünür ki, bunlar
ərizəçinin xəstəlik tarixçəsindəki qeydlərdən çıxarışlar idi. Səhifələrin çoxu
oxunmurdu. Oxuna bilən səhifələrdə ərizəçinin diaqnozları sadalanır, lakin həbsdə
saxlanma yerinin xəstəxanasında ərizəçiyə təyin olunmuş müalicənin xarakteri barədə
məlumat verilmirdi.
D. Ərizəçinin işinə mahiyyəti üzrə baxılması
45. 30 dekabr 1998-ci ildə Butırski rayon məhkəməsi prokurordan işin
materiallarını qəbul etdi. Birinci hazırlıq iclası 13 yanvar 1999-cu ildə keçirildi.
Sonrakı aylarda məhkəmə bir neçə iclas keçirdi ki, orada müxtəlif prosessual
məsələlər həll olundu. Belə ki, 17 mart 1999-cu ildə məhkəmə ərizəçinin sağlamlıq
durumunun yeni tibbi müayinəsinin keçirilməsini təyin etdi və işi təxirə saldı. Ekspert
rəyi 15 iyun 1999-cu ildə hazır oldu; orada müəyyən edilirdi ki, ərizəçi anlaqlıdır,
amma hər hansı mümkün məcburi tibbi müalicə barədə orada heç bir tövsiyə yox idi.
27 iyul 1999-cu ildə məhkəmə ərizəçinin daha bir psixiatriya müayinəsinin
keçirilməsini təyin etdi və işə baxılmasını təxirə saldı.
46. İşin mahiyyəti üzrə birinci iclas 11 noyabr 1999-cu ildə ərizəçinin vəkilinin
iştirakı ilə keçirildi. İclasda ərizəçi iştirak etmirdi. Vəkilin xahişi əsasında məhkəmə
ərizəçinin nümayəndələri qismində bir neçə şəxsin, o cümlədən xanım Kostrominanın
prosesdə iştirak etməsinə razılıq verdi. İşin materiallarını oxumaq üçün onlara otuz
dəqiqə vaxt verildi. Ərizəçinin vəkili məhkəmə iclasının təxirə salınmasını xahiş etdi,
çünki bir neçə şahid, o cümlədən ərizəçiyə heroin satmış G., habelə əməliyyatda
iştirak etmiş iki polis əməkdaşı S. və R. iclasa gəlməmişdilər. Lakin məhkəmə iclası
davam etdirməyi qərarı aldı.
47. Müdafiə tərəfinin birinci instansiya məhkəməsindəki arqumentlərini
aşağıdakı kimi ümumiləşdirmək olar. Müdafiə tərəfi iddia etdi ki, ərizəçi cinayət
əməli törətməyə polisin maraqları naminə hərəkət edən xanım T. təhrik edib. Müdafiə