MahirəNərimanqızı
Yüklə 3,17 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İvan Palçev – Bolqarıstan Respublikasının Azərbaycandakı Fövqəladə və Səlahiyyətli Səfiri (2004- 2008)
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi Elmi toplu
108 nümayəndəlik iyirmi dörd deputat ilə fəaliyyətə başlamışdı, indi isə onların sayı – otuz altıya çatdırılmışdır. Bu otuz altı deputatdan on ikisi – bolqardır. Bu partiyaya artıq etnik bolqarlar da səs verir. Bu seçkilərdə onların sayı yüz altmış min olub. Yeni partiyanın ilk addımlarından bütün partiyalar bu şüarla çıxış edirdilər: terrorizmə icazə vermək lazım deyil, konstitusiyanı pozmaq lazım deyil, amma hamı başa düşürdü ki, vəziyyətə hakim olmaq üçün bu lazımdır.
Əlbəttə, risk var idi və o, özünü doğrultdu. Bizim parlamentin cağırışına qədər bütün məsələlər həll olmuşdu. Tez bir zamanda müsəlmanların adları problemi, bizim türk əsilli vətəndaşların problemləri həll edilmiş, məscidlərdə ibadət hüququ qanuniləşmiş, məktəbdə dilin öyrənilməsinə icazə verilmişdi və bütün bunlar gərginliyi aradan qaldırmışdı. Artıq beş ildən sonra partiya cəmiyyət üçün zəruri olan məsələlərlə məşğul olmağa başlamışdır. O, artıq özünün etnik problemləri ilə məşğul olmurdu, o, bolqar siyasi spektrli partiyalardan biri idi. Ümid edirəm ki, məhz bunu bolqar etnik problemi adlandırmışdılar. Və inanıram ki, bizim etniklərarası münasibətlərin inkişafı nümunəsi, həmçinin etnik əsasda gərginliyin yaranma riski olan cəmiyyətlər üçün də nümunə ola bilər.
Azərbaycandakı Fövqəladə və Səlahiyyətli Səfiri (2004- 2008)
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi Elmi toplu 109
Müstəqil dövlət quruculuğu kontekstində millətlərarası qarşılıqlı münasibətlərinin qurulmasında Ukrayna təcrübəsi
İlk öncə müasir ictimai global inkişaf ücün aktual sayılan humanitar problemlər spektrinin müzakirəsinə dair təşəbbüsə görə forumun təşkilatçılarına təşəkkürümü bildirirəm. Ukraynanın kulturalizm sahəsində təcrübəsi və millətlərarası münasibətlər siyasətini qeyd edərək, ilk öncə Ukrayna kulturalizminin spesifikası haqqında qısa məlumat vermək istərdim.
Məsələ burasındadır ki, zahirən Ukrayna monomilli dövlət kimi tanınır. 2001-ci ilin siyahıya alınma məlumatına uyğun olaraq əhalinin 78%-ni etnik ukrayınlar təşkil edir, lakin Ukraynanın etnik icması özlüyündə monomilli sayıla bilməz. Bizim ölkədə etnik ukrainlərin bir hissəsi öz doğma dilində danışır, ukrain icmasının bir hissəsi isə rusdillidir. Onlar həm rus, həm də sovet mədəni və siyasi ənənələrinin güclü təhsiri altında formalaşmışdır. Ən iri meqa azlığı – ölkə əhalisinin 17%-ni etnik ruslar təşkil edir. Müstəgil Ukrayna dövlətinin yaranması dövründə onların sayı 22% təşkil edirdi, lakin ümumiyyətlə rusdilli, yəni rus dilini doğma dil hesab edən insanların sayı əhalinin 30% təşkil edir. Faktiki olaraq, ölkəmizdə ikidillilik mövcuddur. Gündəlik həyat təcrübəsində əhalinin yarı hissəsinin kommunikativ imkanları rus dilindən ibarətdir. Etnik ruslardan savayı digər milli azlıqlar əhalinin 5%-ni təşkil edir, lakin bu azlıqların bir çoxu ölkənin ayrı-ayrı bölgələrində kompakt şəkildə yerləşiblər. Məsələn, Krım muxtariyyatının əsas əhalisini etnik ruslar təşkil edir. Bu, ukrainlərin cüzi miqdarda olduğu yeganə regiondur. Oranın əhalisini mütəşəkkil qaydada, həmçinin öz məxsusi problemləri ilə yaşayan krım-tatar icması təşkil edir. Karpatda kompakt şəkildə macar milli azlığı, Çernovits əyalətində
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi Elmi toplu
110 isə rumın və moldav milli azlıqları yaşayır. Mən ukrain icmasının daha bir spesifik xüsusiyyətini qeyd edərdim – bu, konfessional plüralizmdir. Ölkəmizdə bir-biri ilə rəqabət aparan üç pravoslav kilsələrinin hər biri özünəməxsus regional təsir arealı ilə fərqlənir. Yunan katolik kilsəsi qərbi Ukraynaya kifayət qədər güclü təsir göstərir. Protestant dini icması da əvvələr olduğu kimi indi də yetərincə fəallığı ilə seçilir. Krım və Donbasda müsəlman icması aktivdir. Ukraynanın millətlərarası münasibətlərinin əsas
problemlərinə gəldikdə isə, qeyd etmək lazımdır ki, əvvəla, bizim üçün ölkənin fərqli regionları arasında mühüm rol oynayan etnokulturoloji, etnik, dil və dini amillər vacib sayıla bilər. Bu amillərin yaratdığı «mozaika», o cümlədən mürəkkəb ―siyasi mozaika‖ hətta ölkənin ictimai-siyasi vəziyyətinə də müəyyən təsir göstərmək imkanına malikdir.
İkinci vacib problem təkcə Ukraynaya deyil, həm də bir çox müstəqil dövlətlərə, o cümlədən kecmiş Sovetlər İttifaqının ərazisindəki müstəqil ölkələrə də aid edilə bilər. Bu ziddiyyətin yaranması milli inteqrasiya və milli azlıqlar arasında mədəni, dil haqları zərurətindən baş verir. National building (Milli quruculuq) və milli azlıqların təminatlı hüququnu necə birləşdirməli? Bu – siyasi debatlarda ən çox ortaya çıxan problemdir.
90-cı illərin əvvəllərində Ukraynada yaranan spesifik problemlərdən biri – ölkənin rusdilli əhalisi arasında separatçi əhval-ruhiyyənin yaranmasıdır. Üstəlik də 90-cı illərdə öz anna vətənləri olan Ukraynaya fəal surətdə qayıdan krım-tatar icması arasında milli- ərazi muxtariyyəti ideyası çox populyar idi və bu «populyarlıq» bu gün də galmaqdadır. Rus icmasının və krım-tatar icmasının milli- ərazi muxtariyyəti cəhdlərini necə birləşdirməli? Mən hələ nə zamansa deportasiya olunmuş Krım tatarlarının sosial-iqtisadi problemləri barədə, həmçinin torpaq məsələsi haqqında danışmıram.
Yüklə 3,17 Mb. Dostları ilə paylaş:
|