MahirəNərimanqızı
Yüklə 3,17 Mb. Pdf görüntüsü
|
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi Elmi toplu 93
quruluş prinsiplərinin yanlışlığı ucbatından təbiilik xassəsinə malik empirik nəticələr kimi ortalığa çıxır. Müasir dünya prosesi olan qloballaşmada xalqlar unifikasiya cəhdlərində öz milli identikliyi üçün təhlükə görür və daha sərt müqavimət göstərirlər. Unifikasiya istehsalın seriyalılığının yüksəldilməsinə, yüksək məhsuldar və avtomatlaşdırılmış vasitələr və onları hazırlayan mütərəqqi texnologiyalar tətbiq edilməsinə, istehsalın ixtisaslaşdırılması və
kooperativləşdirilməsinin dərinləşməsinə səbəb olur. Unifikasiya nəticəsində əmək və maddi ehtiyatlara qənaət edilir, yeni məhsul növlərinin işlənilməsi və mənimsənilməsi vaxtının və onun hazırlanmasının istehsal dövrünün müddəti qısaldılır, əmək məhsuldarlığı, məhsulun keyfiyyəti və istehsalın səmərəliliyi yüksəldilir. Bu proseslər yalnız bəşəriyyətin vahid və standart model üzrə inkişafı fonunda həyata keçə bilər. Bəşəriyyətin vahid və standart model üzrə inkişaf etməsi çətin məsələdir və unifikasiyaya aid fikirlərin perspektivsizliyi artıq heç kimdə şübhə doğurmur. İdentikliyin formalaşması prosesində mühüm rol oynayan insanlararası canlı ünsiyyəti isə informasiya cəmiyyətində ənənəvi olan sosial-identik təşkilatlanma fəaliyyətdə olduğumuz məkanı surroqat ünsiyyət forması ilə əvəzləyir, yəni alternativ qrup identikliyi formalarını yaradır. Həmin bu dəyişiklik inkişaf etmiş ölkələrdə asudə vaxtın artması və iş vaxtının azalmaması ilə həyata keçir. Yaranan həmin dəyişiklik - bütövlükdə həyat tərzinin və davranış modellərinin radikal transformasiyası - adekvat identiklik mexanizmlərinin zəiflədir, əhalinin rəqəmsal asimmetriyası nəticəsində qütbləmə yaranır. Bu vəziyyət də, öz növbəsində, dünyagörüşlərinin və müxtəlif identiklik formalarının toqquşmasına gətirib çıxarır. Biz Avropa Birliyində bir-birinə rəqib olan siyasi, dini dəyərlərin və
layihələrin mübarizə meydanına çevrildiyi ərəfənin müasirləriyik. Dünyada identiklik böhranı normal hala
çevrilməkdədir. Avropa isə kəskin identiklik böhranını yaşayır. Bu www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi Elmi toplu
94 məkanda üç əsas layihə: sekulyar-liberal, konservativ və panislamist layihələr hökm sürür. Həmin layihələr Avropa dövlətlərinin müstəqilliyini və xalqların özlərinin maddi güzəranını çətin vəziyyətə salır. Məsələn, bu gün "Böyük Venetsiyaya" tənəzzül edir və şəhər-muzeyə çevrilir. Hər hansı bir etnosun ölkə daxilində xüsusi diqqətlə möhkəmlənməsinə rəğbət bəsləyən və vətəndaş millətçiliyini, dövlətçiliyi arxa plana çəkən multikulturalizm ziyanlı prosesdir. Bütün dünyada gedən bu proses Azərbaycandan da yan keçmir, ona hazır olmaq, onun ziyanlı təsirlərini azaltmaq üçün dövlətin aktiv fəaliyyəti lazımdır. 10-11 oktyabr 2011-ci ildə Bakıda keçirilmiş Beynəlxalq Humanitar Forumun açılışında İlham Əliyev dedmişdir: - Multikulturalizmin alternativi özünütəcriddir. Mən inanmıram ki, iyirmi birinci əsrdə, qloballaşan dünyada hər hansı bir siyasi qüvvə özünütəcrid siyasətini aparmağa cəhd etsin. Bu yol heç bir yerə
aparmır. Multikulturalizmin dəyərləri, əsasları möhkəmləndirilməlidir. Multikulturalizm başqa xalqın
nümayəndəsinə hörmət, başqa dinə hörmətdir. Öz dininə hörmət başqa dinə hörmətdən başlayır. Multikulturalizm ayrı-seçkiliyə yol vermir, əksinə bütün xalqları birləşdirir. Eyni zamanda, hər bir ölkənin öz qaydaları, öz ənənələri vardır. Hər bir insan - həm ölkənin vətəndaşı, həm ölkəyə gələn qonaq, əlbəttə ki, o qaydalara, o ənənələrə hörmətlə yanaşmalıdır. Mən əminəm ki, bu amillərin sintezi nəticəsində bu gün müxtəlif dairələrdə multikulturalizmlə bağlı səslənən bədbin fikirlər aradan götürüləcəkdir. Bizim bu gün keçirdiyimiz Forum
multikulturalizmin təsdiqidir, onun təntənəsidir. Multikulturalizm etnik özəlliyi qabartdığı üçün narahatlıq doğurur və narahatçılığa səbəblərdən biri kimi, "aqressiv azlıqların" azadlıq və hüquqlardan istifadə edərək mühüm mövqeləri ələ keçirməsi və sonra öz məqsədləri üçün bundan sui-istifadə etməsi, yaşadıqları dövlətə öz şərtlərini diktə etməsini göstərmək olar.
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi Elmi toplu 95
Bu fakt inkaredilməzdir ki, identikliyin ənənəvi meyarlarının hüdudları sezilməz olmuş – gözdən itmişdir. Qütüblənmiş dünyanın qütblərin birində kosmopolitik dünya vətəndaşlığı, digərində isə alternativ qismdə olan fundamentalist etnik-dini, konfessional, sivilizasion identiklik seçimləri durur bə bunlar qarşı-qarşıyadır. Belə bir şəraitdə hər bir dövlətin öz vətəndaşları üçün təmin etdiyi identiklik məkanına iki tərəfli təzyiq yaranmışdır. Bu təzyiqlərdən biri mədəni hegemoniya və informasiya qlobalizminin unifikasiya meyillərinin təzyiqidir, digəri isə etnik-dini və s. birliklərin təzyiqidir. Məlumdur ki, "neqativ (mənfi) identiklik" nisbətən az təhlil olunmuş baxışdır və neqativ identiklik - "biz onlar kimi deyilik" kimi "biz-onlar" məntiqinin total qarşıdurmasına əsaslanır. Neqativ identikliyin müəyyən hədləri aşmaması üçün onun elementlərinin pozitiv məzmunla tamamlanmasına cəhd göstərilməsi çox vacibdir. Əks təqdirdə, neqativ identiklik qrup həmrəyliyindən başlayaraq, şovinist separatizmə, vətəndaş cəmiyyətinin böhranına qədər yol aça bilən təhdidə çevrilir. Bu proseslərin nəticələrini hələ də Azərbaycan yaşamaqdadır. Belə ki, tarixi yaddaşı tamamilə neqativ identikliklə zəhərlənən erməni identikliyi milli quruculuq proseslərini mütləq başqa xalqın təmsilçilərinin qaralanması və pislənməsi, düşmən obrazının yaradılması zəmini üzərində qurmağa səy göstərir, erməni elitası siyasi məqsədlərə nail olmaq üçün səfərbəredici məqam kimi "düşmən ölkə" ritorikasından sui-istifadə edir. Lakin bu yol yanlış olduğu üçün onun gələcəyi yoxdur. İnkişafın fundamental resursu rolunu oynadığı üçün identiklik məhz bu məqamlarda özünü daha aydın büruzə verir. Müasir etnopolitoloji elm birmənalı şəkildə sübut edir ki, şovinizm, milli müstəsnalıq, separatizm meyilləri arxaik düşüncənin, mili inkişafın primitiv səviyyələrinə müvafiq olan etnopsixoloji fenomendir. Bu elmi qənaət Ermənistan və bunabənzər dövlətlərin ideoloji dayaqlarının hansı səviyyədə olmasının bariz sübutudur. Universalizm, bəşəri humanizm, sülh
Yüklə 3,17 Mb. Dostları ilə paylaş:
|