Korxona pul oqimlarini operativ rejalashtirish jarayonida foydalaniladigan
Yüklə 1,87 Mb. Pdf görüntüsü
|
| self financing
– SF ) qobiliyatini baholash uchun va mos davrlar boʻyicha uning miqdorini prognozlash quyidagi formuladan foydalangan holda aniqlanishi mumkin: SF = (EBIT – I) x (1 – T) + DA x T – DIV Bu yerda: EBIT – foiz va soliqlar toʻlangunga qadar foyda; I – qarzlarga xizmat koʻrsatish boʻyicha xarajatlar (foiz toʻlovlari); T – foyda soligʻi stavkasi; DA – amortizatsiya; DIV – mulkdorlarga dividend toʻlovlari. Yuqoridagi formuladan koʻrinib turibdiki, korxonaning oʻz-oʻzini moliyalashtirish qobiliyatiga moliyaviy-xoʻjalik faoliyati davomida amalga oshiriladigan qarz, amortizatsiya va dividend siyosati bevosita ta’sir koʻrsatadi. Moliyalashtirishning ichki manbalari afzalliklariga qaramasdan, ular miqdor jihatdan korxona moliyaviy-xoʻjalik faoliyatini kengaytirishga, investitsion loyihalarni amalga oshirishga, yangi texnologiyalarni joriy etishga va boshqalarga yetarli emas. Shundan kelib chiqqan holda tashqi manbalar hisobiga oʻz moliyaviy resurslarini qoʻshimcha shakllantirish zarurati yuzaga keladi. Korxonalarda oʻz mablagʻlarini shakllantirishning tashqi manbalari ham keng doirada qoʻllaniladi. Korxona ta’sischilarning qoʻshimcha badallari va qoʻshimcha aksiyalar chiqarish hisobiga ustav kapitalini oshirish yoʻli bilan oʻz mablagʻlarini shakllantirish mumkin. Qoʻshimcha xususiy kapital jalb qilish imkoniyatlari va usullari biznesni tashkil etishning huquqiy shakliga bevosita bogʻliq. MChJlar ustav kapitali uning ishtirokchilari ulushlarining nominal qiymatlaridan tarkib topadi. Bunda ustav kapitalining minimal miqdori jamiyatni davlat roʻyxatidan oʻtkazish uchun hujjatlarni taqdim etish sanasidagi eng kam oylik ish haqining qirq baravaridan kam boʻlmasligi lozim. MChJning har bir ishtirokchisi ta’sis hujjatlarida belgilangan va jamiyat davlat roʻyxatidan oʻtkazilgan paytdan boshlab bir yildan oshmaydigan muddat mobaynida jamiyatning ustav kapitaliga oʻz hissasini toʻliq kiritishi kerak. Agarda MChJ faqat kredit tashkiloti sifatida davlat roʻyxatidan oʻtkazilayotgan boʻlsa, roʻyxatdan oʻtish sanasiga qadar har bir ta’sischi ta’sis hujjatlarida koʻrsatilgan jamiyatning ustav kapitalidagi oʻz hissasining kamida oʻttiz foizini kiritishi shart. Naqd pul yoki naqda pulda ma’lum bir bahosiga ega boʻlgan boshqa mol- mulklar MChJlarning ustav kapitaliga qoʻshiladigan hissalar boʻlishi mumkin. MChJ ta’sischilari va jamiyatga qabul qilinadigan uchinchi shaxslar tomonidan jamiyatning ustav kapitaliga qoʻshiladigan mol-mulklarning naqd puldagi bahosi jamiyat ishtirokchilari umumiy yigʻilishida barcha ta’sischilar tomonidan bir ovozdan qabul qilinadigan qaror bilan tasdiqlanishi lozimligi belgilab qoʻyilgan. 130 MChJ ustav kapitali toʻliq shakllantirilgandan soʻng ustav kapitalini oshirish toʻgʻrisida qaror qabul qilish mumkin. Ustav kapitalini oshirish quyidagi yoʻllar bilan amalga oshirilishi mumkin: - jamiyatning mol-mulki hisobiga; - ta’sischi yoki mulkdorlarning qoʻshimcha hissalari hisobiga; - jamiyatga qabul qilinadigan uchinchi shaxslarning hissalari hisobiga. MChJ ustav kapitalini jamiyatning mol-mulki hisobiga oshirish oldingi hisobot yillarida erishilgan moliyaviy natijadan kelib chiqqan holda korxona ixtiyorida qolgan foydani ustav kapitaliga yoʻnaltirish orqali amalga oshiriladi. Ta’sischi (mulkdor)lar tomonidan qoʻshimcha hissalar qoʻshish hisobiga jamiyat ustav kapitalini oshirish toʻgʻrisidagi qaror qabul qilishda qoʻshimcha hissalarning muayyan umumiy qiymati, jamiyat har bir ishtirokchisining qoʻshimcha hissasi qiymatining miqdori, ishtirokchilar tomonidan qoʻshimcha hissalarni toʻliq qoʻshish muddati belgilanishi kerak. Agar MChJ ta’sis hujjatlarida ustav kapitalida boshqa shaxslarning ishtiroki taqiqlanmagan boʻlsa, boshqa shaxslarni jamiyatga qabul qilish va hissa qoʻshish toʻgʻrisidagi arizalari asosida jamiyatning ustav kapitalini oshirish toʻgʻrisida bir ovozdan qaror qabul qilishi mumkin. Bu borada ham qaror qabul qilishda hissani qoʻshish tartibi, miqdori, usullari va muddati koʻrsatilgan boʻlishi talab etiladi. Qoʻshimcha hissalarni qoʻshishning muddati tugagan kundan e’tiboran bir oydan kechiktirmay oʻzgartishlarni jamiyatning ta’sis hujjatlariga kiritish toʻgʻrisida jamiyat ishtirokchilarining umumiy yigʻilishi tomonidan qaror qabul qilinishi kerak. Aksiyadorlik jamiyatining ustav kapitali esa aksiyadorlar sotib olgan jamiyat aksiyalarining nominal qiymatidan tashkil topadi. Jamiyat chiqaradigan barcha aksiyalarning nominal qiymati bir xil boʻlishi lozim. Jamiyat oddiy aksiyalarni joylashtirishi shart, shuningdek bir yoki bir necha turdagi imtiyozli aksiyalarni joylashtirishga haqli. Joylashtirilgan imtiyozli aksiyalarning nominal qiymati jamiyat ustav fondining yigirma foizidan oshmasligi talab etiladi. Jamiyat ta’sis etilayotganda uning barcha aksiyalari muassislar oʻrtasida joylashtirilgan boʻlishi kerak. Aksiyadorlik jamiyati ustav fondining eng kam miqdori jamiyat davlat roʻyxatidan oʻtkazilgan sanada Oʻzbekiston Respublikasi Markaziy bankining kursi boʻyicha toʻrt yuz ming AQSh dollariga teng boʻlgan summadan kam boʻlmasligi kerak. Aksiyadorlik jamiyatning ustav fondi aksiyalar nominal qiymatini oshirish yoki qoʻshimcha aksiyalarni joylashtirish yoʻli bilan koʻpaytirilishi mumkin. Aksiyadorlik jamiyati ustav kapitalini aksiyalar nominal qiymatini oshirish yoʻli bilan koʻpaytirish va jamiyat ustaviga tegishli oʻzgartishlar kiritish toʻgʻrisidagi qaror aksiyadorlarning umumiy yigʻilishi tomonidan, shuningdek ustavda yoki aksiyadorlar umumiy yigʻilishining qaroriga muvofiq kuzatuv kengashiga shunday qaror qabul qilish vakolati berilgan holatda jamiyatning kuzatuv kengashi tomonidan qabul qilinadi. Qoʻshimcha aksiyalar jamiyat tomonidan jamiyat ustavida belgilangan e’lon qilingan aksiyalar soni doirasidagina amalga joylashtirilishi mumkin. Qoʻshimcha 131 aksiyalarni joylashtirish yoʻli bilan jamiyat ustav fondini koʻpaytirish toʻgʻrisidagi qaror aksiyadorlarning umumiy yigʻilishi tomonidan yoki bunday qaror qabul qilish huquqi jamiyatning ustaviga muvofiq yoki aksiyadorlar umumiy yigʻilishining qaroriga binoan jamiyatning kuzatuv kengashiga berilgan boʻlsa, kuzatuv kengashi tomonidan qabul qilinadi. Qoʻshimcha aksiyalarni joylashtirish yoʻli bilan jamiyat ustav fondini koʻpaytirish toʻgʻrisidagi qarorda joylashtiriladi-gan qoʻshimcha oddiy aksiyalarning va e’lon qilingan miqdorlari (ulushlari) doirasida har bir turdagi imtiyozli aksiyalarning soni, ularni joylashtirish muddati va shartlari, shu jumladan joylashtirilayotgan aksiyalarni sotib olishda imtiyozli huquqlarga ega boʻlgan aksiyadorlar uchun jamiyatning qoʻshimcha aksiyalarini joylashtirish bahosi belgilangan boʻlishi lozim. Jamiyat ustav fondini qoʻshimcha aksiyalar joylashtirish yoʻli bilan koʻpaytirish joylashtirilgan qoʻshimcha aksiyalarning nominal qiymati miqdorida qayd etiladi. Shu oʻrinda boshqa xoʻjalik yurituvchi sub’yektlar ustav kapitali boʻyicha ham minimal talablarni keltirish maqsadga muvofiq. Oʻzbekiston Respublikasi Markaziy banki Boshqaruvining 2009 yil 15 avgustdagi 2009 yil 15 avgustdagi “Banklarni roʻyxatga olish va ular faoliyatini litsenziyalash tartibi toʻgʻrisidagi nizomni tasdiqlash haqida”gi Qaroriga bilan tasdiqlangan “Banklarni roʻyxatga olish va ular faoliyatini litsenziyalash tartibi toʻgʻrisida”gi Nizomga asosan tijorat banklari ustav kapitali eng kam miqdori quyidagicha belgilangan: - banklar uchun – 10 mln yevro ekvivalentida; - xususiy banklar uchun – 5 mln yevro ekvivalentida. Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining 2011 yil 31 maydagi “Sugʻurtachilarning moliyaviy barqarorligini yanada oshirishga oid chora-tadbirlar toʻgʻrisida”gi Qaroriga asosan sugʻurta kompaniyalari ustav kapitali eng kam miqdori quyidagi jadvalda keltirilgan (2-jadval): 2-jadval Yüklə 1,87 Mb. Dostları ilə paylaş:
|