Kavram olarak Kapitalizm; bir toplumsal-ekonomik yapı ve üretim biçimidir

8 

 

artmıĢtır.    19.yy  lın  sonlarında  ABD  Ġngiltere‟yi  yakalamıĢ  ve  kapitalizm  yeni  bir  ivme 

kazanmıĢtır.   

2.1.Kapitalizm ve Kapitalistler İçin Yeni Fırsatlar: A.B.D. 

ABD,  hem ada hem de kıta devletlerinin Sanayi devrimine kadar geçirdiği Kapitalist 

devre ve devinimlerin hiçbirini yaĢamadan,  yok edilen veya dar alana hapsedilen uygarlığın 

üzerine  kurulmuĢ,  yenidünya  ve  fırsatlar  ülkesidir.    Ekonomik  sistem;  ilk  dönemlerde  saf 

kapitalist  sistem  özelliğindedir.  A.B.D  iç  savaĢtan  sonra.    Ġngiltere  düzeyine  ulaĢmayı 

baĢarmıĢtır.  Kapitalizm baĢarıyla ülkenin her tarafına yayılmıĢtır.  1880-1913 yılları arasında 

teknoloji  sayesinde  düĢen  maliyetler  ve  artan  verimlikle  özellikle  çelik  ve  elektrik 

sektörlerinde büyük bir patlama yaĢanmıĢtır.  Sanayi devrimi, Ġngiltere ve kıta Avrupa‟sında 

ortaya  çıkmıĢ  olmakla  beraber  A.B.D,  giriĢimcileriyle  büyük  ölçeklerle  ve  büyük  piyasalara 

hitap ederek, daha uç noktalara taĢımıĢtır. Finansman Ģirketlerince desteklenen teknolojik ve 

örgütsel yenilikler, kapitalistler için yüksek kâr sağlamıĢtır. J.A.Schumpeter ABD kapitalizmi 

için  mükemmel  açıklamalarda  bulunmuĢtur.  Ona  göre;  Kapitalizm,  özel  mülkiyetle 

karakterize  edilen  bir  sistemdir.    Üretim  kredi  olgusuyla  birlikte  pazar  içindir.    Bu  olgu, 

tarihin ilk dönemlerinden bu yana var olmuĢ olsa da 19. yüzyılın ortalarından itibaren yayılan 

kapitalistik  bir  araçtır.    19.yy,  rekabet  çağıdır.  Bu  çağ,  artan  bir  Ģekilde  tröstleĢmeyi 

getirmiĢtir. Endüstriyel geliĢme otomatik olarak genel sosyal büyümeyi biçimlendirir ki; bu, 

tek baĢına ekonomik güç oluĢturmada oldukça önemlidir. Nüfus büyümesi ve artan tasarruflar 

ekonomik  değiĢim  ve  dönüĢümün  temelini  oluĢturur.  Olabilecek  geliĢmeye  sanayinin 

geliĢmesiyle  cevap  verilir.  Bu  geliĢme,  uzmanlaĢmanın  artmasını,  çevresel  özellikleri 

uyararak sürekli ve organik bir Ģekilde yeni geliĢmeleri artırır.  Rekabetçi kapitalizmin baskın 

olduğu  dönemde,  tekil  firmalar  ve  tüm  sanayi  artan  talep  baskısıyla  bir  düzeyden  daha  üst 

düzeye  otomatik  olarak  yükselecektir-tekstilden  ve  demirden  buhara,  elektrikten  kimya 

sanayine-  ard  arda  olmasa  bile  mutlaka  geniĢleme  yaratacaktır.    Talep,  pratik  olarak  her 

zaman öndedir.  BaĢlangıçta her geniĢleme kendi üretimini yaratır.  Sonuçta genel bir çevresel 

geniĢleme  gözlemlenir;  örneğin  demiryolu  taĢımacılığının  geniĢlemesi  gibi.    Her  bir 

geniĢleme kendi kredisini oluĢturarak kolayca genel bir ifadeyi oluĢturabilir: Var olan üretim 

faktörlerinin  yeni  bileĢimi  aracılığıyla  yeni  alanlar,  yeni  firmalar,  yeni  mallar  veya  henüz 

denenmemiĢ metotlar, yeni pazarlar oluĢturulur.   

ABD‟  de  kapitalist  geliĢmede;  F.  W.  Taylor(1856-1915)  özellikle  kitlesel  üretim 

alanında ve bilimsel iĢ yönetimi konusunda yeni teoriler geliĢtirmiĢtir. Taylor‟dan sonra diğer 

bir  öncü  de  Henry  Ford(1863-1947)  gibi  kapitalistlerdir.  Onun  temel  paradigması;  üretimi 

maksimumlaĢtırmak  için  makinelerin  ve  emeğin  ussal  biçimde  kullanılmasını  sağlayan 

---

9 

 

planlamacılıktır(  Hobsbawn,  1987:55  ).  Fordist  paradigma,  piyasa  paylarındaki  hızlı 

değiĢimlerle, yenilikçi firmalarda ani kâr artıĢları sağlamıĢtır.(Freeman ve Soete,2003:163)  

Kapitalizmin aĢamalarından biri olan kartelleĢmeye doğru gidiĢin güçlü olduğu dönem 

baĢlamıĢtır.  Bu Ģirketler ABD ve Avrupa‟da  yayılmıĢtır.  Yoğun sermayeli dallar, özellikle 

geç  endüstrileĢen  Almanya‟da,  hem  sermayeye,  hem  iĢ  alanlarına  hem  de  kaynaklara 

muhtaçtı..  GeçmiĢi haçlı seferlerine uzanan ve Fransızların 1830 da  yeniden Ģekillendirdiği 

yatırım  bankaları  Almanya‟da  yaygınlaĢtı.    Bu  bankalar  Almanya‟da  büyük  firmaların 

etkisine  veya  kontrolüne  girdi.    Bu  yeni  çeĢit  ticari  sisteme  Finans  Kapitalizmi 

denmektedir.(Landes,  1995:  26).      Dev  Ģirketler  finans  soruna  ve  kapitalizme  böylece  sözde 

bir çözüm oluĢturmuĢtur.   

19.  yy.ın  sonlarına  ve  20.yy  ın  baĢlarında  kapitalist  sistemde  var  olan  eĢitsizlik, 

adaletsizlik  ve  iĢsizlik  sorunlarının  çözümünde  ya  klasik  iktisat  düĢünce  yapısı  içinde  veya 

onun değiĢik bir sürümü olan neo-klasik veya neo-liberal düĢünce yapısı içerinde önerilerde 

bulunmuĢlardır.  K.Marx ve onun radikal düĢüncesi tamamen ayrı bir ekol olarak yeĢermiĢ ve 

tarihteki  yerini  almıĢtır.    Bu  çerçevede  ondokuzuncu  yüzyıl  teorilerin  oluĢturulma  ve 

uygulama  aĢamasıysa,  yirminci  yüzyılda  ise  o  teorik  temellerin  sonucunun  alındığı  bir 

aĢamasıdır diyebiliriz.    

2.2.Kapitalizmin Emperyalist Görüntüsü; Sömürgecilik ve Sömürge Zihniyeti 

Bir bütün olarak sanayi ve ticarette yeni icatlarla daha donanımlı hale gelen teknolojik 

geliĢmeler  aĢırı  üretime  neden  olmuĢ  ve  bu,    1870-1884  yıllarında  Ġngiltere‟de  depresyona 

neden  olmuĢtur.    Genel  olarak  mal  üretimi  ve  sermaye  birikimi  bu  ülkede  nüfus  artıĢından 

daha büyük bir hızla arttı.  ABD de ise demir yolunda çelik rayların döĢenmesi faaliyeti 1873-

1874 yıllarında aniden dondu.  Bu olay, ABD kapitalizmi ile Ġngiliz kapitalizminin rekabeti 

nedeniyle  fiyat  ve  kâr  marjlarının  düĢmesiyle  geliĢmiĢti.  Krize  çareyi;  sınırsız  rekabet 

tehlikelerine karĢı merkezi kontrolleri arttırmakta buldular.  

ABD 1870 lerde baĢ gösteren tröstleĢme hareketlerine tanık oldu.  1890 larda daha da 

geliĢti.    Artan  rekabet,  artan  riskler  ve  düĢen  kârlar,  kapitalist  emperyalist  sermayenin 

sonucudur.    Yüzyılın  son  yirmi  yılına  Neo-Merkantilizm  yılları  denilebilir.      Bu  dönemde 

geliĢmiĢ  kapitalizmin  baĢat  iki  özelliği  göze  çarpar;  Tröstlerin  Sermaye  ve  sermaye  malları 

ihracı ve sömürgeleĢtirmedir.  

Klasik kapitalizmin büyük bilginleri, sömürgeciliği doğal kabul etmiĢler ve azgeliĢmiĢ 

ülkelere sağlayacağı sözde ilerlemeyle ilgilenmiĢlerdir. (Galbraith, 1989:115).  Sömürgeciler 

kendilerinin  daima  ahlaki,  manevi,  siyasi  ya  da  toplumsal  değerlerin  aktarıcıları  ve 

koruyucuları olarak görmüĢ ve göstermiĢledir.  Sömürgelerin asıl amacının merkez ülkeyi ve 

---