23
Məsələn, hər hansı bir bölmənin səmərəliliyinin yüksəldil-
məsi üsullarının aktiv axtarıĢı, hətta iĢlər yaxĢı getsə də, qabaq-
layıcı idarəetmə olacaq. Bu halda siz ya iĢin gediĢini yaxĢılaĢ-
dırmaq, ya da verilmiĢ imkandan mənfəət götürmək üçün nə isə
bir Ģey etmək mümkün olduğunu baĢa düĢdükdən
sonra prob-
lemi dərk edəcəksiniz. Bu qayda ilə hərəkət edərkən, siz me-
necer - giriĢkən rolunda çıxıĢ edirsiniz. Ġdarəetmə
üzrə mütə-
xəssis olan Piter Druker qeyd edir ki, problemin həlli yalnız
normanı bərpa edir, nəticələr isə «imkanlardan
istifadənin nə-
ticəsi» olmalıdır.
TəĢkilatın bütün hissələri qarĢılıqlı əlaqəli olduğundan,
problemi tam müəyyən etmək çox vaxt çətin olur. Məsələn, mar-
ketinq rəhbərinin iĢi satıĢ üzrə rəhbərin, istehsalda ustaların,
tədqiqat və kəĢflər Ģöbəsinin və kompaniyada istənilən adamın
iĢinə təsir göstərir. Analoji olaraq xəstəxanada laborantların iĢi
həkimlərin fəaliyyətinə təsir göstərir.
Əgər laboratoriya səhv
edirsə, həkim, hər Ģeydən əvvəl, onu dərinləĢdirəcək, (belə ki,
onun qərarı laboratoriya təhlilinin məlumatlarına əsaslanır). Ġri
təĢkilatlarda yüzlərlə belə qarĢılıqlı asılılıq ola bilər. Buna görə
də, problemi düzgün müəyyən etmək, onun yarısını həll etmək
deməkdir. Lakin bu, təĢkilati qərarlara çətin tətbiq olunur.
Nəticədə, problemin
diaqnozu özü-özlüyündə, aralıq qərarların
qəbul edilməsi ilə bir neçə addımı prosedura olur (çevrilir).
Mürəkkəb problemin diaqnostikasında ilk faza - maneələrin
və ya mövcud imkanların simptomlarının müəyyən edilməsi və
dərk edilməsidir. «Simptom» anlayıĢı burada tamamilə tibbi mə-
nada iĢlənilir. TəĢkilatın xəstəliyinin bəzi ümumi simptomlarını
aĢağı mənfəət, aĢağı satıĢ, aĢağı məhsuldarlıq və keyfiyyət, həd-
dən artıq xərclər, təĢkilatdakı çoxsaylı münaqiĢələr və kadrların
böyük axıcılığı təĢkil edir. Adətən, bir neçə simptom bir-birini ta-
mamlayır. Məsələn, həddən artıq xərclər və aĢağı mənfəət çox
vaxt ayrılmaz olur.
Simptomların aĢkar edilməsi problemi ümumi görünüĢdə
müəyyən qədər kömək edir. Bu həm də idarəetməyə münasib ola-
24
raq nəzərə alınması lazım olan amillərin sayının azalmasını Ģərt-
ləndirir. BaĢağrısı,
yorğunluq simptomu olduğu kimi, ümumi
simptom olan aĢağı rentabellik də bir çox amillərlə Ģərtlənir. Buna
görə də, bir qayda olaraq, bəzi rəhbərlərin
meyil etdiyi sim-
ptomların aradan qaldırılması üçün təcili tədbirlərdən uzaqlaĢmaq
məqsədəuyğundur. Təhlili öyrənən həkimə analoji olaraq rəhbər
də, xəstəliyin həqiqi səbəbini müəyyən etmək məqsədilə, təĢkila-
tın qeyri-səmərəliliyinin yaranmasını aĢkar etmək üçün mahiyyəti
dərindən baĢa düĢməlidir. Simptom və səbəblərin düzgün müəy-
yən edilməsinin əhəmiyyətini «Ellen ənd Xemilton» firmasının
baĢ rəhbərliyinin məsləhətçisi xüsusi olaraq nəzərə çarpdırır ki, iĢ-
çiləri aĢağı məhsuldarlıq və mənfəətə görə sərt tənqid etmək vər-
diĢi bəzi rəhbərlərin ümumi səhvidir. Rəhbərlər digər mümkün sə-
bəbləri, məsələn, materiallara və əlavə xərclərə çəkilən itkilərin
təsirini, istismar xərclərinin bu maddələrin artmasına baxmayaraq
görə bilmirlər. Nəticədə kompaniyalar ehtiyac olmadan əmək məh-
suldarlığının yüksəldilməsi planına vəsait qoyur və iĢçiləri qo-
vurlar.
Problemin yaranması səbəbini aĢkar etmək üçün tələb olu-
nan daxili və xarici (təĢkilata aid) informasiyanı toplamaq və təh-
lil etmək lazımdır. Belə informasiyanı formal metodlar əsasında
toplamaq olar.
Bu zaman təĢkilatın xaricində - bazarın təhlilindən, təĢkila-
tın daxilində isə - maliyyə hesabatlarının kompyuter təhlilindən,
müsahibə olmadan, idarəetmə üzrə məsləhətçiləri dəvət etməkdən
və iĢçilərin sorğusundan yararlanmaq olar. Ġnformasiyanı Ģəxsi
müĢahidə aparmaqla və yaranmıĢ situasiya haqqında
söhbət et-
məklə, qeyri-formal yolla da toplamaq olar. Məsələn, ustalara,
məhsuldarlıq problemini iĢçilərlə müzakirə edə bilər və alınmıĢ
informasiyanı yuxarılara ötürə bilər.
Ġnformasiyanın çoxalması, qərarın keyfiyyətini mütləq ola-
raq yüksəltmir. Rassel Akoff göstərir ki, rəhbərlər iĢə aid olmayan
informasiya çoxluğundan əziyyət çəkirlər. Buna görə müĢahidə
25
vaxtı relevant və yersiz informasiya arasında fərqi görmək və on-
ları bir-birindən ayırmağı bacarmaq lazımdır.
Dostları ilə paylaş: