Iv bob boshqaruv qarorlarini qabul q ilish 1;Я
J-jadval Menejment atamasining mohiyati
Yüklə 314,2 Kb. Pdf görüntüsü
|
| 4. J-jadval
Menejment atamasining mohiyati va mazmuniga mayjud yondoshuvlar Vazifa, faoliyat turi Menejmentning niohiyati quyidagicha aniqlanadi Fan va san’at Boshqaruv organi yoki apparat Jarayon Insonlar kategoriyasi 100 Shuni alohida ta ’kidlash zarurki, rftenejmentning ko‘p yillik rivojlanishi boshqaruv faoliyatini ishlab chiqarish vazifasidan farq qiluvchi alohida vazifaga ajratadi. Boshqaruv vazifa sifatida u tom onidan boshqaruv vazifalari, deb nom olgan boshqaruv jarayonlarini amalga oshirishda namoyon bo‘ladi. Ular birinchi m arta fransuz olimi A.Fayol tom onidan asoslangan edi. .Bu vazifalar rejalashtirish, tashkil etish, farmoyish berish, m uvofiqlashtirish va nazorat qilish kabilardan iborat. Keyinchalik, boshqaruv jarayonlarini yanada mukammallashtirish hisobiga ko‘pgina ishlanm alarda bu vazifalar to ‘ldirib borilgan. Jum ladan, m enejm ent vazifalariga m otivlashtirish, kom m uni- katsiya, tadqiq etish, baholash, qarorlarni qabul qilish kabilar qo'shildi. Menejmentni vazifa sifatida ko‘rib chiqish boshqaruv faoliya- tining hamma turlarining tarkibi va mazmuni, shuningdek, ularni zamon va makondagi o ‘zaro aloqadorligini ishlab chiqishni talab etadi. Menejment mustaqil fan sifatida XIX asrning oxirida shakllana boshladi. Uning asosini k o 'p yillar davomida to ‘planib borgan boshqaruv to ‘g ‘risidagi bilimlar tashkil etadi. Ular turli konsepsiya- lar, nazariyalar, tamoyillar, boshqaruv uslublari va shakllarida o ‘z aksini topgan. Menejmentning fan sifatidagi ta ’rifi asosida boshqaruv xususidagi bilim larning shakllanganligi va m uayyan tizim ga keltirilganligiga alohida o‘rin beriladi. Bu esa birinchidan, korxo- nalarga joriy faoliyatni o ‘z vaqtida samarali boshqarishga, ikkin- chidan esa istiqbolni belgilash va unga mos korxonaning strategiyasi va taktikasini ishlab chiqishga imkon beradi. Shu bois, boshqaruv fani o‘zining nazariyasini ishlab chiqadi. Uning mazmunini >esa boshqarish jarayonida insonlar faoliyatining qonun va qonuniyatlari, tamoyillari, vazifalari va uslublari tashkil etadi. Amaliyotda menejmentni san’at sifatida tushunish keng tarqal- gan. U xo‘jalik korxonalari murakkab tizim ekanligi va ulaming faoliyatiga bir nechta tashqi va ichki muhit omillari ta ’sir etishiga asoslanadi. Bunday murakkab mexanizmni boshqarish yuqori sifat darajadagi kasbiy tayyorgarlikni talab etadi. Shuning uchun ham menejment san’at sifatida talqin qilinadi va u tegishli konsepsiya, nazariya, tamoyillar, shakl va uslublarga tayanadi. 101 Bu kabi yondoshuvia.r korxona menejerlariga nafaqat ilmiy bilimlami doimo to ‘ldirib, yangilab borish, balki shaxsiy sifatlarni takomillashtirib borish, o ‘z bilimlarini amaliyotda qo‘llash layoqatini m ustahkam lashni talab qiluvchi fan va san ’atni bir jarayonga birlashtirishga imkon beradi. Korxonalarda ishlovchi xodimlar o ‘z kuch va imkoniyatlarini aniq maqsadiarga erishishga yo'naltirishlari uchun menejerlar ular bilan doimo aloqadorlikda bo‘lishlari va samarali faoliyat ko‘rsa- tishlari uchun sharoit yaratib berishlari zarur. M enejment shuningdek, integratsion jarayon sifatida ham talqin qilinadi. Uning asosida yuqori kasbiy malakaga ega mutaxassislar korxona faoliyatini tashkil etadi va maqsadlarni aniqlash, ularga erishish uslublarini ishlab chiqish yo‘li bilan korxonani boshqa- radilar. T a’kidlanganidek, m enejm ent jarayoni rejalashtirish, tashkil- lashtirish, muvofiqlashtirish, motivatsiya va nazorat qilish kabi vazifalarni bajarishni nazarda tutadi. U lar yordam ida m enejer korxonada ishlovchi xodim larning samarali faoliyat ko'rsatishi uchun sharoit yaratadi. Shu munosabat bilan boshqamv jarayonini menejment sohasida yuqori kasbiy tayyorgarlikka ega mutaxassislar amalga oshiradi. Ular korxona faoliyatini yuritadilar, maqsadlarni belgilaydilar, unga erishish usullarini ishlab chiqib amalda qo‘llaydilar. Bu san’atga m a’lum bir insonlar kategoriyasi — menejerlar ega bo‘lishlari lozim. Ulaming vazifasi xodimlarni oqilona boshqarish natijasida korxonani samarali faoliyat yuritishini ta ’minlashdan iborat. Ko‘p hollarda menejment organ yoki boshqaruv apparati bilan tenglashtiriladi. M enejm ent-tijorat va notijorat korxonalarning o‘ziga xos organidir. Korxona bu organlarsiz bir butun tizim sifatida faoliyat ко‘rsata olmaydi. Shuning uchun boshqaruv apparati har q an d ay k o rx o n an in g tark ib iy qism i h iso b lan ib , m en ejm en t faoliyatiga tenglashtirildi. U nda band bo'lgan xodimlarning bosh vazifasi pirovard maqsadga erishish uchun korxona ixtiyoridagi barcha resurslardan samarali foydalanishni ta ’minlashdan iboratdir. Shunday qilib, «menejment» atam asi boshqaruv xususidagi adabiyotlarda juda keng talqin etiladi. Binobarin, uning har qanday ta ’rifi to'liq emas. Masalan, menejment har xil tamoyillar, vazifalar 102 va menejmentning sotsial-iqtisodiy uslublaridan foydalanish asosida bozor iqtisodiyoti sharoitida harakat qiluvchi korxonalarning optimal xo‘jalik natijalariga erishishga qaratilgan kasbiy faoliyatining o‘ziga xos turi. Bu ta ’rifda urg‘u menejment kasbiy faoliyat turi ekanligiga berilmoqda. M enejm ent alohida in so n lar va jam oalarga tizim iy t a ’sir etishni ta ’minlaydi. Bundan m aqsad, kelishilgan holda birgalikda faoliyat k o ‘rsatib, k o ‘zlangan m aqsadga erish ish d an ib o rat. Shuningdek, m enejm ent harakatlarni tanlash, ularni kom bi- natsiyalash, ketm a-ketligini belgilash, pirovard natijalarni baho- lashni nazarda tutadi. Hozirgi zamon menejmentining quyidagi o‘ziga xos xususiyatlari mavjud: — ishlab chiqarish va biznes samaradorligini oshirishga intilish ham da korxona tom o n id an rejalashtirilgan pirovard natijaga erishishga yo'naltirilganlik; — tashqi muhitdagi o'zgarishlarga bog'liq holda belgilangan maqsadlar va dasturlarga doimo ravishda tuzatish kiritib borish; — rejalashtirish jarayonini joriydan istiqbolga qarab o ‘zgar- tir-ish; — boshqaruv qarorlarini qabul qilishda ko‘p variantli hisoblami amalga oshirish uchun axborot texnologiyalaridan keng foydalanish; — korxona faoliyatini samarali boshqarishga barcha xodimlarni jalb etish; — boshqaruv jarayonitia ro‘y berayotgan o ‘zgarishlami tahlil etish va tegishli moslashuvchan qarorlar asosida ish olib borish; — korxona boshqaruvining barcha bo‘g‘inlarida innovatsion yondashuvdan keng foydalanish va h.k.lar. Korxonani samarali boshqarish xodimlarni qo‘yilgan maqsadga erishish uchun moddiy, iqtisodiy, huquqiy sharoitlardan foydalanib, birgalikda harakat qilishlarini tashkil etadi. Xodimlar faoliyatining sharoitlari yaxlit holda korxonaning tashkiliy tuzilmasini tashkil etadi. Shu sababli, korxonani resurslar, ishlab chiqarish jarayoni va m ahsulot kabi uch elem entdan iborat tizim sifatida tasaw ur qilish mumkin. Bunda boshqaruv qismi obyektning holati to ‘g‘risi- dagi va boshqa axborotlardan foydalanib, qarorlar qabul qilish orqali boshqaruv jarayonini amalga oshiradi (4.1-chizma). Yüklə 314,2 Kb. Dostları ilə paylaş:
|