İstanbul üNİversitesi
Yüklə 14,12 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ÂMİN ALAYI VE RESİMLERDE ELE ALINIŞI MEHMET ÜSTÜNİPEK
- Anahtar Kelimeler: Sübyan mektebi, Âmin alayı, Van Mour, Rıfat Çeteci, günlük yaşam resmi. AMEN PARADE AND USED IN PAINTINGS
- Osmanlı’da Sübyan Mektepleri, Âmin Alayı ve Resimlerde Ele Alınışı Sübyan Mektepleri
________________________________________________________ART-SANAT 2014/1______________________________________________________ 29 Fig. 1 Orta Asya Bronz Çağı tapınakları ________________________________________________________ART-SANAT 2014/1______________________________________________________ 30 Fig. 2 Orta Asya Antik Çağ tapınakları ________________________________________________________ART-SANAT 2014/1______________________________________________________ 31 Fig. 3 Orta Asya Antik Çağ tapınakları. ________________________________________________________ART-SANAT 2014/1______________________________________________________ 32 Fig. 4 Orta Asya Antik Çağ tapınakları. ________________________________________________________ART-SANAT 2014/1______________________________________________________ 33 Fig. 5 Orta Asya Erken Orta Çağ tapınakları. ______________________________________________________ART-SANAT 2014/1________________________________________________________ ÂMİN ALAYI VE RESİMLERDE ELE ALINIŞI MEHMET ÜSTÜNİPEK Doç., İstanbul Kültür Üniversitesi Sanat Tasarım Fakültesi Sanat Yönetimi Bölümü m.ustunipek@iku.edu.tr ŞEYDA ÜSTÜNİPEK Yrd. Doç. Dr., Arel Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi ÖZET Sübyan mektepleri, Osmanlı eğitim sisteminde öncelikle çocuklara Kuran- ı Kerim öğretmek ve din eğitimi vermek üzere kurulmuştur. Bununla birlikte, Kuran’ı okuyabilmeleri için elifba öğrenmeleri öncelikli önem taşımış ve zamanla çeşitli dersler eklenerek düzenlemeler yapılmış, eğitimin içeriği çeşitlendirilmiştir. Çocuğun okula başlaması için özellikle varlıklı aileler tarafından düzenlenen ve Bed-i Besmele töreni ya da Âmin Alayı önemli bir gelenektir. Bu törenin ritüelleri, eğitim tarihi ve toplumsal yönleriyle çeşitli araştırmalarda ele alınmıştır. Yazılı kaynakların yanı sıra yabancı ve Türk ressamlar tarafından üretilmiş resimler de birer belge niteliği taşımakta ve Türk resminde günlük yaşam konusu dahilinde özel bir alan teşkil etmektedirler. Onsekizinci yüzyılda Van Mour’un bu konuyu ele alan resimleri, bazı on dokuzuncu yüzyıl gravürleri ve Türk ressamları Rıfat Çeteci ile Malik Aksel’in çalışmaları bu geleneği farklı yönleriyle yansıtmaktadır. Anahtar Kelimeler: Sübyan mektebi, Âmin alayı, Van Mour, Rıfat Çeteci, günlük yaşam resmi. AMEN PARADE AND USED IN PAINTINGS ABSTRACT Primary schools (sübyan mektebi) in Ottoman educational system were primarily established to teach Kuran- Kerim and had religious context. Besides children had to study alphabet (elifba) to read and write Kuran and in time some lessons were added to course programmes. Therefore, the context was enriched. Amen parade for children (Âmin alayı) were mostly organised in response to beginning of primary school for the children of wealthy families. It was an important tradition in Ottoman social history. The rituals of this procession have been analysed by scholars in the context of education and social history. Besides the literature, there are also some paintings made by foreign and Turkish artists which are satisfactory documents for this subject. The subject matter of these paintings may be considered as genre paintings focusing on a special event. In the eighteenth century the paintings of Van Mour, some nighteenth century gravures and the paintings of Rıfat Çeteci and Malik Aksel reflect this tradition from different points of view. Keywords: Sübyan Mektebi (Primary school), Âmin alayı (Amen parade for children), Van Mour, Rıfat Çeteci, genre painting. ______________________________________________________ART-SANAT 2014/1________________________________________________________ 36 Giriş Bu çalışmanın amacı bir Osmanlı geleneği olarak çocuğun okula başlatılması töreninin resimlerde ele alınışını incelemektir. Bu geleneği yansıtan konu, 18.yüzyıldan itibaren farklı ressamlar tarafından ele alınmıştır. Araştırma konusuyla ilgili olarak eğitim tarihini, Âmin Alayı geleneğini ve sübyan mekteplerini içeren araştırmalar, Falaka gibi bazı edebi eserler, Jean Baptiste Van Mour üzerine hazırlanan katalog ve kitaplar, İstanbul Resim ve Heykel Müzesi koleksiyonu ve Gravürlerle Türkiye katalogu başlıca kaynaklar arasında yer almaktadır. Osmanlı’da Sübyan Mektepleri, Âmin Alayı ve Resimlerde Ele Alınışı Sübyan Mektepleri Osmanlı’da ilk eğitim hemen her mahalle bünyesinde bulunan sübyan mekteplerinde (Mahalle Mektebi) alınmakta, sabi denilen beş altı yaşına gelmiş kız ve erkek çocuklar bu okullara devam etmektedirler. Sübyan mektebi taş malzemeden inşa edildiği için taş mektep olarak da isimlendirilmiş ve İstanbul’da bu isimli okullar Cumhuriyet döneminde de kullanılmıştır (Ergin 1936: 68). Osmanlı döneminde pek çok külliye yapısının bünyesinde barındırdığı sübyan mektepleri, padişahların yanı sıra devletin ileri gelenleri ya da varlıklı kimseler tarafından bağımsız olarak da yaptırılmışlardır. Fatih Sultan Mehmet ile birlikte özellikle fakir ailelerin çocukları ve yetimlerin bu okullara alınması şart koşulmuş, ayrıca padişahlar tarafından yaptırılan mekteplerde öğrencilerin giysi ihtiyaçları ve aşevleri bünyesinde günlük yeme içme ihtiyaçları da karşılanmıştır (Ergin 1936: 69). Sübyan mekteplerinde dini eğitim verilmektedir. Bu eğitimin süreci, Kur’an-ı Kerim öğrenmek üzere alfabe (elifba) öğretilmesi ile başlamakta, daha sonra Kur’an okutulması ve yazdırılması şeklinde gelişmektedir. Başlangıçta Kur’an öğretmenin hedeflendiği bu okullarda zaman zaman eğitim yetersiz görülmüş ve çeşitli dersler eklenerek düzenlemeler yapılmıştır. 18. yüzyılda, I.Abdülhamit döneminde yaptırılan Hamidiye Mektebi’nin vakfiyesinde, bu okullarda olasılıkla Bab-ı Ali’ye memur yetiştirmek üzere eğitim programına Arapça ve Farsça’nın eklenmiş olduğu bilgisinin yer alması bu anlamda dikkat çekicidir (Ergin 1936: 73). Ayrıca zaman içinde okullar bünyesinde musiki dersine de yer verilerek eğitimin içeriği çeşitlendirilmiştir. Mimari bünye olarak sübyan mekteplerinin plan şeması, öğrencilerin yer aldığı geniş bir asıl oda ve buna bitişik muallim (öğretmen) ve kalfa (öğretmen yardımcısı) odasından oluşmaktadır. Yapılar kubbelidir, kimi zaman iki kattan oluşmaktadırlar. İç mekân düzenlemesi incelendiğinde yalın bir dekorasyona sahip olduğu görülür. Hocanın oturduğu mihrap benzeri bir girintiden oluşan kısım bulunmaktadır ve öğrencilerin oturması için minderleri ve önlerinde rahleleri başlıca kullanım objelerdir. Okullarda muallim ve kalfanın yanısıra bevvab adı verilen okulu açıp, kapamakla, mahalleden çocukları toplayıp okula getirmekle ve Yüklə 14,12 Mb. Dostları ilə paylaş:
|