Исследование в XXI веке декабрь, 2022 г 360 maktabgacha katta yoshdagi bolalarda xalq og‘zaki ijodi vositasida
Yüklə 0,81 Mb. Pdf görüntüsü
|
часть 1 « Новости образования : исследование в XXI веке » декабрь , 2022 г 366 nasihat, undash, maqtash, rahmat aytish, duo qilish, olqishlash, oq yo‘l tilash, yupatish, ko‘nglini ko‘tarish, ta’qiqlash (man etish), ta’na, gina, o‘pka qilish, qoralash, tanbeh berish, yuziga solish, uzr so‘rash, majbur etish, zaharxandalik, ayblash, nafratlanish, gaplashmay qo‘yish (arazlash), aybini iqror qildirish (qizartirish), qo‘rqitish, mulzam qildirish, ogohlantirish, ont-qasam ichirish, do‘q-po‘pisa qilish, siylash va boshqalar. Bularning har biridan o‘z o‘rnida oqilona foydalanish kelajakda barkamol insonni tarbiyalashda yaxshi samara berishi, shubhasizdir. Bolalarda xalq og‘zaki ijodi vositasida milliy g‘urur hissini shakllantirishda ota-onalar asosan, ikki metoddan foydalanishlari lozim. Birinchisi ishontirish – bolaga kichikligidanoq bu ishni qilishing kerak, chunki uni amalga oshirish u yoki bu sabablarga ko‘ra zarur deya uqtiriladi. Bola o‘zi bajargan ishning foydali va zarurligiga ertak, doston qahramonlari timsolida ishontiriladi. Masalan, bolaga nima sababdan ovqatlanishdan oldin qo‘lini yuvishi kerakligi, o‘z o‘rnini yig‘ishtirish, o‘yinchoqlarini joyiga tartib bilan qo‘yishi zarurligi, do‘stlashish va do‘stga sadoqatli bo‘lishning foydaliligi kabi g‘oyalar biror ertak asosida yaratilgan diafilmlar, kinofilmlardagi obrazlar orqali ko‘rsatib beriladi. Ikkinchisi – bolalarni ertak qahramonlaridan ta’sirlanib faoliyat ko‘rsatish orqali ijobiy fazilatlarni egallashga undash. Bolalarni mehnat qilish, yaxshilik, sabr-bardoshga undashda maqollardan unumli foydalanish maqsadga muvofiqdir. Bola muayyan ijobiy faoliyatni tartibli va izchil takrorlasa, u odatga aylanadi. Odatlanish kundalik tartib-intizomga rioya qilish, jumladan, salomlashish odobi, do‘stga samimiy munosabat, ota-ona hurmatini saqlay bilish kabi faoliyatning ko‘plab turlarini qamrab oladi. Boladagi yaxshi xulq, odob-axloq nishonalari asosan xalq og‘zaki ijodi namunalari vositasida qaror toptiriladi. Chunki asardagi turli qahramonlar asosan bolaning ko‘z oldida gavdalanadi. Ularning xatti-harakati bolalar uchun o‘rnak, ibrat vazifasini o‘taydi. Masalan, qanotlari singan qushga dehqonning g‘amxo‘rlik qilishi, baliq bergan risq-nasibaga qanoat qilmagan kampirning qashshoqlashib qolishi bolalarga juda tez ta’sir qiladi. Ularda ochko‘zlikka nafrat, laylakka mehribonlik qilgan dehqonga nisbatan esa mehr paydo bo‘ladi, qanoatlilik tuyg‘usi qaror topadi. Ota-ona bolada axloqiy sifatlarni shakllantirishga intilar ekan, xalq qahramonlari shaxsiy namunasidan samarali foydalanishlari lozim. Bunda ularga ertak va doston qahramonlari yordam beradi. Ertak va doston qahramonlari timsolida bolalarda ish va so‘z birligi, lavz halolligi qaror toptiriladi. Xalq og‘zaki ijodi namunalari asosida bolalarni tarbiyalashda ishontirish bilan birga rag‘batlantirish, isbotlash, ta’sir, ibrat namunasi kabilar muhim ahamiyatga ega. Bolalarni xalq og‘zaki ijodi namunalari vositasida tarbiyalashda ularni rag‘batlantirish muhim ahamiyatga ega. Bu o‘rinda rag‘batlantirishning muhim jihatlari bolalarni ijobiy qahramonlarga o‘xshatishda namoyon bo‘ladi. Jumladan, “Mening Alpomishim”, “Go‘ro‘g‘li sultonday pahlavon bolam”, “Jaloliddiy Manguberdidek mard o‘g‘lim”, “Oybarchin qizim, “qaldirg‘ochim”. Bunday rag‘batlantirish natijasida bola ruhiyatida o‘zini xalq |