“İsrail-Fələstin münaqişəsi Oslo prosesindən sonra: yeni problemlər
Yüklə 0,82 Mb. Pdf görüntüsü
|
26
1.3 1949-1987 –ci illərdə regionda siyasi mühit Bu dövr Ərəb-İsrail qarşıdurması, 1967-ci ildəki Ərəb Dövlətləri ilə İsrail arasında edilən Altı günlük müharibəyə qədər beynəlxalq siyasi sistemlə möhkəm bir əlaqə içində idi. Soyuq Müharibənin tarazlıqlarını göz qarşısında saxlayan ABŞ, Ərəb dövlətlərinin SSRİ idarəsinə keçməsini önləmək üçün bəzi müdaxilələr həyata keçirdi. Lakin xüsusilə 1967-ci ildəki Altı Gün Döyüşündə İsrail hərbi gücündən təsirlənən ABŞ, İsrail ilə Ərəb Dövlətləri arasındakı tarazlıq siyasətindən imtina etdi vəİsrail tərəfdarı bir xarici siyasət benimsemiştir.İsrailin bu dövrki strategiyası, ABŞ və müttəfiqlərinin hərbi və siyasi çətiri altında qorunmaq və güclenmekdir. 70 səbəbdən ABŞ-ın İsrailə verdiyi rolla, İsrailin strategiyası arasında bir uyğunluq mövcud idi. İsrailin tarazlığı pozan cəhdləri yenə ABŞ tərəfindən susdurulmuşdur.1950-ci ildə ərəblər Ştatları, İsraillə atəşkəsi qəbul etməyə razı olmuşdur, ancaq Ərəb Birliyi üzvləri atəşkəs qərarının bir sülh olmadığı səbəbiylə İsrailə tətbiq olunan mühasirənin davam etməsi mövzusunda anlaşmıştır. Bunun səbəbi 1948 Ərəb-İsrail müharibəsinin Ərəblər məğlubiyyəti nəticəsində, ərəblərin milli qüruru ayaqlar altında . Bu sırada Ərəb dövletlərindən Suriyada və Misirdə inqilablar baş verirdi. Ayrıca Soyuq Savaşın təsiri Ərəb dövlətlərinə də əks olunmuş, Ərəb Birliyi Şərq və Qərb Bloku arasında ikiyə bölünmüşdür. İordaniya, Livan və Səudiyyə Ərəbistan Qərb tərəfdarı mövqeyindəikən, Misir, Suriya və Şimali Afrika ölkələri Şərq Bloku içində yer almıştır. 71 Məğlubiyyət ilə nəticələnən Ərəb-İsrail Savaşındaki yenilgisiylə qırılan qürurlarını düzəldib,Ərəblərin lideri olmağı hədəfləmişdir. Döyənək, bu hədəfi istiqamətində SüveyşKanalını işlədən İngilis-Fransız şirkətini millileştirdiğini elan etmişdir. Mənfəətləri təhlükəyə düşən İngiltərə və Fransa ilə birlikdə Nasırizm'in bölgəyə yayılmasından narahat olan İsrail, razılaşaraq Misirə hücum etdi. 72 Anlaşmaya görə İsrail, Misirə hücum; bunun üzərinə İngiltərə və Fransa müharibədə vasitəçilik bəhanəsiylə bölgəyə
70 Norman G. Finkelstein, Soykırım Endüstrisi: Yahudi Acılarının İstismarı, seh 35 71 Kayabalı, İ. ve C. Arslanoğlu, Ortadoğu’da Savaş ve Strateji 2 Lider, 4 Savaş ve Bir Bozgun, (Ankara: 1990), s. 48. 72 Kayabalı, İ. ve C. Arslanoğlu, Ortadoğu’da Savaş ve Strateji 2 Lider, 4 Savaş ve Bir Bozgun, (Ankara: 1990), s. 65 27
əsgər çıxardıb, kanalı işğal etməyi planlamışlar. İki ölkə arasındakı qarşıdurmaların sonlandırılmasıda sonra, meydana gələ biləcək başqa qarşıdurmaları və dünya ticarətinin bölgə döyüşlərindən təsirlənməsini önləmək məqsədiylə bölgədə qalıcı bir İngilis-Fransız hərbi gücü yerləşdirmək planlanmışdır. 73 İngiltərə, Fransa və İsrailin aralarında etdikləri razılaşma gərəyi İsrail, 29 Oktyabr 1956-ci ildə Misirə hücum başlatmışdır. İsrail gücləri Sina Yarımadası və Akabe Körfəzinə doğru irəliləməyə başlamışdır. İngiltərə, Fransa və İsrailin arasındakı plan istiqamətində İngiltərə və Fransa, 30 oktyabr 1956 tarixində İsrail və Misirə ultimatum vermiş, hər iki dövlətin Süveyş Kanalının iki sahilindən 16 km geri çəkilməsini istemiştir. 74 İsrailin, Sina'daki hərbi hərəkatı müvəffəqiyyətli olmuş və Sinanın idarəsi İsrailə keçmişdir. Misir ordusu ağır bir itki sonrası Sinadan geri çəkilmək məcburiyyətində kalmıştır. 75 İngiltərə, Fransa və İsrailin planları müvəffəqiyyətli bir şəkildə sonuçlansa da istədiklərini əldə edə bilməmişlər. Çünki Soyuq Savaşın geosiyasətindən qaynaqlanan səbəblərlə ABŞ, Misir və digər ərəb dövlətlərinin SSRİ ilə daha çox yaxınlaşabilecekleri düşüncəsiylə İngiltərə, Fransa və İsrailə istiqamətli təzyiqləri nəticəsində Fransa və İngiltərə bölgədən geri çəkilərkən, İsrail də işğal etdiyi Sina'yı boşaltmaq məcburiyyətində qalmışdır. İngiltərə və Fransa bu hadisələ Orta şərqdən təmizlik edilmişdir. Ayrıca İsrail, Misirlə arasında təhlükəsizlik şeridi meydana gətirib, Akabe Körfəzindəki dəniz nəqliyyatını öz mənfəətləri istiqamətində düzenleyince nisbətən bu hücumdan qazanclı çıxan tərəf olmuştur. 76 Süveyş böhranı Ərəblər baxımından ən önəmli nəticəsi, antiimperyalist bir mövqe sərgiləyərək kanalı milliləşdirən Misir, Ərəblərin milli qəhrəmanı halına gəlməsi olmuşdur. Imperializmin təzyiqi altında olan bölgə üçün Misir, yeni bir ümid halına gelmiştir. 77 İngiltərə və Fransa baxımından döyüşün nəticəsində isə, artıq Amerikanın hərbi dəstəyi olmadan bu dövlətlərin beynəlxalq sahədə köhnəsi
73 Kayabalı, İ. ve C. Arslanoğlu, Ortadoğu’da Savaş ve Strateji 2 Lider, 4 Savaş ve Bir Bozgun, (Ankara: 1990), 74 Fahir Armaoğlu, 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi (1914-1980), (Ankara: Türkiye İş Bankası Yayınları, seh 499-500 75 Fahir Armaoğlu, 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi (1914-1980), (Ankara: Türkiye İş Bankası Yayınları, 76 http://tr.wikipedia.org/wiki/S%C3%BCvey%C5%9F_Krizi> 77 http://tr.wikipedia.org/wiki/S%C3%BCvey%C5%9F_Krizi> Yüklə 0,82 Mb. Dostları ilə paylaş:
|