14
FEVRAL. 2012. № 12
www.uluturk.info
Qafqaza kütləvi erməni köçləri Gürcüstan arxivlərində
köçürülmə bölgələrində, o cümlədən Naxçıvanda
filialları yaradılır, ermənilərin kompakt şəkildə
məskunlaşmalarını təmin etmək üçün yerli Türk-
lər başqa ərazilərə köçürülür, köçkünlərə pul mə-
vacibləri təyin olunur (Naxçıvan çayı qırağında
Türklər yaşayan kəndlərdən nə qədər ailənin
digər kəndlərə köçürülməsi barədə məlumat
GMTA-da 2-ci fondun 1-ci siyahısında “Azərbay-
candan (Cənubi Azərbaycan nəzərdə tutulur –
F.V.) ermənilərin Erməni vilayətinə köçürülməsi
işi” («Дело о переселении армян из Азербай-
джана в Армянскую область») adı altında
saxlanılan 2237 saylı işin 185-187-ci
vərəqlərində, İrəvan vilayətində köçə məruz
qalan kəndlərin adı və əhalinin sayı 124-129-cu
vərəqlərində əks olunur, Qarabağa yerləşdirilmiş
erməni ailələrinə hansı tarixdə və nə qədər gümüş
pul verildiyi barədə Abxazovun tərtib etdiyi
siyahı isə eyni sənədin 137-138-ci vərəqlərində
yer alır).
Onu da əlavə edək ki, qeyd olunan işin tərk-
ibindəki sənədlərdə Səlmas bölgəsindən Arazın
şimalına köçən ermənilərin bir qisminin ad-soy-
adları, ailədəki kişilərin və qadınların sayı
göstərilməklə cədvəl şəklində göstərilmişdir.
1828-ci ilin iyul ayında yazılmış hesabat xarak-
terli məktubdan erməni əsilli podporuçik Manas
bəy Melik-Yusupovun 150 erməni ailəsini
Qarabağda Qaraçay və Tərtər çayları arasında ona
məxsus olan torpaqlarda yerləşdirdiyi bəlli olur.
Knyaz Abxazovun Sipyaginə Şuşadan yazdığı
21.08.1828-ci il tarixli, 3760 saylı raportunda
Bərdəyə yerləşdirilmiş 232 ailədən ibarət Urmiyə
ermənisini Tərtər çayı qırağındakı Madagiz ad-
lanan yerə köçürdüyünü, 224 ailədən ibarət
Marağa ermənisinin isə Qarabağın Çələbürt və
Talış mahallarının Şıxarx və Qazarx yörələrində
məskunlaşdırılmasına əmr verdiyini yazır.
Baxşəli Melik-Yusuf oğlu və Koqraman (Qəhrə-
man) Melik-Zaxariy oğlu isə Qarabağa yerləşmək
arzularını Bağır xan Çelobianskinin (Çələbilinin)
törətdiyi maneələr ucbatından gerçəkləşdirə
bilmədiklərini şikayət edirlər. Təzyiqlərdən sonra
Bağır xan güzəştə getməyə məcbur edilir.
Gürcüstan Mərkəzi Tarix Arxivində saxlanılan
“Ermənilərin və yunanların Türkiyədən Rusiya
hüdudları daxilinə köçürülməsi” («Дело о пере-
селении армян и греков из Турции в пределы
России») başlıqlı işdə isə 1828-29-cu illər Türk-
rus müharibəsinin nəticəsində Gürcüstanın
Ahısqa-Axalkələk və Barmaqsız (Tsalka) böl-
gələrinə ermənilərin və yunanların kütləvi
köçürülməsi ilə bağlı rəsmi yazışmaları əks et-
dirən sənədlər cəmləşdirilmişdir.
Məhz bu yuxarıda göstərilən ilkin rəsmi yazış-
maların icrası Cənubi Qafqazda o zamandan bu
günə kimi hökm sürən qeyri-stabilliyin, etnik
qarşıdurmaların və bir çox qanlı olayların əsasını
qoydu, ermənilərin köçürüldükləri yeni ərazilərin
ən qədim və köklü sakinləri olduqlarını iddia et-
mələrinə, Azərbaycan-Türk torpaqları üzərində
özlərinə dövlət qurmalarına, Qarabağı işğal et-
mələrinə, Gürcüstanın Cavaxet (Axalkələk) böl-
gəsinə muxtariyyət istəmələrinə rəvac verdi.
15
FEVRAL. 2012. № 12
www.uluturk.info
İ
nsanoğlunu yaratan Allah (c.c.), onu
başıboş, sahipsiz ve rehbersiz bırakmamış;
kendisine bu dünya hayatındaki fiil ve
davranışlarında yol gösterici, doğruyu yanlışı
ayırt edici, hakkı hakikatı öğretici peygamberler
ve onlarla birlikte ilahi mesajlar göndermiştir.
Zira insanlığın her şeyden önce bunlara ihtiyacı
vardı.Yoksa kendi kendine hakkı, hakikatı,
doğruyu, güzeli bulamayacaktı.
Cenab-ı Hak, en son Peygamber olarak Hz.
Muhammed’i gönderdi. İlahi mesaj olarak da
Kur’an ile onu destekledi ve insanlığa tanıttı.
Hatta tanıtmanın ötesinde Kur’an’da onu övdü
ve yüceltti. O’nun hakkında şöyle buyurdu:
“Şüphesiz sen büyük bir ahlâk üzerinesin.” Bu
çok büyük bir olaydı. Kainatı yoktan var eden
Allah (c.c.) bir kulunu övüyordu. O’nun taşıdığı
vasıf ve meziyetlerin büyük olduğunu ifade
ediyordu. Çünkü Cenab-ı Hak onu, Peygamber,
rehber ve muallim olarak gönderdiği gibi onu,
aynı zamanda insanlığa örnek olarak göstere-
cekti. Bu konuda Cenab-ı Hak şöyle buyuruy-
ordu: “Hakikaten, Allah’ın Resulü’nde sizler
için, Allah’a ve Ahiret gününe kavuşmayı
bekleyenler ve Allah’ı çok zikredenler için en
mükemmel bir örnek vardır.”
Hakikaten Allah’ın Resulü şümullü ve
mükemmel hayatıyla, her yaş ve meslekteki
kadın-erkek, küçük-büyük, zengin-fakir, efendi-
hizmetçi olmak üzere bütün insanlık için en ideal
örnek oldu. Hz. Peygamber, hayatta yaşadığı
tüm tecrübelerini kendisinden sonra gelecek in-
sanlığa bıraktı.
Hz. Peygamber’in getirdiği din, orijinal ve hiç
bozulmamış haliyle Kur’an’da, söz ve
davranışları da hadis kaynaklarında mevcuttur.
Bu hadislerde ahlâk, maneviyat, iktisat, siyaset,
sosyoloji, ferdi ve ictimaî bütün konular bulun-
abilir.
Kısaca Resulullah’ın hayatı müslümanlar için
yegane örnek olmak ve nesiller boyu daima in-
sanlığa ışık tutmak, yollarını aydınlatmak üzere
canlıdır. İnsanlığın görevi de o ışık ve rehberi
takip etmektir. Zira yegâne kurtuluş vesilesi
olan Allah’ın rıza ve sevgisi ancak O’nun yol-
unda gitmeye bağlıdır. O’na uyan kurtulur. O’na
uymayan ise ebedî olarak yolunu kaybeder.
Nitekim bu gerçek, Kur’an- ı Kerim’de şöyle
dile getirilir:
“Ey Resûlüm, de ki: “Ey insanlar, eğer Allah’ı
seviyorsanız, gelin bana uyun ki Allah da sizi
sevsin ve günahlarınızı bağışlasın.””
Hz. Peygamber ’e uymak, sadece namaz kılıp
oruç tutmak veya Hac’ca gitmek demek değildir.
Bunlar bir müslümanın mutlaka yerine getirmesi
gereken görevler olmakla birlikte Hz. Peygam-
ber’in hayatı veya yaptıkları sadece bu ibadetler-
den ibaret değildir. Hz. Peygamber, Allah’ın
elçisi olmasının yanı sıra aynı zamanda bir beşer
ve bir kuldur. Ancak Allah’a en yakın olan kul-
dur. Çünkü O’nun sadece ibadet hayatı değil,
günlük ve muamelat hayatının da tamamı Al-
lah’ın emrine uygundu. Konuşurken, söz
verirken, alış-veriş yaparken, insanlarla sohbet
ederken, ictimaî ve ferdi hayatını yaşarken
daima Allah’ın rızası dairesinde kalırdı.
Günümüz insanının çoğu zaman yaptığı gibi,
birinde Allah’a ve diğerinde nefsine uymazdı.
Hz.Muhammed’in örnek ahlakı’na
genel bir bakış
Sadıq Eraslan*
T. C Bakıdakı səfirliyinin din xidmətləri müşaviri