Ina iye bolma

4. Sellyulirizatsiya nazariyasi. Ayirim zoologlardiń pikirinshe kóp kletkalilar tuwridan-tuwri jeke jasawshi bir kletkalilardan kelip shiqqan. Yugoslaviyaliq alim Iovan Hoji kóp kletkalilar tuwridan-tuwri kóp yadroli infuzoriyalardan kelip shiqqan degen pikirdi bildirdi. Iovan Hoji infuzoriyalar denesindegi málim waziypani atqariwǵa iylemlesken ayirim bólimleri,yaǵniy organoidlari kóp kletkali haywanlardiń usinday waziypalardi atqaratuǵin organlarǵa aylanǵan degen pikirdi aytadi. Soǵan tiykarlanip, ol kóp kletkalilardiń teri qaplami ektoplazmadan,ishekleri bolsa endoplazmadan, bulshiq etleri mionemalardan, bólip shiǵariw organlari qisqariwshi vakuollardan hám jinisiy organlari infuzoriyalardiń mikronukleuslerinen rawajlanǵan deydi. Hatteki alim kóp kletkalilardiń jinisiy urchishi infuzoriyalardiń konyugatsiyasina,máyek kletkalardiń tuqimlaniwi mikronukleustiń migratsiyalaniwshi hám statsionar yadroshalardiń ozara qosiliwina tuwra keledi dep esaplaydi. Solay etip, I.Hojidiń sellyurizatsiya (cellula-kletka) nazariyasina muwapiq infuzoriyaniń denesi bir putin kóp kletkali organizmge aylanǵan.Usi nazariya haqiyqatdan uzaq boliwina qaramay,zoologlar arasinda oni qollap quwatlawshilarda kóp ushiraydi.


Kóp kletkalilardiń klassifikatsiyasi.Kóp kletkalilar (Metazoa) genje dunyasi fagotsitella tárizliler - Phagocytellozoa ,tómen kóp kletkalilar-Parazoa hám haqiyqiy kóp kletkalilar-Eumetazoa dep ataliwshi 3 bólimge ajiratiladi. Fagotsitella tárizliler bólimine tek eki turdi birlestiriwshi plastinkalilar (Placozoa) tipi,tómen kóp kletkalilar(Parazoa) hám gewek deneliler(Spongia) tipi kiredi.Fagotsitella tárizliler hám gewek deneliler denesindegi kletkalardiń qánigelespegenligi,nerv sistemasi rawajlanmaǵanliǵI hám bir qiyli kletkalardiń ekinshi turine asan aylaniwi menen basqa kóp kletkalilardan ajiralip turadi.
Haqiyqiy kóp kletkjalilar (Eumetazoa)bólimi óz náwbetinde radial simmetriyalilar yamasa eki qabatlilar (Radiata) hámde eki tárepleme simmetriyalilar (Bilateria) kishi bólimlerge ajiratiladi. Radial simmetriyalilarǵa ishekquwislilar hám iyne terililer tipleri kiredi. Eki tárepleme dem aliwshi haywanlardi óz náwbetinde dene bosliǵina iye bolmaǵan parenximatoz haywanlarǵa ( jalpaq qurtlar,nemertinalar,mollyuskalar tipleri); birlemshi dene bosliqlilarǵa (dońgelek qurtlar, tikenbaslilar tipi), ekilemshi dene bosliqlilar,yaǵniy selomik hatwanlarǵa (saqiynali qurtlar, iyneterililer, xordalilar) hám aralas dene bosliqlilar (buwinayaqlilar tipi)ne ajiratiw mumkin.
Embrional dúziliske muwapiq srelomli haywanlar da birlemshi awizlilar (protostomia) hám ekilemshi awizlilar (Deuterostomia) toparlarina ajiratiladi. Birlemshi awizlilardiń embrional rawajlaniwi dáwrinde payda bolǵan birlemshi awiz (blastopor) ,olar er jetken dáwirdede awiz tesigi bolip qalabergen. Bul toparǵa saqiynali qurtlar, molyuskalar,buwinayaqlilar hám onixoforalar tipi kiredi. Ekilemshi awizlilardiń embrional rawajlaniwinda payda bolǵan birlemshi awiz er jetken haywanniń shiǵariw tesigine aylanadi. Ekilemshi, yaǵniy haqiyqiy awiz tesigi bolsa keyinshelik ǵarezsiz halda,kópinshe shiǵariw tesigi jaylasqan polyustiń qarama-qarsi tárepinde payda boladi. Bul toparǵa iyneterililer,shalaxordalilar hám xordalilar tipleri kiredi.Qiljaqlilar hám pogonoforalardiń embrional rawajlaniwi joqarida kórsetilgen eki topardiń hesh birine uqsamaydi. Soniń ushin bul eki tip wákillerin birlemshi yamasa ekilemshi awizlilarǵa kirgizip bolmaydi.