Ina iye bolma

Plastinka tárizliler (Placozoa) tipi.
1883-jilda nemis zoology F.SHultse Gratse qalasindaǵI universitet akvariumlarinan birinde dúzilisi tárepten bir kletkalilar menen kóp kletkalilar arasinda turǵan haywandi ushiratqanin málim etti hám oni trixoplaks dep atadi. Biraq keyinshelik hesh qanday tiykarsiz meduzalardiń lichinkasi dep ataliwi sebepli oǵan bolǵan qiziǵiw tómenledi. Bul waqiyadan shama menen júz jil keyin apiwayi haywanlardi uyreniw menen shuǵillaniwshi nemis alimi K.Krell labaratoriya sharayatinda bul haywanniń jinissiz ekige bóliniw menen kóbeyiwinen tisqari jinisli jol menende kóbeyiwin aniqlap,trixoplaksti gárezsiz tirishilik etetuǵin er jetken haywan ekenligin dálilledi.
Trixoplaks sirtqi kórinisinen amyobalarǵa uqsap ketetuǵin,suw ósimlikleri ustinde sirpanip hareketlenetuǵin ,4 mm ulkenliktegi plastinka tárizli teńiz haywani.Trixoplakstiń háreket jónelisi aniq bolmaǵani ushin gáh aldinǵa,gáh arqa tarepke ózgerip turadi. Sol sebepli denesiniń aldinǵI hám artqi tareplerin aniqlap bolmaydi. Trixoplaks denesiniń suw asti nárselerine jabisip háreketleniwshi tárepi shártli rawishte qarin dep qabil qilinǵan. Bul bólimindegi kletkalardiń hár biri birewden qamshiǵa iye.
Denesiniń ishki tárepi jalǵan ayaqlar járdeminde háreketlenetuǵin amyoba tárizli kletkalar menen tolǵan. Bul kletkalar qarin tárepindegi kletkalardan qamshilarin joǵaltip ishke batipo kiriw nátiyjesinde payda boladi, dep taxmin qilinadi. Bul kletkalardiń funkstiyasi jaqin dáwirge deyin aniqlanbaǵan edi. 1986-jilda nemis zoology G.Venderot tájriybeler tiykarinda bul kletkalardiń fagotsitar funkstiyasin kórsetip berdi. Ol labaratoriya sharayatinda saqlanip atirǵan trixoplakslardi óltirilgen ashitqi kletkalari menen aziqlandirip,aziq zarreleriniń qamshilardiń háreketi sebepli trixoplakstiń iyin tárepine qarap aydaliwin hám bul jerde amyoba tárizli kletkalar tarepinen jutiliwin guzetti. Aziq zarrelerin jutiw ushin trixoplaks denesiniń artqi tárepine kóterilgen amyoba tárizli kletkalar taǵI óz jaǵdayina qaytadi.Bunday ózine tán aziqlaniw usulin G.Venterot trantransepitelial sitofagiya dep ataydi. Bunnan tisqari trixoplakstiń arqa qarin tárepke sozilǵan duk tárizli kletkalari qisqariw qásiyetine iye. Trixoplaks uliwma dene dúzilisi ,aziqlaniwi tárepten kóp kletkali haywanlardiń I.I.Mechnikov shama qilǵan ajdadlarǵa uqsap ketedi. Hámme tómen dúziliske iye bolǵan kóp kletkali haywanlar siyaqli trixoplaksda da regeneratsiya qásiyeti jaqsi rawajlanǵan,hátte oniń bir-birinen ajiralǵan kletkalarinan jashaywan rawajlanadi.
Plastinkalilar tipine Trichoplax adhaerens hám T.reptans dep ataliwshi eki tur kiredi. Birinshi tur Atlantika okeani, Ortajer hám Qizil teńizlerde ushiraydi. Ekinshi tur T.reptans Italiyaniń Neapol qalasindaǵI zoologiya stansiyasindaǵI akvariumnan tabilǵan. Trixoplakslardi bunnan keyin toliq uyreniw arqali kóp kletkali haywanlardi bir kletkali haywanlardan kelip shiqqanliǵin dálillewshi jańa eń áhmiyetli dalillerge iye boliw mumkin.