İlham Mazanlı
Yüklə 3,34 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İlham A.Mazanlı_________________________________________________________
- KİV millətlərarası və dövlətlərarası münasibətlərin təkmilləşdirilməsi faktoru kimi
- „hakim millətçilik şovinizmi“
İlham A.Mazanlı_________________________________________________________ 113
Bu cür uyğunluq Şovenin şəxsiyyətinə komedik, eyni zamanda müsbət çalar verirdi. Nikolya Şovenin “bioqrafiyası” 1845-ci ildə Jak Araqonun (Jacques Arago) “Şovinizm” məqaləsində, sonra isə Pyer Larussun (Pierre
Tədricən Şoven bir çox bədii əsərlərin dramatik obrazına çevrilir və onun şəxsiyyəti haqqında çoxlu miflər yaranır. Bəzi yazıçılar isə öz əsərlərini Şovenin bioqrafik təsviri kimi də yayırdılar. Vodevil qəhrəmanının xarakterinin XIX əsrin ortalarında Fransada yaranan millətçilik dalğası ilə üst-üstə düşməsi „şovinizm“ anlayışının meydana gəlməsinə gətirib çıxarmışdır. 64
Sonralar bu termindən hər hansı bir millətin və ya dövlətin hərbi üstünlük ideyasına sadiqliyini ifadə etmək üçün işlətməyə başlamışlar. Birinci dünya müharibəsi illərində şovinizm təcavüzkarlıq və qələbə, məğlubiyyətlə hesablaşmamaq və qisas almaq siyasəti kimi formalaşmışdır. İşğalçılığa meylli olan sosial-siyasi qüvvələr şovinizm hissini həmişə qızışdırmağa çalışırlar. Şovinizm daha həssas formalarda özünü büruzə verərək, iqtisadi ekspansiyaya, siyasi təzyiq və mədəni hegemonluğa üstünlük verir, millətlərarası və dövlətlərarası, eyni zamanda dövlətdaxili münasibətlər səviyyəsində də təzahür edə bilir.
64 http://ru.wikipedia.org/wiki/Шовен_Николя KİV millətlərarası və dövlətlərarası münasibətlərin təkmilləşdirilməsi faktoru kimi 114
Azsaylı xalqların „istismar olunmalarını“ bildirmək üçün işlədilən və irqçiliklə, milli azlıqları əsarətdə saxlanılması ilə səsləşən „hakim millətçilik şovinizmi“ anlayışı müasir politologiyanın vəzifələrinə o qədər də uyğun gəlmir. Şovinizm bonapartçılığın, faşizmin, irqçi- liyin, militarizmin qarışığıdır və „böyük“ milli nailiyyətlərə və vəzifələrə sadiqliyi şişirtməklə, müasir siyasi şüurda pozucu rol oynayır. XX əsrin 70-ci illərindən etibarən isə şovinizm termini obrazlı şəkildə bir sosial qrupun digəri (digərləri) üzərində hakim olmasını bildirmək üçün („kişi şovinizmi“) işlədilməyə başlanılmışdır. 65 İngilisdilli ölkələr- də şovinizm anlayışı ilə yanaşı bu mənanı verən cinqonizm termini də işlənir. Millətçilik termini problematikaya müracət edən subyektlərin mövqeyindən, tərəflərin maraqları baxımından onlar üçün mütləq „obyektiv“ və ya „qeyri-obyektiv“ olmasından, daha dəqiq desək, bu kontekstdə anlayışın özünün bir qədər mücərrəd xarakter daşımasından (tərəflər biri-birlərini millətçilikdə günahlandırır və sübut üçün kifayət qədər materiallar təqdim edə bilirlər) asılı olaraq, müxtəlif çalarlar kəsb edir. Konkret olaraq, Azərbaycan elmi fikrində və jurnalist ictimaiyyətində millətçilik - bir milləti başqa bir millətə tabe edən ideologiya, psixologiya, sosial təcrübə, dünyagörüşü və siyasət; milli müstəsnalığı
65 Politologiya. Ensiklopedik lüğət. - Bakı: „Elm“ nəşriyyatı, 2007. səh. 270.
İlham A.Mazanlı_________________________________________________________ 115
və üstünlüyü təbliğ edən, millətin qeyri-adiliyini və digər xalqlardan üstünlüyünü təbliğ edən, milli ədavəti qızışdıran məfkurə kimi nəzərdən keçirilir. 66
özünü bütün ölkələrin ictimai həyatında büruzə verir. Amma çoxmillətli, əhalisinin etnik tərkibi müxtəlif olan ölkələrdə daha ciddi xarakter alır. Millətçilik dünyada müstəmləkə sisteminin parçalandığı, müstəmləkəçiliyə və yarımmüstəmləkəçiliyə qarşı xalq hərəkatının gücləndiyi bir dövrdə müxtəlif xalqların dünya siyasətində və iqtisadi münasibətlərində tam və bərabər hüququnu tələb etməyə başladığı illərdə çox qüvvətli təkan əldə edir. Millətçilik çoxşəkilli və çoxsaxəlidir, hər hansı konkret bir şəraitdə belə özünəməxsus məna kəsb edir və onun qarşıya qoyduğu vəzifə və təzahür formaları müxtəlif olur. O, həm faşizm qiyafəsində, həm də irqçilik şəklində görünə bilir, eyni zamanda marksizm-leninizm maskası geymək, liberal və demokratik xarakter almaq xüsusiyyətlərinə malikdir. O, həm böyük dövlətçilik şovinizmi, həm də kiçik xalqların millətçiliyi, zorakı assimilyasiyanın daşıyıcısı, milli məhdudiyyətçilik, qapalılıq, təklik və avtarkiya qiyafəsində də meydana çıxa bilir. Millətçilik həm inkişaf etmiş, həm geridə qalmış
66 Politologiya. Ensiklopedik lüğət. - Bakı: „Elm“ nəşriyyatı, 2007. səh. 146-148. KİV millətlərarası və dövlətlərarası münasibətlərin təkmilləşdirilməsi faktoru kimi 116
ölkələrdə, həmçinin orta iqtisadi inkişaf səviyyəsində olan ölkələrdə də ciddi ideya-siyasi qüvvə olaraq qalmaqdadır. Böyük rus filosofu N.A.Berdyayev millətçiliyi bir tərəfdən mürtəce, dağıdıcı, zooloji, digər tərəfdən isə nəzəri, yaradıcı, milləti ictimai tərəqqi yolu ilə irəli aparan məfkurə kimi nəzərdən keçirir. Məsələnin bu cür qoyuluşu ümumiyyətlə, millətçiliyin müxtəlif təzahür formalarını eyniləşdirərək, onun haqqında dəqiq münasibət formalaşdırılmasında çətinlik törədən nəzəri fikirlər üçün səciyyəvidir. Sosializm cəmiyyətində bütün insanlar, o cümlədən sahə mütəxəssisləri, siyasi funksionerlər nəzəri və siyasi fəaliyyətlərində millətçilik haqqında V.İ.Leninin mülahizəsinə əsaslanırdılar: „Məzlum millətin hər bir burjua millətçiliyində zülmə qarşı ümumdemokratik bir məzmun vardır, biz də məhz bu məzmuna qəti tərəfdar çıxırıq“. 67
V.İ.Lenin əzilən, məzlum xalqlarda baş qaldıran millətçiliyə bəraət qazandırırdı. Keçmiş SSRİ-də məsələnin nəzəri cəhətdən bu cür qoyuluşu beynəlmiləlçiliklə millətçilik arasında çox sərt qarşıdurma forması - ya beynəlmiləlçilik, ya da millətçilik kimi qəti forma yaratmışdı. Milli məsələyə, yəni milli maraq, dəyər, mədəniyyət, dil və s. məsələlərə toxunmaq cəhdi həmişə millətçilik kimi damğalanırdı. SSRİ-nin
67 Lenin V.İ. Əsərlərinin tam külliyyatı, 25-ci cild, səh. 295. Yüklə 3,34 Mb. Dostları ilə paylaş:
|