Vrachning butun bilimi, odobi, xatti-xarakati bemorga unga nisbatan ishonch
uyg’otishga qaratilgan bo’lishi kerak. Bemorda o’zini qiynagan dardga vrach
malxam, najot bo’la oladi, degan umid va tuyg’u paydo bo’lishi kerak.
Buning
uchun avvalo vrach bemor bilan muloqot san'atini egallashi shart.
Ulug’ rus olimi Bexterev:"Agar vrachning birinchi suxbatidan so’ng bemor
o’zini yengil xis etmasa u vrach emas",degan edi. Bemor bilan suxbatlashish
san'ati bemorning ismi-sharifi, nasli-nasabi, kasbi-kori, lavozimini xisobga olgan
xolda o’ziga xos ravishda olib borilishini talab qilishini bilamiz. Vrach bilan bemor
suxbatining o’zagida bemor dardiga malxam bo’lish, kasallikning kechishi,
oqibatlari xaqida ishonarli, to’g’ri, ob'ektiv ma'lumotlarga
asoslanib ularni
boshqalarga oshkor qilmasdan davolanib ketishiga umidini paydo qilish yotadi.
Muloqot san'atini egallagan oilaviy vrach miokard infarktiga, miya insultiga,
rakka, bronxial astmaga, silga, shizofreniyaga, zaxm, OITS (SPID) kabi
xastaliklarga uchragan bemorlar va ularning yaqinlari bilan bir tarzda suxbat
qurmasligi kerak. Murakkab jarroxlik amaliyotidan oldin bemorlar va uning
yaqinlari bilan olib boriladigan qiyin va uzoq suxbat uslubi o’ziga xos va
murakkabdir. Deontologiya qonun-qoidalarining tibbiyot amaliyotida to'g'ri joriy
qilinishi
tibbiyot xodimining ongi, saviyasi, dunyoqarashi, bilim mezoni va qaysi
jamiyatda yashayotganligi bilan chambarchas bog'langandir. Kishilik jamiyati
taraqqiyotining turli bosqichlarida shifokor, hamshiralarning bemorlar bilan
deontologik munosabatlari turlicha kechgan. U zamon talabiga qarab o'zgarib
borgan.
Shifokor deontologiyasi hamshira bilan bemor o'rtasidagi munosabatni ham o'z
ichiga oladi. Hamshiraning butun bilimi, burchi, odobi, xatti-harakati bemorda
unga nisbatan ishonch uyg'onishiga qaratilgan bo'lishi, ya'ni bemorda dardimga
faqat shu shifokor, hamshiragina malham bo'la oladi, degan umid paydo qila olishi
kerak. Buning uchun hamshira bemor bilan muloqotning yuksak san'atiga ega
bo'lishi lozimdir.
Tibbiyot xodimi biron bir a'zo yoki tizim (sistema)larning kasallanishidan
tashqari,
avvalo insonni, undagi bemorlikni va uning salomatligi borasida
chekayotgan tashvishini ko'ra olishi kerak. Hamshira shifokor belgilagan
davolashni amalga oshirar ekan, bemorni parvarish qilish sohasidagi vazifaning
anchagina qismini o'z zimmasiga oladi, bunda psixoterapevtik ta'sir ko'rsatish
usullaridan foydalanadi va tibbiyot bioetikasi va deontologiyasi tamoyillariga rioya
qilishi zarur.
Tibbiyot deontologiyasi tib xodimlaridan yuksak insoniy fazilatlarga ega
bo'lishni taqozo etadi. Bu fazilatlar: bilimdonlik, odamiylik, jasorat, mehr-shafqat,
xushmuomalalik, halollik, pokizalik,
insoflilik, sofdillik, ziyraklik, hozirjavoblik,
bosiqlik, kamtarlik, izlanuvchanlik, andishalilikda ko'rinadi.
Bemor kasalxonada o'z yaqinlari, do'stlaridan uzoqda bo'lgani uchun ko'pincha
o'zini yolg'iz, baxtsiz his etadi, yangi sharoitga moslashishi qiyin kechadi. Shuning
uchun ham hamshira kasallarga e'tibor bilan qarab, g'amxo'rlik ko'rsatishi darkor.
Bemorni bo'limda uchraydigan ba'zi kamchiliklar davo muolajalarining o'z vaqtida
bajarilmaganligi, shifoxonalarning sovuqligi, ovqatning kechikib kelganligi va
h.k.lar asabiy holatga olib keladi, o'zaro munosabatlarni chigallashtiradi. Bu esa
davo natijasiga salbiy ta'sir ko'rsatadi. Bu muammolarning
yechimida shifokor,
hamshiraning tutgan o'rni, vazifasi beqiyosdir.
Shifokor o'zi kim?
Uning shifokorlik sohasida o'rni nimalardan iborat?
Bu savolning javobida har bir tib xodimi hozirda o'zicha yondashib kelmoqda.
Zamonaviy yosh shifokorlarni va hamshiralarni tibbiyot oliy o’quv yurtlarida
deontologik tarbiyalashda qadimda o'tgan va o'rta asr tabiblarining, ya'ni sharq
tabobati namoyandalarining ma'naviy boyliklaridan samarali foydalanishimiz
kerak. Ma'lumki, ko'hna Sharqda tabobatchilik kasbi aholi o'rtasida eng mo’tabar
va savobli mutaxassislik hisoblangan.
Shifokorlikni tanlagan va hamshira bo'lishni orzu qilgan inson sharm-hayoli,
iymon-e'tiqodli, nozik ta'b, bosiq va o'zining murakkab faoliyatida og’ishmay
ishlaydigan, jur 'atli bo'lmogi darkor. Uning uchun bemorning manfaatidan o'zga
yuqori tuyg'u bo'lmasligi kerak. U bor bilimini, aql-zakovatini va orttirgan kasbiy
tajribasini bemor salomatligini tiklashga, unga yordam qo'lini cho'zishga doim
tayyorligi, o'zining huzur-halovatidan kechib, bemor atrofida doimo tibbiy
yordamga shay ekanligini namoyish qila olishi, bemor va uning qarindosh-urug'lari
oldida o'zining xatti-harakati bilan ularning muhabbatini qozonishga intilmog'i
kerak.Shifokor degan sharafli nom ana shunday yuksak ma'naviyatni talab etadi.
8-rasm.
Abu Ali ibn Sino
Sharq tabobatining buyuk allomasi, vatandoshimiz Abu Ali ibn Sino og'ir
shifokorlik kasbini zimmasiga olgan insonlarga yaxshi o'git va talablarni yozib
qoldirgan (8-rasm). Masalan, «o'z umrini savob ish -shifokorlikka baxsh etgan
odam, eng avvalo saxiy, muruvvatli, soddadil, haqgo'y, beg'araz va adolatparvar
bo'lmog'i kerak. Tashqi qiyofasi e'tiborga loyiq, kamsuqum va kamgap,
ochiq
chehrali, boqishlari muloyim va tabassumli, ozoda va kamtarin kiyingan bo'lishi
lozim. Zero, uning ko'rinishi va xatti-harakatlari bemor va uning qarindoshlari
orasida hurmat va ishonch tuyg'usini uyg'ota olsin. Shifokorning samimiyligi u
qilmoqchi bo'lgan muolajaning avvalidir».
Dostları ilə paylaş: