İ. Hacıyev Elmi məsləhətçi və «Ön söz»ün müəllifi: akademik İ. Həbibbəyli

302
Salvini M.  Eine urartische Felsinschrift in der Region Nachicevan. Zeitschrift fur die alttestamentliche
Wissenschaft, Giessen. Berlin, 1998, n.1.
Сеидов А.Г.  Памятники куро‐араксской культуры Нахичевани. Баку, «Билик», 1993.
Сеидов А.Г.  Раннебронзовая культура Нахчывана. Воронеж, 2002.
Seyidov A.Q.  Tarixdən səhifələr, Bakı, 1999, s.15‐21.
Seyidov A.Q.  Gəmiqaya ‐ toponimlər, qədim köç yolları. Bakı, 2003. 
Seyidov A.Q., Həsənova A.  Naxçıvanın qədim metalı, Bakı, 1996. 
Seyidov A.Q.  Azərbaycan ərazisində qədim metallurgiya və onun inkişaf mərhələləri (e.ə.IV‐II minilliklər)
Sosial bilgilər, 2000, № 2, s.8‐13.
Seyidov A.Q. Naxçıvan e.ə. VII‐II minilliklərdə., Bakı, 2003.
Seyidov A., Baxşəliyev V., Mahmudova V.  Xələc. Bakı, 2010, 218 s.
Seyidov A., Baxşəliyev V.  Ərəbyengicə. Bakı: Nurlan, 2009, 160 s.
Seyidov A., Baxşəliyev V. Sədərək. Bakı: Elm, 2011, 184 s. 
Сеидов М.М. Изучение памятников эпохи поздней бронзы и раннего железа в Нахичеванской
АССР (из серии «Памятники материальной культуры Азербайджана»). Баку, 1985, 10 с.
Sеyidоv M. Qızıl döyüşçünün talеyi. Baкı, 1984, 
Səfərli H.F. Gəmiqaya və çеvrəsində ziyarətgah‐pirlər.Naxçıvan Müəllimlər Institutunun Xəbərləri, 2006,
№ 2 (6), s. 70‐73. 
Səfərli H., Xəlilоv T. Gəmiqaya və  çеvrəsində ziyarətgah‐pirlər. (II məqalə) Naxçıvan Müəllimlər
Institutunun Xəbərləri, 2008, № 1 s. 32‐36. 
Səfərli F. Araz vadisi ilkin şəhərlərin yarandığı  mərkəzlərdən biri kimi., AMEA Naxçıvan Bölməsinin
Xəbərləri (ictimai və humanitar elmlər seriyası), cild 9, №1, s.17‐24.
Sultanov R.N.  Nuhun tufanı haqqında həqiqət. Bakı, 1971. 
Сысоев В.М.  Нахичевань на Араксе и древности Нахичеванской АССР. Известия АЗКОМСТАРИСА.
Вып. 4, Тетрадь 2. 1929, с. 87.
Тифлисский листок. 1914, 7 мая.
Veli Sevin, Ersin Kavaklı.  Karagündüz nekropolü. İstanbul. 1996.
Vəliyеv К. Еlin yaddaşı dilin yaddaşı. Baкı, 1988
Naxçıvan ensiklopediyası. II cild, Naxçıvan, 2005. 
Naxçıvan abidələri ensiklopediyası. Naxçıvan, 2008.

---

303
Şəkillər     |     List of image and photo
1
Ordubad. Orta əsrlərə aid qapı.
Ordubad. Medieval door.
2
Ordubad. Orta əsrlərə aid qapı.
Ordubad. Medieval door.
3
Göygöl
Geoy­geol
4
Şəlalə (Pəzməri)
Waterfall (Pezmeri)
5
Mənzərə (Dəstə)
Landscape (Dasta)
6
Plovdağ
Plovdagh
7
Mənzərə (Pəzməri)
Landscape (Pezmeri)
8
Xəritə (Naxçıvan Muxtar Respublikası)
Map (Nahchivan Autonomous Republic)
9
Mənzərə (Pəzməri)
Landscape (Pezmeri)
10
Plovdağ yaşayış yeri
Plovdagh settlement
11
Plovdağ
Plovdagh
12
Plovdağ yaşayış yeri
Plovdagh settlement
13
Plovdağ yaşayış yeri (plan)
Plovdagh settlement (scheme)
14
Plovdağ yaşayış yerinin keramika məmulatı (İlk Tunc dövrü)
Plovdagh settlement pottery (Early Bronze Age)
15
Plovdağ yaşayış yerinin keramika məmulatı (İlk Tunc dövrü) 
Plovdagh settlement pottery (Early Bronze Age)
16
Plovdağ yaşayış yerinin keramika məmulatı (İlk Tunc dövrü)
Plovdagh settlement pottery (Early Bronze Age)
17
Plovdağ yaşayış yeri. Daş alət (İlk Tunc dövrü).
Plovdagh settlement. Stone tool (Early Bronze Age).
18
Plovdağ yaşayiş yerinin keramika məmulatı (İlk Tunc dövrü)
Plovdagh settlement pottery (Early Bronze Age)
19-20 
Qayaüstü təsvirlər (Gəmiqaya)
Petroglyphs (Gemigaya)

---

304
21
Gəmiqaya
Gemigaya
22
Gəmiqaya
Gemigaya
23-24 
Qayaüstü təsvirlər (Gəmiqaya)
Petroglyphs (Gemigaya)
25
Zəngəzurun Qafan bölgəsi 1918‐1920‐ci illərdə
Gafan region of Zangezur in 1918­1920.
26-40 
Qayaüstü təsvirlər (Gəmiqaya)
Petroglyphs (Gemigaya)
41-44  
Sumbatan Dizə yaşayış yeri
Sumbatan Dize settlement
45
Sumbatan Dizə yaşayış yeri (plan) 
Sumbatan Dize settlement (scheme)
46
Sumbatan Dizə yaşayış yeri
Sumbatan Dize settlement
47
Xaraba Gilan. Karvansara.
Kharaba­Gilan. Karvansaray.
48
Xaraba Gilan. Türbə.
Kharaba Gilan. Sepulcher.
49
Xaraba Gilan. Tikinti qalıqları.
Kharaba Gilan. Ruins.
50-51
Xaraba Gilan. Müdafiə divarı və qüllə.
Kharaba Gilan. Defensive wall and tower.
52
Xaraba Gilan. Türbə. XII əsr.
Kharaba Gilan. Sepulcher. XII century.
53
Xaraba Gilan. Üzərində aramey yazısı olan qab.
Kharaba Gilan. Aramaic inscription on the plate.
54
Xaraba Gilan. Orta əsrlərə aid parça nümunələri.
Kharaba Gilan. Medieval cloth samples.
55
Xaraba Gilan. Üzərində naməlum yazı olan qab.
Kharaba Gilan. Crockery with unbeknown inscription.
56-57
Xaraba Gilan. Türbə. XII əsr.
Kharaba Gilan. Sepulcher. XII century.
58
I Plovdağ nekropolu (plan)
Plovdagh I necropolis (scheme)
59-60
I Plovdağ nekropolu (ilk Tunc dövrü)
Plovdagh I necropolis (Early Bronze Age)
61
I Plovdağ nekropolu. Sol əlində cam olan qadın qəbri.
Plovdagh I necropolis. Tomb of a woman with a container in her hand.

---

305
62
I Plovdağ nekropolu (ilk Tunc dövrü)
Plovdagh I necropolis (Early Bronze Age)
63
I Plovdağ nekropolu
Plovdagh I necropolis
64
I Plovdağ nekropolu. Sol əlində cam olan kişi qəbri
Plovdagh I necropolis. Tomb of a man with a container in his hand.
65-68
I Plovdağ nekropolu (İlk Tunc dövrü)
Plovdagh I necropolis (Early Bronze Age)
69-77
II Plovdağ nekropolu (Orta Tunc dövrü)
Plovdagh II necropolis (Middle Bronze Age)
78
II Plovdağ nekropolu. 17 saylı qəbirin qurbangahı.
Plovdagh II necropolis. Altar of tomb #17.
79
II Plovdağ nekropolu. Kurqanaltı sərdabə.
Plovdagh II necropolis. Undermound tomb.
80-81
II Plovdağ nekropolu (Orta Tunc dövrü)
Plovdagh II necropolis (Middle Bronze Age)
82
II Plovdağ nekropolu. Qurbangah.
Plovdagh II necropolis. Altar.
83
II Plovdağ nekropolu.
Plovdagh II necropolis.
84
II Plovdağ nekropolu (Orta tunc dövrü)
Plovdagh II necropolis (Middle Bronze Age)
85
II Plovdağ nekropolu. Qurbangah.
Plovdagh II necropolis. Altar.
86
II Plovdağ nekropolu. Ehsan qazanları (Orta Tunc dövrü).
Plovdagh II necropolis. Feast kettles (Middle Bronze Age).
87
II Plovdağ nekropolu (Orta Tunc dövrü)
Plovdagh II necropolis (Middle Bronze Age)
88
II Plovdağ nekropolu. Ana və uşaq qəbri (Orta Tunc dövrü)
Plovdagh II necropolis. Grave of mother and child (Middle Bronze Age)
89-90
II Plovdağ nekropolu (Orta Tunc dövrü)
Plovdagh II necropolis (Middle Bronze Age)
91
II Plovdağ nekropolu. Tunc xəncər (Orta Tunc dövrü)
Plovdagh II necropolis. Bronze dagger (Middle Bronze Age)
92
II Plovdağ nekropolu (Orta Tunc dövrü)
Plovdagh II necropolis (Middle Bronze Age)
93
II Plovdağ nekropolu (Orta Tunc dövrü)
Plovdagh II necropolis (Middle Bronze Age)
94
II Plovdağ nekropolu (Orta Tunc dövrü)
Plovdagh II necropolis (Middle Bronze Age)

---

306
95
II Plovdağ nekropolu. Qurbangah (Orta Tunc dövrü)
Plovdagh II necropolis. Altar (Middle Bronze Age)
96-100
II Plovdağ nekropolu (Orta Tunc dövrü)
Plovdagh II necropolis (Middle Bronze Age)
101
Xalı Keşan nekropolu (plan)
Khaly Keshan necropolis (scheme)
102-105
Xalı Keşan nekropolunun materialları
Materials from Khaly Keshan necropolis
106-112
Mərdangöl nekropolunun materialları
Materials from Merdangeol necropolis
113
Dəlmə nekropolu (plan)
Dalma necropolis (scheme)
114
Muncuqlu təpə nekropolu (plan)
Munjuglu tepe necropolis (scheme)
115
Muncuqlu təpə nekropolunun materialları
Materials from Munjuglu tepe necropolis
116
Muncuqlu təpə nekropolu
Munjuglu tepe necropolis
117
Muncuqlu təpə nekropolu. Qurbangah.
Munjuglu tepe necropolis. Altar.
118-121
Muncuqlu təpə nekropolu. Qəbir və qurbangah.
Munjuglu tepe necropolis. Tomb and altar.
122
Muncuqlu təpə nekropolunun materialları
Materials from Munjuglu tepe necropolis
123-127
Muncuqlu təpə nekropolu. Qəbir və qurbangah.
Munjuglu tepe necropolis. Tomb and altar.
128
Muncuqlu təpə nekropolu. Tunc xəncər və qolbaqlar.
Munjuglu tepe necropolis. Bronze dagger and bracelets.
129
Muncuqlu təpə nekropolu. Boyunbağı.
Munjuglu tepe necropolis. Necklace.
130
Muncuqlu təpə nekropolu. Qurbangah.
Munjuglu tepe necropolis. Altar.
131-135
Muncuqlu təpə nekropolu. Bəzək əşyaları.
Munjuglu tepe necropolis. Decorative items.
136
Muncuqlu təpə nekropolu. Çaynik tipli qab.
Munjuglu tepe necropolis. Teapot­shaped crockery.
137-138
Muncuqlu təpə nekropolu. Bəzək əşyaları və möhürlər.
Munjuglu tepe necropolis. Decorative items and seals.
139-143
Muncuqlu təpə nekropolunun materialları
Materials from Munjuglu tepe necropolis

---

307
144
Baş Dizə qəbirstanlığı
Bash Dize cemetery
145
Baş Dizə qəbirstanlığında kitabə
Inscription at Bash Dize cemetery
146
Qaratəpə kurqanı
Garatepe barrow
147
Ucadivar. Memarlıq kitabəsi.
Ujadivar. Architectural inscription.
148
Vənənd qəbiristanlığı
Vanand cemetery
149
Vənənd qəbiristanlığı
Vanand cemetery
150
Der türbəsi
Der sepulcher
151
1852‐ci ildə tikilmiş Aza körpüsü
Aza bridge (1852)
152
Bal dərəsi
Bal valley
153
Babək qalasına səfər. 18 Fevral, 1979‐cu il (ortada Vəli Əliyev, solunda 
Abbas Seyidov, sağında Nax.TV‐nin operatoru Ənvər müəllim).
A visit to the castle. February 18, 1979 (from right to left: Abbas 
Seyidov, Vali Aliyev and operator of Nahchivan TV Anvar).
154 -155
Biləv qəbiristanlığı
Bilav cemetery
156
Qumluq yaşayış yeri
Gumluq settlement
157 -158
Qumluq nekropolu
Gumluq necropolis
159
Dəmyələr nekropolu
Demyeler necropolis
160-161
Malik İbrahim qəbiristanlığı
Malik Ibrahim cemetery
162
Nürgədik qəbiristanlığı
Nurgedik cemetery
163
Köçəri qəbiristanlığı
Kochari cemetery
164
Düylün qalası
Duylun fortress
165
Tiri nekropolu
Tiri necropolis

---

308
166
Dəmirçilər yaşayış yeri
Demirchiler settlement
167
Tillək yaşayış yeri
Tillak settlement
168
Tillək nekropolu
Tillak nekropolis
169
İlikliqaya yaşayış yeri
Ilikligaya settlement
170-171
Piləpan qalası
Pilepan fortress
172
Çardaq qəbiristanlığı
Chardaq cemetery
173
Dəstə qəbiristanlığı
Dasta cemetery
174-175
Dəlmə qalası
Dalma fortress
176
Köhnə Dırnıs yaşayış yeri
Old Dirnis settlement
177
Əfqan qalası
Afgan fortress
178
Baba Yaqub qəbiristanlığı
Baba Yagub cemetery
179
Xanağa yaşayış yeri
Khanagha settlement
180
Vələver qalası
Valavar fortress
181
Nüsnüs hamamı
Nüsnüs bath­house
182
Əndəmic xarabalığı
Andamij ruins
183
Gənzə hamamı
Ganza bath­house
184
Biləv qalası
Bilav fortress
185
Şıx qəbiristanlığı
Shikh cemetery
186
Dərgəməlik yaşayış yeri
Dergamelik settlement
187
Ağrı nekropolu
Aghry necropolis

---

309
188 -189
Köhnə Kotam
Old Kotam
190
Köhnə Kilit
Old Kilit
191
Gilaslıdərə yaşayış yeri
Gilaslidere settlement
192
Üstüpü nekropolu
Ustupu necropolis
193
Kəreyil qalası
Kareyil fortress
194
Keşan yaşayış yeri
Keshan settlement
195
Keşan nekropolu
Keshan necropolis
196
Urumis yaşayış yeri
Urumis settlement
197
Qarapir qalası
Garapir fortress
198
Daşlı yurd nekropolu
Dashli yurd necropolis
199
Gülüm‐gülüm yaşayış yeri
Gülüm­gülüm settlement
200
Sürcü yaşayış yeri
Surju settlement
201
Sürcü nekropolu
Surju necropolis
202
II Plovdağ nekropolu
Plovdag II necropolis

---

310
M Ü N D Ə R İ C A T
ÖN SÖZ — Qədim sivilizasiyanın və müasir inkişafın əsas
mərkəzlərindən biri — Ordubad (akad. İ.Həbibbəyli) .............................. 5
GİRİŞ ......................................................................................................................................... 10
YAŞAYIŞ YERLƏRİ.................................................................................................................. 24
Birinci Plovdağ yaşayış yeri ......................................................................................... 24
Gəmiqaya abidələri ...................................................................................................... 31
Sumbatan yaşayış yeri .................................................................................................. 50
Xaraba‐Gilan şəhər yeri ................................................................................................ 54
QƏBİR ABİDƏLƏRİ ............................................................................................................... 67
Birinci Plovdağ nekropolu ............................................................................................ 69
İkinci Plovdağ nekropolu .............................................................................................. 76
Xalı‐Keşan nekropolu .................................................................................................... 101
Mərdan gölü nekropolu ............................................................................................... 110
Dəlmə nekropolu ........................................................................................................... 118
Muncuqlutəpə nekropolu ............................................................................................ 120
TƏDQİQATÇILARINI GÖZLƏYƏN ABİDƏLƏR ........................................................... 151
ETNOQRAFİK ARAŞDIRMALAR ...................................................................................... 191
NƏTİCƏ .................................................................................................................................. 199
THE ANCİENT ORDUBAD ............................................................................................... 201
ƏDƏBİYYAT ......................................................................................................................... 298
ŞƏKİLLƏR ............................................................................................................................... 303

---

311
C O N T E N T
PREFACE — Ordubad – one of the basic centres of the ancient civilization
and modern development (acad. I.Habibbeyli) ....................................... 5
INTRODUCTION  ..................................................................................................................  10
SETTLEMENTS.......................................................................................................................  24
Plovdagh I settlement................................................................................................... 24
Gemigaya monuments ................................................................................................. 31
Subatan settlement........................................................................................................ 50
Gilan (Giran) city place ................................................................................................. 54
TOMB MONUMENTS.........................................................................................................  67
Plovdagh I necropolis................................................................................................... 69
Plovdagh II necropolis .................................................................................................. 76
Khaly‐Keshan necropolis............................................................................................ 101
Merdangeol necropolis................................................................................................ 110
Delme necropolis ........................................................................................................ 118
Munjuglutepe necropolis ............................................................................................ 120
MONUMENTS WAITING FOR THEIR EXPLORERS................................................. 151
ETHNOGRAPHIC RESEARCHES..................................................................................... 191
AFTERWORD .......................................................................................................................... 199
THE ANCİENT ORDUBAD ............................................................................................... 201   
BIBLIOGRAPHY...................................................................................................................  298
IMAGES................................................................................................................................... 303

---

312
Baxşəliyev V.,  Seyidov A., Qədirzadə Q.,  İbrahimli B.
C NUBİ QAFQAZ ARXEOLOGİYASI
QƏDİM ORDUBAD
Йыьылмыш имзаланмыø 01.10.2013.
×àïà èìзàëàí ìûø  11.02.2014.
Ôîðìàòû 60Õ90 1/8 “Òàéìñ” ãàðíèòóðó. 
Îôñåò ÷àï цñóëó. Îôñåò êàüûзû. Ùÿæìè 39.0 ÷.â.
Ñèôàðèø № 160. Òèðàú 250 íцсõÿ.
“ßæÿìè” Íÿøðèééàò-Ïîëèãðàôèéà Áèðëèéè.
Íàõ÷ûâàí øÿùÿðè, Òÿáðèз kцчяси,1