I bob. Ishlab chiqarish jarayoni, uning mazmuni va natijalari

Kurs ishining maqsadi: - ishlab chiqarish dasturini tuzish, korxonada mehnat va resurslarni tashkil etish va iqtisodiy jihatdan oqilona ishlab chiqarish haqida tasavvurga ega bo'lish.
Kurs ishining ob’yekti: Tavar ishlab chiqarishni sifatli darajada rivojlantirish:
Kurs ishining predmeti: Ishlab chiqarishning turlari, ishlab chiqarishning mazmun mohiyati.
Kurs ishining vazifasi: Ishlab chiqarishni yaxshilash.
I .BOB ISHLAB CHIQARISH JARAYONI, UNING MAZMUNI VA NATIJALARI.

1. 
   Ishlab chiqarish omillari va ularning tarkibi
   

Ishlab chiqarish — jamiyatning yashashi va taraqqiy etishi uchun zarur boʻlgan moddiy boyliklar (turli iqtisodiy mahsulotlar)ni yaratish jarayoni; ishlab chiqarish omillarini isteʼmol va investitsiyalar uchun moʻljallangan tovarlar va xizmatlarga aylantirish. Ishlab chiqarish inson hayotining tabiiy sharoiti va boshqa faoliyat turlarining moddiy asosidan iborat. Kishilik jamiyati taraqqiyotining hamma bosqichlarida Ishlab chiqarish zarur. Uning mazmunini mehnat jarayoni belgilaydi. Ishlab chiqarish jarayoni 3 element — mehnat, mehnat ashyolari va mehnat vositalari boʻli-shini taqozo etadi. Ijtimoiy Ishlab chiqarish ishlab chiqarish vositalari Ishlab chiqarish va is-teʼmol buyumlari Ishlab chiqarishdan tashkil to-padi. Bu boʻlimlarning har biri koʻplab xoʻjalik tarmoqlaridan iborat boʻlib, ularda turli Ishlab chiqarish vositalari va isteʼ-mol buyumlari yaratiladi. Birinchi boʻlimning ikkinchi boʻlimga nisbatan ustunligi kengaytirilgan takror Ishlab chiqarish iqtisodiy qonunining ifodasidir. Ishlab chiqarish faqat mahsulot Ishlab chiqarishdan iborat boʻlmay, balki taqsimot, ayirboshlash va isteʼmolnya oʻz ichiga oladi. Ishlab chiqarishning rivojlanishi, avvalo, Ishlab chiqarish qurollarining oʻzgarishi va mukammallashishidan boshlanadi. Ishlab chiqarishning rivojlanishi jamiyat hamma aʼzolarining farovonligini muntazam oshira borish va har tomonlama rivojlantirishga imkon beradi
Ishlab chiqarish omillari va ularning tarkibi
Ishlab chiqarish - bu iqtisodiy faoliyat sohasi bo'lib, unda iqtisodiy resurslar zarur bo'lgan narsalarni olish uchun bevosita sarflanadi
foyda.
Ishlab chiqarish omillari - tovarlar va xizmatlar ishlab chiqarish uchun zarur bo'lgan resurslar. Klassik maktabda uchta asosiy komponent mavjud:
• Inson resurslari yoki ishchi kuchi;
• Investitsion resurslar yoki kapital;
• Tabiiy resurslar yoki yer.
Marjinalistik nazariya vakillari tadbirkorlik qobiliyatini yer, mehnat va kapitalga qo'shadilar. Zamonaviy jamiyatning iqtisodiy nazariyasida axborot, vaqt va ekologik
omil.
Mehnat - bu iqtisodiy manfaatlar yaratish bo'yicha insonning maqsadli faoliyati, odamlarning aqliy va jismoniy qobiliyatlari yig'indisining namoyonidir.
Kapital - bu mablag'larning umumiy zaxirasi
moddiy ne'matlarni ishlab chiqarish uchun zarur bo'lgan bular mehnat unumdorligini oshirishga mo'ljallangan inson tomonidan yaratilgan ishlab chiqarish resurslari (mashinalar, binolar, temir yo'llar va boshqalar). Shuningdek
jismoniy shaxslarni sotib olish uchun ishlatiladigan pul, aktsiyalar va obligatsiyalar
ishlab chiqarish elementlari.
Er ishlab chiqarish omili sifatida tabiiy resurslar (foydali qazilmalar, o'rmonlar, suv, havo), tom ma'noda yer, shuningdek, agregatlardir.
tovarlar va xizmatlar ishlab chiqarish uchun zarur bo'lgan tabiiy sharoitlar.
Tadbirkorlik iste'dodi odamlarning maxsus qobiliyatlarini o'z ichiga oladi, bu uning qobiliyatiga bog'liq:
• hammasini birlashtirgan holda tovarlar va xizmatlar ishlab chiqarish va chiqarishni tashkil etish
zarur ishlab chiqarish omillari;
• ishlab chiqarishni boshqarish va xo‘jalik operatsiyalari bo‘yicha asosiy qarorlar qabul qilish;
• xavf pul, vaqt, mehnat va ish obro'siga, chunki
bozorlardagi faollik eng katta noaniqlik bilan qanday bog'liq va natija kafolatlanmaydi;
• innovator bo'lish, ya'ni yangi texnologiyalar, yangi mahsulotlar va ishlab chiqarishni tashkil etish usullarini joriy etish.
Jamiyat taraqqiyotining hozirgi bosqichida asosiy iqtisodiy resurslardan biri axborotdir.
Ishonchli ma'lumotlarning mavjudligi xo'jalik yurituvchi sub'ekt duch keladigan muammolarni hal qilishning zaruriy shartidir. Lekin hatto
to'liq ma'lumot muvaffaqiyat kafolati emas. Vaziyatda eng yaxshi qaror qabul qilish uchun olingan ma'lumotlardan foydalanish qobiliyati bilim kabi manbani tavsiflaydi. tashuvchilar
Ushbu resurs menejment, savdo va mijozlarga xizmat ko'rsatish, shuningdek mahsulotga xizmat ko'rsatish sohasidagi malakali xodimlardir.
Aynan shu manba biznesda eng katta daromad keltiradi.
Ishlab chiqarish uchun asosiy omillardan tashqari yana ikkita omil zarur:
• texnologiyalar (tabiiy moddalarni xom ashyo yoki xom ashyoni tayyor mahsulotga aylantirish);
• boshqaruv (tashkil etish tamoyillari, usullari va usullari majmui
maqsadlarga erishish uchun biznes faoliyati.
Ishlab chiqarish omillari bozorining xususiyatlari:
• resurslarga talab unumli;
• resurslar iste'moli o'zaro bog'liqdir.
Demak, ishlab chiqarish bir necha omillardan samarali foydalanish bilan bog'liq bo'lgan moddaga insonning ta'sir qilish jarayonidir. Sababli
shundan, muvaffaqiyatli ishlab chiqarishning mohiyati undan oqilona foydalanishdadir
iqtisodiy resurslar, bunda omillar ishlab chiqarishning harakatlantiruvchi kuchi, ishlab chiqarish jarayonining tarkibiy qismlari.
Faktor bozorlari ishlab chiqarishning iqtisodiy omillari, masalan, yer, tabiiy resurslar va xomashyo, turli mutaxassislik va malakadagi mehnat resurslari, kapital resurslari, intellektual qobiliyatlar, bilimlar, axborotlar, tadbirkorlik qobiliyatlari va hokazolar sohasidir.
Ishlab chiqarish omillari ortida odamlarning ma'lum guruhlari turadi: "ish kuchi" uchun - ishchilar, "yer" uchun - yer egalari (xususiy mulkdor).
yoki davlat muhim emas), "kapital" uchun - uning egalari, "biznes" uchun - ishlab chiqarish tashkilotchilari, menejerlar. Har bir guruh da'vo qiladi
umumiy daromadning ma'lum ulushi.
Iqtisodiyot nazariyasida daromadning ikki turi mavjud: birinchidan, daromad
xususiy iqtisodiyot tushunchasi sifatida, ya'ni mikro darajada. Bunga mehnatdan (ishlab olingan daromad), tadbirkorlik faoliyatidan, mulkdan olingan daromadlar kiradi; ikkinchidan, daromad milliy iqtisodiyot tushunchasi sifatida
(milliy daromad), ya'ni makro darajada.
Bu yerda ishlab chiqarish omillaridan foydalanish asosida funksional taqsimotlar natijasida olingan daromadlarni tahlil qilamiz. funktsional
taqsimlash daromadlarni shaxsiy taqsimlashdan farq qiladi, ya'ni jamiyatning umumiy daromadlarini shaxslar, oilalar, uy xo'jaliklari va boshqalar o'rtasida taqsimlash.
Quyidagi ta'rifdan mikro darajadagi daromad haqida eng umumiy fikrni olishimiz mumkin.
Daromad - iqtisodiy faoliyat natijasida olingan pul
ma'lum bir vaqt uchun.
Bu kompaniya (firma), jismoniy shaxs yoki butun jamiyatning pul shaklida (rubl, dollar, marka va boshqalar) ishining natijasidir. Daromadlarni tasniflash turli mezonlar bo'yicha amalga oshiriladi. bog'liq holda
Belgilangan joyga (oluvchi) quyidagi daromadlar taqsimlanishi mumkin:
- aholi;
- kompaniyalar (firmalar);
- davlatlar;
- jamiyat (milliy daromad)
Ushbu daromadlar yig'indisi jamiyatning chegaraviy talabini belgilaydi.
Yana bir tasnif omil daromadlarini quyidagilarga ajratadi:
- renta (yerdan faktorial daromad);
- ish haqi (mehnatdan);
- foiz (kapitalning);
- foyda (tadbirkorlik faoliyatidan);
- royalti (ma'lumotdan).
Iqtisodiy resurslar - bu foydalaniladigan resurslarning barcha turlari tovarlar va xizmatlar ishlab chiqarish. Asosan, bular o'rganib qolgan tovarlardir
boshqa tovarlar ishlab chiqarish. Shuning uchun ular ko'pincha ishlab chiqarish deb ataladi. Resurslar, ishlab chiqarish omillari, ishlab chiqarish omillari, iqtisodiy o'sish omillari. O'z navbatida, boshqa tovarlar iste'mol tovarlari deb ataladi.
Shuni aytish kerakki, barcha ishlab chiqarish omillari bir vaqtning o'zida rivojlanmaydi, shuning uchun ishsizlik va boshqa iqtisodiy hodisalar rivojlanishning u yoki bu bosqichida paydo bo'lishi mumkin. Bu talab va taklifga bog'liq muayyan iqtisodiy qonunlarga bo'ysunadigan bozor yoki ular tasodifiy harakat qilishlari mumkin. Bu bozor iqtisodiyotining o'ziga xos xususiyati, shuning uchun foydalanishning ba'zi xususiyatlarini hisobga olish kerak ishlab chiqarish omillari.
Jamiyat taraqqiyotini moddiy bazasi ishlab chiqarish bilan hosil qilinadi. Ishlab chiqarish mehnatga yaroqli bo’lgan ish kuchi bilan ishlab chiqarish vositalarini ko’tilishi va uni harakatga keltirilishi tufayli moddiy ne‘matlar hosil qilishdir.
Resurs - bu ishlab chiqarish va xizmat ko’rsatishga ishlatiladigan hamda qo’llaniladigan moddiy-ashyoviy bo’lib, tabiiy, moddiy, iqtisodiy, moliyaviy va hokazo kabi vositalardan tashkil topadi.
Inson faoliyati moddiy va nomoddiy ne‘matlar yaratishga qaratilar ekan, avvalo ishlab chiqarishni tashkil etmoq kerak. Ishlab chiqarishni tashkil etish resurslarni talab qiladi. Ular quyidagilardan iboratdir:
1. Ishchi kuchi;
2. Mehnat qurollari;
3. Mehnat vositalari.
Ishchi kuchi - mehnatga qobiliyati bo’lgan har bir insonning ma‘lum maqsadlar yo’lidagi aqliy va jismoniy faoliyatining yig’indisidir.
Mehnat qurollari - bu inson mehnati yordamida mehnat predmetlariga ta‘sir qiladigan mexanizmlar (dastaklar)ga aytiladi. Masalan: stanoklar, traktorlar, uskunalar, mashinalar, qurilmalar va hakozolar.
Mehnat predmetlari - mehnat ta‘siri natijasida tovar mahsuloti tayyorlanadigan barcha xom ashyolar massasidir. Masalan, sanoatda ishlatiladigan xom ashyolar, qishloq xo’jaligidagi ishlab chiqarishda ishlatiladigan - urug’liklar, mineral o’g’itlar, yoqilg’ilar, materiallar, yer, suv shular jumlasidansir. Mehnat predmetlari tabiat mahsuli yoki oldingi davrlardan qolgan mehnat mahsulotlaridan iborat bo’ladi.
Mehnat predmeti va mehnat qurollarini birga qo’shilishi ishlab chiqarish vositalarini tashkil etadi.