HüKÜmet dişi kuruluşlar için Rehber Cenevre 2006 İçindekiler

İhtiyari Protokolün uygulanmasına ilişkin spesifik konular

• 
  Çocukların satılmasının bütün biçimleri –bir çocuğun bir kişi veya grup tarafından bir başkasına ve bir bedel karşılığında aktarılmasını temin eden işlemler- ulusal yasalara göre suç sayılan fiil midir? Bir çocuğu,
  
  • 
    cinsel açıdan sömürmek,
    
  • 
    kâr elde etmek amacıyla organlarını transfer etmek,
    
  • 
    zorla çalıştırmak
    

amaçlarıyla teklif etmek, teslim etmek veya kabul etmek suç sayılmakta mıdır?

• 
  Bir çocuğun evlat edinilmesi için aracı rolüyle, uygunsuz bir onay vermek suç sayılmakta mıdır?
  
• 
  Bir çocuğu fahişelik (çocuğu kazanç karşılığı cinsel faaliyetlerde kullanma) amacıyla teklif etmek, elde etmek, temin etmek veya sunmak suç sayılmakta mıdır?
  
• 
  Çocuk pornografisi ürünlerini (hangi yoldan olursa olsun, belirleyici özelliği cinsel amaçlı bir betimleme olmak üzere, çocuğu gerçek fiille ya da benzeştirme yoluyla cinsel etkinlik içinde gösterme ya da çocuğun cinsel organlarını herhangi bir biçimde teşhir eden ürünler) bu amaçlardan herhangi birine dönük olarak üretmek, dağıtmak, yayınlamak, ithal ve ihraç etmek, teklif etmek, satmak veya sahip olmak suç sayılmakta mıdır?
  
• 
  Bu fiillerin vahim niteliğini yansıtan uygun yaptırımlar söz konusu mudur?
  
• 
  Bu fiillerle ilgili veya bu fiillerden türetilmiş eşyalara el konmasını öngören hükümler mevcut mudur?
  
• 
  Bu fiillerin yapıldığı tesisleri kapatmaya dönük önlemler söz konusu mudur?
  
• 
  Bu fiillerin her biçimde tanıtımı ve reklamı yasaklanmış mıdır?
  
• 
  Yasal kurumlar (örneğin şirketler) bu suçlardan sorumlu tutulabilmekte midir?
  
• 
  Bu suçlarla bağlantılı yerel ceza yasaları, aynı yasal mevzuat alanı içinde suç işleyen yabancı ülke vatandaşlarına da uygulanabilmekte midir?
  
• 
  Bu suçlar, ilgili Devlet ve diğer ülkeler arasında imzalanan bütün sözleşme ve anlaşmalardaki suçluların iadesine neden oluşturan fiillerin kapsamına girmekte midir?
  
• 
  Devlet söz konusu fiillerin işlenmesiyle ilgili soruşturma, kovuşturma, ilgili malzemeye el koyma konularında öteki ülkelere yardımcı olmak için her türlü önlemi almakta mıdır?
  
• 
  Kurban çocuklara hakları ve sömürülmeleriyle ilgili cezai durumların ayrıntılı ve tam bilgisi verilmekte midir?
  
• 
  Ceza adalet prosedürünün bütün aşamalarında, çocuk kurbanların savunmasız durumları tanınmakta ve çocukların yüksek yararı öncelikle dikkate alınmakta mıdır?
  
• 
  Çocuk kurbanlarla çalışmakta olan kişilere özel eğitim, özel hukuki ve psikolojik bilgi verilmekte midir?
  
• 
  Ceza adalet prosedürleri tanıklar olarak çocukların özel gereksinimlerine uyarlanmış mıdır?
  
• 
  Çocuk kurbanlar yasal süreçlerde desteklenmekte midir?
  
• 
  Çocuk kurbanların kişisel çıkarlarını etkileyecek işlemlerde çocukların görüş, gereksinim ve kaygıları araştırılmakta ve dikkate alınmakta mıdır?
  
• 
  Çocuk kurbanların özel yaşamlarının gizliliği ceza adalet sistemince tam olarak korunmakta mıdır?
  
• 
  Yasa çocuk kurbanların kimliklerinin herhangi bir biçimde açıklanmasını yasaklamakta mıdır?
  
• 
  Çocuk kurbanlar ve ailelerinin veya tanıkların, tehdit ve misillemeye karşı gerektiğinde korunabilmesi için uygun hükümler var mıdır?
  
• 
  Çocuk kurbanlara yardım eden kişilerin güvenliğini sağlamak için gerekli ve uygun hükümler mevcut mudur?
  
• 
  Çocuk kurbanların bulunduğu davalarda ve tazminat durumunda gereksiz gecikmeler bertaraf edilmekte midir?
  
• 
  Devlet, eğitim, öğretim, reklam gibi yollarla çocukları ve genel kamuoyunu çocukların satılmaları ve sömürülmelerinin zararlı etkilerine ve bu tür faaliyetlerinin nasıl önleneceğine ilişkin bilgilendirmekte midir?
  
• 
  Bu bilgilerin hazırlanmasına çocuklar ortak edilmekte midir?
  
• 
  Çocuk kurbanların toplumla yeniden tam olarak bütünleşmeleri ve tedavileri için yeterli önlem alınmakta mıdır?
  
• 
  Çocuk kurbanlar, yasal olarak sorumlu kişilerden tazminat isteyebilmekte midir?
  
• 
  Devlet, kendi adli egemenlik alanında veya uluslararası düzeyde, bu tür suçları önlemek, açığa çıkarmak ve cezalandırmak için çaba gösteren kurumlarla tam işbirliğine girmekte ve bunlara destek vermekte midir?
  
• 
  Devlet, kendi adli egemenlik alanında veya uluslararası düzeyde, çocuk kurbanlara yardımcı olmak için çaba gösteren kurumlarla tam işbirliğine girmekte ve bunlara destek vermekte midir?
  

Çocuk Haklarına dair Sözleşme için Uygulama Elkitabı /Implementation Handbook for the Convention on the Rights of the Child, UNICEF, 2002

6. Komite’nin oturum ve ön-oturumları

Komite’nin yakın geçmişte ikiye ayrılması İhtiyari Protokol raporlarının baştan sona tartışılabilmesine imkan sağladı. Komite, 39. oturumunda iki İhtiyari Protokole bağlı olarak sunulan raporların değerlendirilmesinde izleyeceği yöntemi belirledi. Eğer bir Taraf Devlet, İhtiyari Protokol raporuyla periyodik ÇHS raporunu aynı sırada vermişse, bu belgeler toplantıya süre eklenmesi suretiyle aynı oturumda ele alınır. Devlet yalnızca İhtiyari Protokol raporunu sunmuşsa, olağan oturumda bir sözlü araştırma da yürütülür. Devlet aynı zamanda “Çocukların Silahlı Çatışmalarda Yer Almaları Konusundaki İhtiyari Protokol” için de raporunu sunmuşsa, iki rapor aynı oturumda birlikte ele alınabilir.

40. oturumda İhtiyari Protokol raporunun incelenmesi için, periyodik ÇHS incelemesine üç saatlik süre eklendi. Ancak sonuç olarak bu sürenin yalnızca yirmi dakikası sorular ve otuz dakikası da yanıtlar için kullanıldı. Bu durum, periyodik ÇHS raporunun önceki tartışmasından bir çok sorunun henüz yanıtlanmamış olmasından kaynaklanıyordu. Komite bu sakıncayı gidermek çabasındadır; ancak İhtiyari Protokol raporunun tek bir oturumda ele alınması daha titiz ve kapsamlı bir incelemeyi mümkün kılacaktır.

 Daha iyi bir inceleme yapabilmek ve gecikmeleri önleyebilmek için, HDK’lar hükümetlerini İhtiyari Protokol raporlarını mümkün olduğunca erken ve ÇHS periyodik raporlarından ayrı olarak vermeleri yönünde teşvik etmelidir.

Komite İhtiyari Protokol raporlarının her birinin, HDK’larla birlikte ön-oturumlarda incelenmesi için üç saat ayırarak benzersiz bir uygulama yapmıştır. Ön-oturumlar Taraf Devletin incelemeye alınmasından üç ay önce (Komite’nin bir önceki toplantısının sonunda) gerçekleşmektedir. Ön-oturum çalışma grupları özel olarak, yani hükümet temsilcileri, medya veya dışarıdan gözlemci katılmaksızın toplanır. İlgili hükümetler-arası kurumlar (UNICEF, ILO, UNHCR, WHO, UNESCO) toplantıya davet edilir. Yalnızca önceden yazılı olarak bilgi sunmuş olan HDK’lar, Komite tarafından “ilgili” sayılır ve davet edilir. HDK’lar raporlarının kapak sayfasında açıkça çalışma grubu toplantısına katılmak istediklerini belirtmelidirler. Ne yazık ki, Komite yolculuk harcamaları için fon temin edememektedir. Ancak HDK Grubu bazı örneklerde, Komite’nin ön-oturum çalışma grubuna katılması için davet ettiği ulusal HDK’lar veya birliklerin bir temsilcisinin yolculuk ve diğer harcamaları için sınırlı bir finansman yaratabilmektedir. Komite’nin çalışma grubu oturumunda bir Taraf Devlet raporunu değerlendirmesi için sabit bir prosedür yoktur. Çalışma büyük ölçüde her bir raporun yeterliliği veya eksikliğine, ne kadar güvenilir bilgi aktarabildiğine göre değişecektir. Oturum başkanı genellikle toplantıyı katılımcılara (ulusal HDK’lar için 10-15 dakikalık) giriş konuşması hakkı vererek başlatır. Giriş konuşmalarını Komite üyelerinin soruları izler. Katılımcılar soruları nasıl paylaşacaklarını bir ara vererek değerlendirdikten sonra yanıtlara geçilir. Yanıtlar İngilizce, Fransızca ve İspanyolca, talep edildiği takdirde Arapça, Rusça ve Çince yapılabilir. HDK ve BM temsilcilerinin bulunmaması halinde ön-oturum toplantısı iptal edilir.

HDK’ların önceden bilgi göndermeleri ve davet edildiklerinde ön-oturuma katılmaları önemlidir. HDK’lar katılamamaları durumunda uluslararası HDK’lar veya BM ajanslarının (örneğin. UNICEF, UNHCR, ILO) ofisleri ile bağlantı kurarak bir katılımın sağlanmasını temin etmeleri ve böylece ön incelemenin iptali olasılığını bertaraf etmeleri önem taşımaktadır.

Komite, İhtiyari Protokol raporları için “konu listesi” yerine “sorular” hazırlamaya karar vermiştir. Bu sorular, taraf Devletçe yazılı olarak yanıtlanmayacak, sözlü incelemeyi yönlendirmeye yarayacaktır. Yine de, ilgili taraflar açısından siyasi ve teknik gereklilikler, İhtiyari Protokol raporlarının incelenmesi ve ÇHS denetleme işlemi kadar önem taşır.