HüKÜmet dişi kuruluşlar için Rehber Cenevre 2006 İçindekiler

4. Denetleme ve Raporlama

İhtiyari Protokol uyarınca Komiteye sunulan ilk raporların (2004 sonu-2005 başları) analizi¹⁵ Taraf devletlerin öncelikleri, elde edilebilen bilgiler ve Protokol’ün yorumlanmasına ilişkin başlangıçtaki anlayışları ortaya koymaktadır. 25 ile 100 sayfa arasındaki bu raporların tamamı baştan sona çocuğun cinsel istismarının son derece ciddi bir insan hakları sorunu olarak büyük tehlike arz ettiğini ve gerek devletler gerekse toplumlar arasında disiplinler arası bir işbirliğini gerektirdiğini saptıyordu. Bütün Taraf devletler ülkelerinde sorunun gerçekliğini kabul etmiyorlardı. Hepsi sorunla ilgili, belirli düzeyde bir taahhüt ortaya koyuyor ve bu konuda daha fazla çaba göstereceklerini ifade ediyorlardı. Aşağıdaki gözlemler ve ipuçları bu ilk raporların analizini temel almaktadır. Bu gözlemler bütün durumlarda geçerlilik taşımayabilir. Bazı örneklerde yalnızca HDK’larının ele alması gereken sorunlara işaret etmekle yetinilmiş olabilir. HDK’lar ulusal belgelerin hazırlanmasına katılabilecekleri gibi alternatif veya gölge raporlar da hazırlayabilirler.

Taraf devletlerin talep edilen konulardaki resmi verileri için 2. eke bakılabilir. Ek 2, Çocuk Haklarına dair Sözleşme’ye dahil edilecek, çocuk satışı, fuhuşu ve pornografisi ile ilgili İhtiyari Protokol’ün 12. madde 1. fıkrası uyarınca Taraf devletlerce sunulan başlangıç raporları yönlendirici ilkeleri.

Yasal Reform ve Uygulama

Bekleneceği gibi, çocukların satılmaları, çocuk fuhuşu ve pornografisi alanındaki yasal düzeltmeler veya yeni yasal hükümlerin bütünü yalnızca birkaç yıllık geçmişe (özellikle Çocukların Ticari Cinsel Sömürüsüne karşı iki dünya kongresinden bugüne) sahip olduğundan, Taraf devletlerin raporlarında yasal mevzuata güçlü bir vurgu yapılmaktadır. Birçok hükümet ceza yasalarındaki boşlukları gidermek amacıyla yeni yasalar çıkarmış, diğerleri İhtiyari Protokolü, ulusal hukuka göre üstünlük taşıyacak şekilde kendi sistemlerine eklemişlerdir.

Bütün raporlarda benzeri yasal konularda ayrıntılı bilgi bulanmaktadır. Ancak bu yasal araçların yerleştirilmesi ve uygulanmasına ilişkin raporlar zayıftır. En iyi örneklerde bile uygulama raporları, olgunun yaygınlığına ilişkin yüksek tahminlerle çelişen düşük vaka ve kovuşturma oranından söz etmektedir. Kovuşturmalara ek olarak, kurbanların lehine alınan (özel koruma önlemleri veya tazminat gibi) adli önlemlerin sayısı da sunulması gereken önemli veriler arasındadır.

Suçların nitelenmesi karmaşık bir boyut oluşturmaktadır. Bazı raporlarda vakaların raporlanması ve kovuşturma hakkında bol bilgi bulunmaktadır. Çoğunluğu, aile içi cinsel istismar dahil ırza tecavüzle ilgilidir. Cinsel istismar kurbanlarının resmi kayıtlı sayısı çok daha azdır. Sonuç olarak Taraf devletler, cinsel istismarla ilgili bazı suçların daha geniş kapsamların içinde yer alıp almadığını gösterecek biçimde verileri düzenlemelidir. Eğer durum buysa, Taraf devletler farklı suçların nitelikleri ve sınıflandırılmasındaki farkları açıklamalıdırlar.

Benzer biçimde, çocuk pornografisiyle itham edilen ve kısıtlayıcı önlemlere tabi tutulan kişilerin sayısı hayli düşüktür. Denetlenen web sayfası ve sorgulanan şüpheli sayıları da Komiteye sunulmalı, bu sayede düşük sayıların hükümetin ataletinden mi işin karmaşıklığından mı kaynaklandığı görülebilmelidir.

Her durumda, kurbanların ve saldırganların yaş, cinsiyet, sosyal statü ve milliyetlerine ilişkin verilerin varlığı Komite’nin tabloyu daha iyi görmesine ve hükümetin çabalarını değerlendirmeye yardımcı olacaktır.

Son olarak, Taraf devletlerin çocuk pornografisi alanına giren malzemelerin bulundurulmasına hukuki yaklaşımları arasında tutarsızlık vardır. Kimi ülkelerde bunu yasaklayan açık hükümler varken, hükümlerin sertlik derecesi değişmektedir. Başka ülkeler ise mevzuatlarında konu içerilmediği için açık bir yasaklamaya gitmemişlerdir. Aynı zamanda aynı ülkeler çocukları her tür pornografiye maruz kalmaktan koruduklarını belirtmektedirler. Bu noktada çocukları pornografide kullanılmaktan korumak ile pornografiye maruz kalmaktan korumak arasında bir karışıklık olduğu anlaşılmaktadır. Yeni teknolojilerle çocuk pornografisi ve cinsel istismar da bir sorundur. İnternet kimi ülkelerde konuyla ilgili olarak ele alınırken, başkalarının gündemine girmemiş bulunmaktadır. İnternet yoluyla çocuk pornografisi kullanıcılarının soruşturulması, “geleneksel” (yazılı medya) çocuk pornografisi kullanıcılarının soruşturulmasına göre daha kolaydır. Çocuk pornografisi ve istismarında giderek daha fazla kullanılan cep telefonları da yasalara girmelidir.

Taraf devletler İhtiyari Protokol’le bağlantılı hükümlere göre geçmiş ve güncel cezai sorgu ve kovuşturmalar hakkında ayrıntılı bilgi iletmelidir. Vaka bilgisi vermeyen veya az veren ülkeler için Komite, hükümetlerden kovuşturma düzeyinin düşüklüğüne ilişkin getirilen açıklayıcı varsayım ve belgeleri isteyecektir. (olay sayısının düşüklüğü, fail, ve/veya kurbanların saptanmasındaki güçlükler, suç ağını hedefleme zorluğu, zihniyet, vs)

Taraf devletler, konunun gerek yasal mevzuatlarında gerekse uygulamalarında tam olarak yerli yerine oturtulduğunu temin etmek üzere çocuk pornografisinin çeşitli boyutlarına duyarlılık göstermek zorundadırlar. Bu bağlamda çocukların pornografide kullanılmaktan korunmaları ile pornografiye maruz kalmaktan korunmalarını raporlarında ayırmalıdırlar.

HDK’lar, ulusal düzeyde görüşleri alınırsa, taslak yazım aşamasında hükümetlere eksiklerini kapatma çağrısında bulunabilirler, veya bu eksikleri kendi raporlarıyla Komite’nin dikkatine sunarlar.

Politika ve programlar

İhtiyari Protokolle bağlantılı bütün politika ve programlar bazı bilgiler vermekle beraber, çoğunlukla müdahale/rehabilitasyondan ziyade önlemeye odaklanılmaktadır. “Önleme”nin anlamının ülkeden ülkeye değiştiği de kaydedilmelidir. Öte yandan sözcük yetişkinlerin çocukları istismarının önlenmesi olarak da yorumlanabilir. Bu yöndeki bir faaliyet geniş tabanlı bir biçimde (çocuk haklarının desteklenmesi, yasaklara ilişkin bilgilendirme kampanyaları vs) yapılabileceği gibi potansiyel istismarcıların belirlenmesi ve duyarlılık yoluyla ve kimlikleri saptanmış faillerin yeni suç işlemelerinin önlenmesiyle yürütülebilir. Öte yandan önlemeden çocukların ve toplumların sorunlar ve mevcut riskler (örneğin okullarda, tıp merkezlerinde vb) hakkında duyarlı kılınması veya kimi davranışlardan kaçınılması (örn. güvenli internet kullanımı) yoluyla, çocukların cinsel sömürü riskine karşı korunması da anlaşılabilir. Bazı devlet raporlarında önleme esas olarak korunmasız çocuklarla potansiyel istismarcılar arasındaki temasın önlenmesi olarak yorumlanmakta, her iki tarafın risk faktörleri hedeflenmemektedir. Bu tür politikalar kısa vadelidir ve genellikle çocuk haklarının ihlaline götürür.

Müdahale/rehabilitasyon politika ve programları ise genellikle ülkede zor durumda bulunan bütün çocuklara sunulan temel hizmetleri kapsamakta ve cinsel istismar kurbanlarına verilen özel destek konusunda bir veri içermemektedir. Görevlilere yönelik eğitim programları, ailelerinden ayrı düşmüş veya kaçırılmış çocuklara yönelik müdahale ve işbirliği programları ile internetle bağlantılı programlar az sayıda istisnaları oluşturmaktadır.

Sonuç olarak raporlar genellikle, programların hangi kurumlar eliyle, hangi kaynaklarla, ne kadar süre ile ve kaç kişi için vs uygulanacağına dair kesin bilgilerden yoksundur. Bu girişimlerin etkisinin değerlendirilmesi de genellikle eksik bırakılmaktadır.

Taraf devletler İhtiyari Protokol’le bağlantılı suçların gerek potansiyel kurbanları gerekse faillerine dönük önleme, müdahale ve sağlığına kavuşturma amaçlı spesifik politika ve programları raporlarında belirtmelidir. Raporlarda HDK inisiyatiflerinden söz edilebilir, ancak bu kapsamda bizzat devletin ne yaptığı da açıklıkla belirtilmelidir. Raporlar, merkezi veya yerel makamlarca yürütülen bütün programların finansmanı, değerlendirilmesi ve sürdürülebilirliği hakkında veri sunmalıdır.

Kurban veya faillerle doğrudan ilişkiye geçen HDK’lar bu bilgileri ilgililerin tanıklıklarıyla tamamlamalı, programların etkisi ile ilgili yorumlar ve gözlemlenen eksikler de ele alınmalıdır.