H,N. Rzayev tarix el/nhri namizədi, Bakı Avrasiya Universiteti beynəlxalq
Yüklə 3,7 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Fikrol Saclixov. Diplomatiya va diplomatik xidmət. Bakı. 199.1. səh. 66 -67. 66
- Şəxsi
üzləşdikləri yeni bir məfhumdur. Lakin ümumiyyətlə diplomatik nümayəndəliklərin terrorizm fəaliyyətində iştirakı diplomatik təcrübə üçün xarakterik deyil. Çətin ki, diplomatik imtiyaz və immunitetləri məhdudlaşdırmaq yolu ilə beynəlxalq terrorizmlə hər hansı bir nailiyyətə çatmaq olar. Diplomatik imtiyaz və immunitetlərin məhdudlaşdırılması meyli ona işarə edir ki, beynəlxalq hüququn qərb doktrinası diplomatik imtiyaz və immunitetlərin məhdudlaşdın İmasını bütövlükdə dəstəkləmir. Onun tərəfdarlarını əsasən siyasi xadimlər arasında görmək olar. Tarixi perspektivdə müstəqillik əldə edən dövlətlərin öz mövqeyini dəyişəcəklərini gözləmək olar. Gələcəkdə bu dövlətlərin maddi, maliyyə və digər imkanları genişləndikcə və bunun ardınca isə xaricdə diplomatik nümayəndəliklərinin sayı artdıqca beynəlxalq aləmdə yalnız yerləşmə dövləti keyfiyyətində deyil, həm də daha çox akkreditə edən dövlət keyfiyyətində çıxış edəcəklər. Beynəlxalq münasibətlərdə beynəlxalq hüququn rolunun artması və beynəlxalq hüquq qaydasının möhkəmləndirilməsində bütün dövlətlər obyektiv surətdə maraqlıdır. Bu isə çox güman ki, diplomatik imtiyaz və immunitetlərin həcminin saxlanmasına, bəlkə də onların həcminin çoxalmasına yönəldilmiş meylin yenidən gücləndirilməsinə gətirib çıxaracaq. Diplomatik nümayəndəliklərin və onların personalının statusu beynəlxalq hüquq normaları ilə tənzimlənir. Təcrübədə beynəlxalq - hüquqi tənzimləmənin xaricində olan və hər bir yerləşmə dövlətinin adət-ənənələrinin xüsusiyyəti ilə bağlı bir çox problemlərin həll edilməsi ehtiyacı yaranır. Bu boşluqların doldurulması diplomatik nümayəndəliyklərin və onların personalının statusunun dövlət tərəfindən hüquqi tənzimlənməsi yolu ilə həyata keçirilir. Baxmayarq ki, bu statusun müəyyən edilməsində başlıca rol beynəlxalq hüquq normalarına məxsusdur, beynəlxalq-hüquqi tənzimləməni dövlət- hüquqi
tənzimləmədən ayırmaq olmaz, onlar bir-birini tamamlayırlar. Bu da diplomatik protokolun tərkib hissəsidir.* Fikrol Saclixov. Diplomatiya va diplomatik xidmət. Bakı. 199.1. səh. 66 -67. 66 Dövlət tərəfindən hüquqi-tənzimləmədə yerləşmə dövlətinin milli qanunvericiliyi əhəmiyyətli rol oynayır. Milli qanunvericiliyin normaları yalnız diplomatiya hüququnun normalarını yaratmır, həm də bir sıra xırda məsələlərə də aydınlıq gətirir. Milli qanunvericiliyin normaları eyni zamanda beynəlxalq hüquqda ümumiyyətlə öz həllini tapmayan məsələləri də tənzimləyir. 1961-ci ildə diplomatik münasibətlər haqqında Vyana Konvensiyasında nəzərdə tutulmuşdur ki, ayrı-ayrı məsələlər yerləşmə dövlətinin bu qanun və qaydaları onların müqavilə öhdəliklərinə zidd olmamalıdır. Bu dövlətin iştirak etdiyi müqavilə normaları və qanunvericilik normaları arasında kolliziya yarandığı halda müqavilə normaları tətbiq edilir. Xarici diplomatik nümayəndəliklərin və onların personalının statusunun dövlət tərəfindən hüquqi tənzimlənməsində məhkəmə presedentləri müəyyən rol oynaya bilər. Burada söhbət məhkəmə presedenti doktrinasını qəbul edən, yəni milli məhkəmələrin qərarlarını dövlətdaxili hüququn mənbələri qismində tanıyan dövlətlərdən gedir. Məhkəmə presedentləri beynəlxalq və dövlətdaxili hüquqda yaranan boşluq lari aradan qaldıra bilər. Xarici diplomatik nümayəndəliklərin və onların personalının statusunun dövlət tərəfindən hüquqi tənzimlənməsində yerləşmə dövlətində mövcud olan diplomatik təcrübə böyük əhəmiyyət kəsb edir. Bu diplomatik təcrübə rəsmi bəyanatlarda, nota mübadiləsində və s.-də öz ifadəsini tapır. Diplomatik təcrübəyə istinad bu və ya digər mövqeyin əsaslandırılması üçün nota mübadiləsində geniş istifadə olunur. Şəxsi nota, verbal nota, yaddaş məktubu, memorandum, şəxsi məktub hal-hazırda diplomatik yazışmanın əsas sənədləri sayılır. Müasir dövrün başqa diplomatik sənədləri də var. Dövlət və hökümət başçılarının bəyanatları, teleqramlar və s. də diplomatik sənəddir. Bir qayda olaraq, teleqramlara cavablar tələb olunur. Milli bayramlar, yubileylər, mühüm tarixi günlər və s. münasibəti ilə teleqram göndərilir. Teleqram göndərmək siyasi əhəmiyyətli diplomatik hərəkətdir. Parlamentlərə müraciətdə məsələn, Azərbaycan hökümətinin. Milli Məclisinin Qarabağ prob
lemi, Rusiyanın Ermənistana 1 milyard dollarlıq gizli silah alveri, Dağlıq Qarabağ ərazisinin atom tullantılarının basdırıldığı yer (rezervuar) olması və s. haqqındakı bəyanatları rəsmi diplomatik sənədlər sayılır. Hər hansı bir məsələ haqqında dövlət rəhbərlərinin, siyasi xadimlərin cavablan diplomatik sənəddir. Dövlət və hökümət rəhbərlərinin mətbuat üçün bəyanatları da mühüm diplomatik sənəd sayılır. Bütün bunlar isə əlbəttə ki, diplomatik təcrübənin tərkib hissəsidir. Eyni zamanda beynəlxalq münasibətlərin normal inkişaf məqsədilə dövlətlər öz fəaliyyətlərini milli qanunvericilik, məhkəmə və digər dövlətlərin diplomatik təcrübəsi ilə uzlaşdırmalıdır. Ayrı-ayrı dövlətlərin qanunvericilik, məhkəmə və diplomatik təcrübəsinin unifıkasiyasında başlıca tənzimləyici qarşılıqlıhq prinsipdir. Qarşılıqlıq prinsipinin tətbiqi I961-ci il diplomatik münasibətlər haqqında Vyana Konvensiyasında nəzərdə tutulmuşdur. Bu prinsipə birbaşa istinad diplomatik nümayəndəliklərin və onların personalının statusunun ayrı-ayrı aspektlərini tənzimləyən bütün ikitərəfli müqavilələrdə öz əksini tapmışdır. Diplomatik münasibətlərdə qarşılıqlıhq prinsipinin tətbiqi dövlətlərin qanunvericiliyində də nəzərdə tutulmuşdur. Diplomatik təcrübədə elə hallara rast gəlmək olur ki, yerləşmə dövləti xarici diplomatik nümayəndəliklərlə qarşılıqlı əsasda hər hansı hüquqlar verməkdən yayınmağa cəhd etdikdə ayrıseçkiliyə yol verməmək prinsipinə istinad edirlər. Həqiqətən də, qarşılıqlıhq prinsipi ayrıseçkiliyə yol verməmək prinsipinə zidd ola bilər. Ayrıseçkiliyə yol verməmək prinsipi qəbul edən dövlətin bütün dövlətlərin diplomatik nümayəndəlikləri üçün bərabər status təmin etmək öhdəliyi ilə bağlıdır. Vyana Konvensiyası xüsusi olaraq qeyd edir ki, belə ziddiyət yarandığı halda qarşılıqlıhq prinsipinə üstünlük verilir. Diplomatik münasibətlərdə qarşılıqlıhq prinsipinin tətbiqi diplomatik nümayəndəliklərin və onların personalının statusunun dövlət tərəfindən hüquqi tənzimlənməsindəki fərqləri aradan qaldırmağa 68 Yüklə 3,7 Mb. Dostları ilə paylaş:
|