Harakatlar aksentuatsiyasi va uni meyorlashtirish usullari

Harakatlar aksentuatsiyasi va uni meyorlashtirish usullari

1. 
   Xarakter aksentuasiyasi va uning tiplari hakida tushuncha.
   
2. 
   Xarakter aksentuasiyasi.
   
3. 
   Xarakter tiplari.
   
4. 
   Aksentuasiya tiplari xususiyatlari.
   

Kirish
Annotation:K.Leonhard aksentuatsiya tipologiyasini odamlarning shaxslararo muloqotini baholash asosida ishlab chiqdi. Uning tasnifi asosan kattalarga qaratilgan. Leonxard kontseptsiyasi asosida xarakteristik anketa ishlab

chiqildi, uning muallifi X.Shmishek. Ushbu anketa odamda aksentuatsiyaning dominant turini aniqlashga imkon beradi.
Xarakterning aksentuatsiyasi - inson xarakterining individual xususiyatlarining haddan tashqari intensivligi (yoki kuchayishi) .
Xarakterli aksentuatsiya deganda nimani anglatishini tushunish uchun "xarakter" tushunchasini tahlil qilish kerak. Psixologiyada ushbu atama insonning butun hayotida iz qoldiradigan va uning odamlar bilan, o'ziga va mehnatga bo'lgan munosabatini belgilaydigan insonning eng barqaror xususiyatlarining to'plami (yoki yig'indisi) sifatida tushuniladi.
Odatda, xarakterli xususiyatlar yanada jonli va o'ziga xos ko'rinadigan paytlar bor, ba'zida bu xususiyatlar "keskinlashishi" mumkin va ko'pincha ular o'z-o'zidan paydo bo'ladi, ba'zi omillar ta'siri ostida va tegishli sharoitlarda. Psixologiyada
bunday keskinlashuv (aniqrog'i xususiyatlarning intensivligi) xarakterli aksentuatsiya deb ataladi.
Xarakterning aksenti - shaxsning ta'sir etuvchi omillarga bo'lgan munosabatining o'ziga xosligini ta'kidlaydigan shaxsning o'ziga xos xususiyatlarining haddan tashqari intensivligi (yoki kuchayishi) yoki aniq vaziyat... Masalan, tashvish odatiy namoyon bo'lish darajasidagi xarakterli xususiyat sifatida, g'ayrioddiy vaziyatlarga tushib qolgan ko'pchilik odamlarning xatti-harakatlarida aks etadi. Ammo agar tashvish shaxsning xarakterini ta'kidlash xususiyatlariga ega bo'lsa, unda odamning xatti-harakati va harakatlari etarli darajada tashvish va asabiylikning ustunligi bilan ajralib turadi. Xususiyatlarning bunday namoyon bo'lishi, go'yo odatdagi va patologiyaning chegarasida, ammo salbiy omillarga duch kelganda, ba'zi aksanlar psixopatiyaga yoki odamning aqliy faoliyatidagi boshqa og'ishlarga aylanishi mumkin.
Olim A.E. Lichkoning fikriga ko'ra, shu bilan birga, tanlangan zaiflik mavjud bo'lib, u ma'lum psixogen ta'sirlarga tegishli (hatto yaxshi va yuqori qarshilik holatlarida ham). A.E.Lichko ta'kidlashicha, har qanday aksentuatsiya, bu o'ta variant bo'lsa ham, bu odatiy holdir va shuning uchun uni psixiatrik tashxis sifatida ko'rsatish mumkin emas.Andrey Lichko ta'kidlangan xususiyatlarning namoyon bo'lishining ikki darajasini ajratib ko'rsatdi, ya'ni: aniq (ma'lum bir ta'kidlangan turdagi aniq talaffuz xususiyatlarining mavjudligi) va yashirin (standart sharoitlarda ma'lum bir turdagi xususiyatlar juda zaif namoyon bo'ladi yoki umuman ko'rinmaydi). Quyida, jadvalda, ko'proq batafsil tavsif bu darajalar.
xarakter aksentuasiyasi va tiplari, emansipasiya, xobbi, reaksiyalari va uning xususiyatlari. tarbiyaga individual yondoshish, tarbiyasi kiyin o’smirni kayta tarbiyalash, mexnatni mazmunini akd bilan boyitish. o’smirlikning utish davri. usmirlik davridagi deviant (ogish) xulk-atvor. deviant xulk-atvor mexanizmalari.
Ma’lumki keyingi yillarda rivojlangan mamlakatlarda usmirlar orasida uydan ketib kolish. ya’ni daydilik ommaviy tarzda ro’y bermokda. Shu bilan birga sosial hattixarakatlar, agressivlik, beshafkatlik. alkogolizm muammolari ko’rina boshlandi. Zero, oilada, o’kuv guruxida. ishlab chikarishda, urtoklar doirasida, «kiyin» xarakterli shaxs uchrasa, bu holat kanday oqibatlarga olib kelishi xammaga ayon. Psixologlarning aniklashicha, xarakterning yangi sifatlari yuzaga kelish va kiyinchilik ularning mustahkamlanishi real vaziyatni takozo etadi. Shuning uchun hatti-harakat odatni, odat esa xarakterni va xarakter takdirni yaratadi, degan fikr mavjud. Xarakter kandaydir turgun va o’zgarmas narsa emas. O’smirlik yeshida xarakterning xususiyatlari odatda «jiddiylashish», «boshqacha bo’lib kolish» tarzida ko’rinadiki, bu hol ijtimoiy omillardan, ya’ni atrofdagilarga nisbatning murakkablashuvidan, jinsiy yetilish asosida o’zgarishlarlan kelib chikadi. Xarakterdagi o’zgarishlarni yetarlicha xisobga olmaslik ziddiyatli va nizoli munosabatlarni vujudga keltiradi. Shaxsning xarakteri jismoniy yetuklik darajasiga yetgandan so’ng xam shakllanishda davom etadi. Birok shaxs xarakterining negizi o’smirlik yoshidan tarkib topadi. Ayni shu davrda uning xarakterida aksentuasiya tiplari xususiyatlari, jumladan emonsipasiya reaksiyasi tengkurlari bilan chukurlanshsh reaksiyasi, ishtiyoq reaksiyasi (xobbi- reaksiya) va seksual mayl shakllanishidagi reaksiyalar ustuvorlik kiladi.
Odatda aksentuasiya xarakterning shakllanish davrida rivojlanib, yosh ulgayishi bilan «silliklashib» boradi. Aksentuasiya xarakter xususiyatlari har doim xam ifodalanmasdan balki ayrim vaziyatlarda, ma’lum shart-sharoitlarda yuzaga chikishi mumkin. Odatdagi sharoitda ifodalanmaydi, chunki unda ijtimoiy adaptasiya yo umuman bo’lmaydi yoki kiska vakt muddatli bo’ladi. Xarakter aksentuasiyasining tiplari kisman psixopatiya tiplariga o’xshash ammo ularni bir-biridan ajratib turuvchi muhim belgilari xam bor. Psixopatiyada dekompensasiv, o’tkir affektiv va psixopatik reaksiyalar, ijtimoiy dezadaptasiya xoxlagan ruxiy jaroxat turli kiyin vaziyatlarga, xar xil sabablarga hattoki sezilmas asoslarga nisbatan paydo bo’ladi.
Aksentuasiyalarda «buzilish»lar faqat ma’lum turdagi ruxiy shikastlanishlarda, ayrim kiyin vaziyatlarda, xususan ushbu tipning «eng kam karshilik kiluvchi joyiga», ya’ni «kuchsiz zvenosiga» karatilganda yuzaga chikadi. Yoinki, xar bir atentuasiya tipini o’ziga xos «zaif joyi» mavjud yukoridagi fikrlar asosida xarakter aksentuasiyasiga kuyidagicha ta’rif berish mumkin.