Harakatlar aksentuatsiyasi va uni meyorlashtirish usullari

Konform tip - asosiy belgisi «xamma kabi o’yla», «xamma kabi ish tut». Yemon muhitga tushib qolishsa, shu muhitning barcha xususiyatlarini o’zlashtirib olishadi.
Tanqidiylik yo’q. Yangilikka tez moslasha olmaydi. «Zaif zvenolari» - keskin o’zgarish, xayotiy stereotipning buzilishi.
Aksentuasiyalashgan o’smirlar bilan psixoprafilaktik usullar, avvalo ularning aksentuasiyasi tipiga boglik holda u uchun eng optimal sharoit yaratish yo’li bilan amalga oshiriladi. Bunda aksentuasiyaning xar bir tipi uchun shikastlovchi psixogen ta’sirni ajratadi. Xulk-atvor profilaktikasi psixolog o’kituvchi, ota-onaning birgalikdagi ishidir. Asosiy maksad ruxiy shikastlovchi sharoitlarga nisbatan asab tizimining chidamliligini tarbiyalashdir. Bularga to’gri tashkil etilgan akliy mexnat, dam olish, asab buzilishining asosiy jarayonlarini mashklantirish kiradi.Ularning individual-psixologik xususiyatlarini xisobga olgan xolda shaxsiy yondoshish, uning ruxiyatini himoya kilishs asrash prinsiplariga asoslanishi lozim.
Usmir o’kuv yurtiga kelgach, deyarli birinchi kunidanok tula ma’noda ishlab chikarish mexnatiga kirishib ketmasada, uning muhitiga butunlay sho’ngib ketadi. Bu o’kuvchining ahlokiy jihatidan o’sishiga ayniksa katta ta’sir ko’rsatadi.
Ishlab chikarish mexnatidan ishtirok etishni endigina boshlagan o’smirning xayajonini lo’nda va shu bilan birga chukurrok ifodalab berish kiyin. Unumli mehnatda katnashish tarbiyasi kiyin o’smirni kayta tarbiyalashga oid bir kator muhim masalalarni xal etish mumkin:

1. 
   Uning xudbinligi va jamoadan ajralganligiga barham berish, uning sosialijtimoiy, haq-hukuki, o’ziga jamoadagi o’rniga ishonchi ortishiga imkon berish: buning uchun o’smirlar kar doim o’zaro boglik va ma’lumotli bo’lgan ish sharoitida ishlashi, xar kimning jamoa mehnatidagi roli va urni anik belgilanishi, xar bir kishining ishiga o’z vaqtida yakun yasalishi va baho berilishi lozim.
   
2. 
   Mexnatga ijodiy munosabatini shakllantirish, buning uchun o’smir boshidan boshlabok topshirikni passiv bajaruvchi emas, balki uni texnologik ishlashda katnashuvchi, ishlab chikarish jarayonining fikr yurituvchi, subyekta, uning xar bir qismini yaxshi anglab yetuvchi bo’lishi kerak.
   
3. 
   Uzini tuta bilish va kat’iyatlikni tarbiyalash bu fakat ishlab chikarish topshirigi intellektual va jismoniy tartibdagi bir kancha kiyinchiliklarni yengib o’tishni talab etgan xoldagina mumkin, buning uchun kiyinlik me’yorini asta-sekin va juda extiyotkorlik bilan oshirib yuborish, o’smirga bu kiyinlikning paydo bo’lish sababini va uni bartaraf etish yo’llarini tushuntirish kerak.
   

Ishda betartiblikning tarbiyalanishiga yordam berishi; shuning uchun ish o’rni tartiblilik namunasi bo’lishi; o’kuvchilar ishlaydigan xona esa texnik estetikaning oddiy talablariga sal bo’lsa-da, muvofiq kelishi lozim; o’kuvchilardan topshirikni fakat anik emas, balki chiroyli bajarishni talab etuvchi ishlab chikarish usta-masterlari to’gri ish tugadilar.Mexnatni intellektual mazmun bilan boyitish, ijtimoiy jihatdan xam, intellektual jihatdan xam mehnatning o’ta ongli xarakterda bo’lishini ta’minlash muxim axamiyatga ega. Shu bilan boglik ravishda master-usta bilan moxir va umumiy ta’lim predmetlari ukuvchilari urtasidagi aloqaning muxim axamiyatga aloxida e’tibor berish zarur. Shu aloka asosida nazariy oilimlarni kullash ta’minlanadn, ularning xakikat chinligiga ishonch shakllanadi, amaliy ma’noda o’kuvchilarda texnik ijodga kizikish tarbiyalanadi.
Mexnatga munosabatiga karab, tarbiyasi kiyin o’smirlarni ikki guruxga bo’lish mumkin: mexnatga umuman ongli, ijodiy yondashadigan o’smirlar xamda ta’sir natijasida durustgina ijrochi bulib koladigan. birok mexnatga yuzaki qaraydigan, mehnat jarayoniga kirishib ketmaydigan. unga ijodkorlik elementlarini kushmaydigan usmirlar guruxda xar ikki guruhni bir umumiy psixologik xususiyat birlashtiradi; Ular mexnatda anik maksadni xamda o’z mehnat natijalarini ko’radilar, o’zlarini jamoaga foydati ekanliklarini anglaydilar (agarda nazariy va amaliy mashgulotlar ularning prosessionat faoliyati bilan chambarchas boglamasa bularni ular ko’z oldilariga keltira olmaydilar va xis qilmaydilar). Bu masalalarni xal etishning muxim metodik yo’llari: o’quvsizlik yoki ma’lumotsizliklari tufayli yuz bergan zarar nimaga tengligini yakkol anglab yetishlari uchun ishlab chikarish iktisodiyoti bilan tanish bulishlari lozim.
Shu sababdan aloxida ta’kidlab o’tamizki, bunday o’kuvchilar bilan olib boriladigan ish eng tajribali, eng ijodkor, uz ishga va pedagogik burchiga eng sodik ishlab chikarish ta’limi ustasiga topshirilishi lozim. Bunda ukuv ishlab chikarish gururning soglom o’smirlar jamoasiga bir necha tarbiyasi ogir o’smirlar biriktirilsa, maksimat darajada muvaffakiyatga erishish va pedagogik kasb-hunarni egallashga mexnatga psixologik jihatdan tayyorlanadi.