Hayvonlarning individual va intiliktual hatti-harakat shaklari

Hayvonlarning individual va intiliktual hatti-harakat shaklari

UMUMIY PSIXALOGIYA

1. Hayvonlar va Insonlar o’rtasidagi farq. 2. Hayvonlarning intelektual harakatlari.

Reja:

Hayvon va insonlar urtasidagi farqi

• Hayvonning xatti – harakati hamma vaqt u yoki bu extiyojni qondirishga bevosita yo’naltirilgan bo`ladi. Extiyoj hayvonni faollikka majbur qilish bilan birga, shu faollikning shaqlini ham belgilaydi. Masalan, ovqatlanish extiyoji /ochlik/ hayvonda ovqatlanish faolligini vujudga keltiradi – so’lak ajratishga, ovqat izlash yoki uni poylashga, yerdan kavlab olish yoki yutishga olib kelgadi. Insonning xatti – harakati esa butunlay boshqacha tuzilishga egadir. Agar xayvonlarning xatti – harakati atrofdagi narsalarning ta’siri bilan belgilansa, kishining faolligi esa eng yoshlik chog’idan boshlaboq insoniyatning tajribasi va jamiyat talabi bilan boshkariladi. Xatti – harakatning ana shu tipi aloxida xususiyatga ega bo`lib, psixologiyada u faoliyat degan tushuncha bilan ifodalanadi.

Hayvonlarning intellektual harakatlari .

Aql (intellektual) bosqichi hayvonlarning deyarli murakkab faoliyati bilan tavsiflanib, u aks ettirishning murakkab turidir. "Hayvonlarning borliqni psixik aks etish usuli intellektual faoliyatga o’tishida alohida narsalargina emas, balki ularning munosabatlarini aks ettirish ham vujudga keladi. Hayvonlar rivoj-lanishning bu bosqichida, narsalar orasidagi bog’lanishlarni aks ettira oladilar. Nemis zoopsixologi V.Kyolerning tadqiqotlarida maymunlarga yetib bo’lmaydigan joyga xo’rak qo’yiladi. Xo’rakdan yaqinroq, lekin bevosita yetib bo’lmaydigan joyga uzun tayoq qo’yiladi. Bu tayoqqa yetishish uchun qafasda qisqa tayoqcha bilan xo’rakni olib bo’lmaydi. Maymun esa birinchi bosqichda qisqa tayoq bilan uzun tayoqni oladi. Ikkinchi bosqichda esa uzun tayoq orqali xo’rakni olishga muvaffaq bo’ladi. A.N.Leontevning fikricha, muvaffaqiyatsiz harakatlardan so’ng to’satdan javobni topishi aqliy xatti-harakatlarning yana xususiyatidir. Bu hodisa V.Kyoler tomonidan "insayt"-ravshanlashish deb atalgan. Aqliy xatti-harakat boshqa ikki xususiyati mavjud bo’lib, bu topilgan muammoning yechimini tez eslab qolish va shu bilan shakllangan operasiyalarni bir faoliyatdan ikkinchi faoliyatga o’tkaza olishdir.