K
ONVENSIYANIN
6-
CI MADDƏSI ÜZRƏ TƏLIMAT
–
MÜLKI HÜQUQI ASPEKT
126. Məhkəmə işinin baxılmasında qeyri-peşəkar hakimlərin iştirakı özlüyündə 6 § 1
Maddəyə zidd deyil. Bir hakimin sədrliyi altında, dövlət qulluqçularının və maraqlı
orqanların nümayəndələrinin iştirakı ilə təşkil olunan qarışıq məhkəmə tərkibinin
mövcudluğu özlüyündə qərəzliliyin sübutu deyil (
Le Compte, Van Leuven və De Meyere
Belçikaya qarşı
, §§ 57 və 58), o cümlədən məhkəmədə qərarın çıxarılmasında qeyri-peşəkar
hakim olan ekspertlərin iştirakına per se etiraz yoxdur (
Pabla Ky Finlandiyaya qarşı
, § 32).
127. Qərəzsizliklə bağlı presedent hüququnda müəyyən edilən prinsiplər peşəkar
hakimlərə olduğu kimi qeyri-peşəkar hakimlərə də şamil olunur (
Langborger İsveçə qarşı
,
§§ 34-35;
Cooper Birləşmiş Krallığa qarşı
[BP], § 123).
128. Bir qayda olaraq, əgər qərar sonradan "tam yurisdiksiyaya" malik olan və ilkin
pozuntunu aradan qaldırmaqla müvafiq təminatlara uyğunluğu təmin edən məhkəmə
orqanının nəzarətinə məruz qalarsa, qərar verən məhkəmənin müstəqil və ya qərəzsiz
olmaması ya da sözügedən məhkəmənin əsas prossesual təminatı pozması 6 § 1 Maddənin
pozulması ilə nəticələnmir (
De Haan Hollandiyaya qarşı
, §§ 52-55).
11
129. Məhkəmə davamlı olaraq vurğulamışdı ki, Dövlətin Konvensiyanın 6 § 1 Maddəsinə
əsasən işə "müstəqil və qərəzsiz məhkəmə" tərəfindən baxılmasını təmin etmək öhdəliyinin
əhatə dairəsi yalnız məhkəmə sistemi ilə məhdudlaşmır. Bu, həmçinin səviyyəsindən asılı
olmayaraq icra, qanunverici və digər hər hansı Dövlət orqanı qarşısında məhkəmələrin
çıxardığı hökmlərə və qərarlara, onlarla razılaşmasalar belə, hörmət və riayət etmək
öhdəliyini qoyur. Bu səbəbdən, dövlətin məhkəmələrin səlahiyyətinə hörmət göstərməsi,
cəmiyyətin məhkəmələrə və daha geniş mənada, qanunun aliliyinə etimad etməsi üçün ilkin
zəruri şərtidir. Bunun təcrübədə həyata keçirilməsi üçün məhkəmə sisteminin müstəqilliyi və
qərəzsizliyi kimi konstitusion təminatlar kifayət deyil. Onlar səmərəli şəkildə gündəlik
inzibati münasibətlərə və təcrübələrə daxil edilməlidir (
Agrokompleks Ukraynaya qarşı
,
§ 136).
(b) M
ÜSTƏQIL MƏHKƏMƏ
130. "Müstəqil" termini digər hakimiyyət qolları (icra və qanunverici) qarşısında
(
Beaumartin Fransaya qarşı
, § 38), eləcə də tərəflər qarşısında müstəqilliyi ifadə edir
(
Sramek Avstriyaya qarşı
, § 42).
131. Hökumətin siyasi orqanları ilə məhkəmə sistemi arasındakı səlahiyyət bölgüsü
anlayışının Məhkəmənin presedent hüququnda getdikcə daha çox əhəmiyyət kəsb etməsinə
baxmayaraq, nə 6-cı Maddə, nə də Konvensiyanın hər hansı digər müddəası Dövlətlərdən
hakimiyyət orqanlarının qarşılıqlı əlaqəsinə icazə verilən hədlərlə bağlı hər hansı nəzəri
konstitusion anlayışlara əməl etmələrini tələb etmir. Əsas məsələ konkret məhkəmə işində
Konvensiyanın tələblərinə riayət olunub-olunmamasıdır (
Kleyn və digərləri Hollandiyaya
qarşı
[BP], § 193). Əslində, Məhkəmənin müstəqilliyi anlayışı məhkəmə hakimiyyətini digər
hakimiyyət qollarından ayırmaq üçün prosessual təminatların mövcudluğunu nəzərdə tutur.
İcra hakimiyyəti qarşısında müstəqillik
132. İcra hakimiyyətinin məhkəmə işinin gedişatına onun nəticəsinə təsir etmək məqsədi
ilə müdaxilə etməsi hakimlərin müstəqilliyini sarsıdır (
Sovtransavto Holding Ukraynaya
qarşı
, § 80;
Mosteanu və digərləri Rumıniyaya qarşı
, § 42).
133. Hakimlərin icra hakimiyyəti tərəfindən təyin edilməsi və vəzifəsindən
kənarlaşdırılması özlüyündə 6 § 1 Maddənin pozulması üçün kifayət deyil (
Clarke Birləşmiş
Krallığa qarşı
(qərardad)). Hakimlərin icra hakimiyyəti tərəfindən təyin olunmasına bu şərtlə
11
. Həmçinin Tam yurisdiksiyaya malik olan məhkəmə tərəfindən işə yenidən baxılması və Ədalətlilik
bölmələrinə baxın.
28/71
Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsi
K
ONVENSIYANIN
6-
CI MADDƏSI ÜZRƏ TƏLIMAT
–
MÜLKI HÜQUQI ASPEKT
icazə verilir ki, onlar məhkəmə səlahiyyətlərini həyata keçirərkən heç bir təsirə və təzyiqə
məruz qalmasınlar (
Flux Moldovaya qarşı (№ 2)
, § 27).
134. Kassasiya Məhkəməsinin Sədrinin icra hakimiyyəti tərəfindən təyin olunması faktı
özlüyündə onun müstəqilliyinə xələl gətirmir, bir şərtlə ki, təyin olunduqdan sonra o, heç bir
təzyiqə məruz qalmasın, hər hansı təlimat almasın və öz vəzifələrini tam müstəqil şəkildə
yerinə yetirsin (
Zolotas Yunanıstana qarşı
, § 24).
135. Bənzər şəkildə, İnzibati-Hüquq Şurasının hakimlərinin regional inzibati hakimiyyət
orqanı tərəfindən təyin edilməsi faktı, onların müstəqilliyinin və qərəzsizliyinin şübhə altına
alınması üçün kifayət deyil, bir şərtlə ki, təyin olunduqdan sonra onlar heç bir təzyiqə məruz
qalmasınlar, hər hansı təlimat almasınlar və öz məhkəmə fəaliyyətlərini tam müstəqil şəkildə
həyata keçirsinlər (
Majorana İtaliyaya qarşı
, (qərardad)).
Qanunvericilik hakimiyyəti qarşısında müstəqillik
136. Hakimlərin Parlament tərəfindən təyin edilməsi faktı özlüyündə, təyin olunduqdan
sonra məhkəmə vəzifələrini yerinə yetirərkən hər hansı təzyiq və ya göstərişlər almadıqları
halda, onları hakimiyyət orqanlardan asılı etmir (
Sacilor-Lormines Fransaya qarşı
, § 67).
Bundan əlavə, əsasən peşəkar hakimlərdən ibarət olan Apellyasiya Məhkəməsinin ekspert
üzvlərindən birinin həmçinin Parlament üzvü olması özlüyündə müstəqil və qərəzsiz
məhkəmə hüququnu pozmur (
Pabla Ky Finlandiyaya qarşı
, §§ 31-35).
Tərəflər qarşısında müstəqillik
137. Məhkəmənin tərkibinin üzvlərindən biri vəzifə öhdəlikləri və ya fəaliyyətinin təşkili
baxımından tərəflərin biri qarşısında tabe vəziyyətində olan şəxs olarsa, tərəflərin həmin
şəxsin müstəqilliyi ilə bağlı qanuni şübhələri ola bilər. Bu cür hal məhkəmələrin demokratik
cəmiyyətdə doğurmaları olduqları etimada ciddi şəkildə təsir edir (
Sramek Avstriyaya qarşı
,
§ 42).
Müstəqilliyin qiymətləndirilməsi üçün meyarlar
138. Orqanın "
müstəqil" hesab edilib-edilməməsini müəyyən edərkən, Məhkəmə xüsusilə
də aşağıdakı meyarlara diqqət yetirir (
Langborger İsveçə qarşı
, § 32;
Kleyn və digərləri
Hollandiyaya qarşı
[BP], § 190):
- üzvlərinin təyin olunması qaydasına və onların səlahiyyət müddətinə;
- xarici təzyiqlərə qarşı təminatların mövcud olmasına;
- orqanın müstəqilliyin xarici əlamətlərinə malik olub-olmamasına.
(i) Orqanın üzvlərinin təyin edilmə qaydası
139. Ədliyyə Nazirliyinin qərarverici orqanın üzvlərinin vəzifəyə təyin edilməsi və ya
vəzifədən kənarlaşdırılmasına müdaxiləsi ilə bağlı məsələlər qaldırılmışdır (
Sramek
Avstriyaya qarşı
, § 38;
Brudnicka və digərləri Polşaya qarşı
, § 41;
Clarke Birləşmiş Krallığa
qarşı
(qərardad)).
140. İşin konkret hakimə və ya məhkəməyə həvalə edilməsi yerli hakimiyyət orqanlarının
bu cür məsələlərdə malik olduğu mülahizə sərbəstliyinə aid olsa da, Məhkəmə əmin olmalıdır
ki, bu, 6-cı Maddənin 1-ci bəndinə və xüsusilə də müstəqillik və qərəzsizlik tələblərinə
uyğundur (
Bochan Ukraynaya qarşı
, § 71).
(ii) Orqanın üzvlərinin səlahiyyət müddəti
141. Məhkəmə qərarverici orqanın üzvləri üçün xüsusi səlahiyyət müddəti müəyyən
etməmişdir, buna baxmayaraq sözügedən üzvlərin səlahiyyət müddəti ərzində
29/71
Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsi