Geofizika fanidan mustaqil ish

Tektonik zilzilalar Yer qatlamlarini ozgartirib toglar hosil qiluvchi energiya (kuch) zarbidan zilzila vujudga keladi. Tektonik jarayon natijasida yer postida qatlamlar burmalanadi, siqiladi, yoriladi, uziladi va yangi relef shakllanadi. Tektonik zilzilalar keng tarqalgan bolib, Yer sharida kechadigan barcha zilzilalarning 90% ga yaqinini tashkil etadi. Tektonik zilzilalar xalq xojaligiga katta talofat keltiradi.

Dengiz zilzilalari va sunami. Dengiz va okean tublarida ham kuchli zilzilalar bolib turadi. Suv ostidagi zilzilalar sunami (yaponcha – qoltiqdagi tolqin) nomli dahshatli tolqinlarni keltirib chiqaradi. Sunamining eng dahshatli oqibati bolib zilzila ochogining ustidagi suv massasida hosil boluvchi va okean orqali sohillariga qarab harakatlanuvchi kuchli uzun tolqinlar hisoblanadi. Bu tolqinlarning sohil tubiga urilib sinishi tufayli uning kuchi keskin oshadi. Bunday tolqinlar butun Tinch okeani orqali tarqalishi va sohilga urilib, orqaga qarab harakat qilishi mumkin.

• Texnogen zilzilalar Bunday zilzilalar inson faoliyati bilan bogliq boladi. Bu hodisaning sabablaridan biri bolib seysmik faollikning oshishi hisoblanadi. Orovill shahri rayonida (Kaliforniya) AKSH dagi eng baland togon (235 m) va suv ombori qurilgan joyda 7 balli zilzila sodir bolgan. Bunday seysmik faollikning kuchayishi Kurskda, Tojikistonda va boshqa joylarda kuzatilgan. Muayyan seysmik faollikni neft va gaz konlarini qazib olish, burgi quduqlariga suv yuborish ham keltirib chiqarishi mumkin. Aynan shu jarayonlar 1976 yili Grozniy shahri yaqinida hamda 1976 va 1984 yillari Gazlida kuchli zilzila sodir bolishiga olib kelgan deb taxmin qilishadi.

DENUDATSION ZILZILALAR Denudatsion zilzilalar Yerning ichki qismlaridagi opirilishlar yoki Yer sathida kuzatiladigan tog kochkilari (opolzen) natijasida ham hosil boladi. Bu xodisalar tektonik jarayonlar bilan bilan bogliq bolmagan holda roy beradi yilda Pyerudagi And tog tizmalarining Vikunaek togida ikki kilometr balandlikdan 1,5 milliard kub metr tog jinslari Mintaro daryosi vodiysiga kochib tushib, 400 kishilik qishloqni komib yuborgan. Kochki natijasida hosil bolgan seysmik tolqinlar 3000 km uzoqlikdagi seysmik stansiyalarda qayd qilingan. Seysmik enyergiya esa magnituda boyicha 5 ga etgan. Texnogen zilzilalar insonning tabiatga korsatayotgan tasiri natijasida hosil boladi. Bularning asosiy sababi yadroviy portlatishlar, yer qatlamlaridan neft va tabiiy gazlarni qazib olish, katta suv omborlariga suv yigish kabi yer qatlamlaridagi muvozanatni buzuvchi faoliyatdir

• DENUDATSION ZILZILALAR Denudatsion zilzilalar Yerning ichki qismlaridagi opirilishlar yoki Yer sathida kuzatiladigan tog kochkilari (opolzen) natijasida ham hosil boladi. Bu xodisalar tektonik jarayonlar bilan bilan bogliq bolmagan holda roy beradi yilda Pyerudagi And tog tizmalarining Vikunaek togida ikki kilometr balandlikdan 1,5 milliard kub metr tog jinslari Mintaro daryosi vodiysiga kochib tushib, 400 kishilik qishloqni komib yuborgan. Kochki natijasida hosil bolgan seysmik tolqinlar 3000 km uzoqlikdagi seysmik stansiyalarda qayd qilingan. Seysmik enyergiya esa magnituda boyicha 5 ga etgan. Texnogen zilzilalar insonning tabiatga korsatayotgan tasiri natijasida hosil boladi. Bularning asosiy sababi yadroviy portlatishlar, yer qatlamlaridan neft va tabiiy gazlarni qazib olish, katta suv omborlariga suv yigish kabi yer qatlamlaridagi muvozanatni buzuvchi faoliyatdir