Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi C. XIV, Y. 010, Sa. 141 Yeni Çek kanunu’na göre tüzel kiŞİleri temsilen çek düzenlenmesi ve sonuçlari metin topçUOĞLU

Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi C. XIV, Y. 2010, Sa. 2

Metin TOPÇUOĞLU

156

rıyla “çekin karşılıksız”

34

 kalmasına yol açan bu sebeple çek bedeline ek ola-

rak faiz ve tazminat ödemesine, çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağına 

maruz kalmasına yol açan yönetici ve temsilcilerine rücu imkânı mahfuzdur. 

Çekin karşılıksız çıkması halinde hamil, müracaat haklarını kullana-

bilecektir. YÇK, yetkisiz temsil yoluyla çek keşide edilmesinin hukuki so-

nuçlarından da hesap sahibini sorumlu tuttuğu için hamil, bu hallerde, TK m. 

720’deki prosedürü yerine getirmek kaydıyla hesap sahibi, cirantalar ve di-

ğer çek borçlularına karşı icra takibi yapabilecektir. Müracaat hakkı kapsa-

mında hamil:

a) Çek bedelinin karşılıksız kalan kısmını,

b) İbraz gününden itibaren gecikme faizini,

c) Masrafl arını,

d) Çek bedelinin binde üçünü aşmamak üzere komisyon ücretini (TK 

m. 722), isteyebilir

35

.

Ayrıca müracaat hakkının kapsamı dışında kalmakla birlikte karşılıksız 

çek düzenleyen keşideci, “çekin kapatılmayan miktarının yüzde beşini öde-

mekle mükellef olduktan başka hamilin bu yüzden uğradığı zararı tazmine 

mecburdur” (TK m. 695/3; TTK Tasarısı, m 783/3). Çekin, karşılıksız kalan 

kısmının %5’i kadar tazminat ödeme yükümlülüğü kanundan doğan ceza şartı 

niteliği taşır. Söz konusu tazminatı isteyebilmek için hamilin zarara uğraması 

veya keşidecinin kusurlu olması şart değildir

36

. Keşideci, etkin pişmanlıktan

37

 

yararlanabilmek için karşılıksız kalan çek bedelini temerrüt faizi (3095 sayı-

lı Kanun m. 2/2) ile birlikte tamamen ödese bile (YÇK m. 6/1) hamil, TK m. 

695/3’teki %5’lik tazminatı isteyebilecektir

38

.

34

 Çekin karşılıksız kabul edileceği haller için bkz. Çolak, H., “3167 Sayılı Kanun’un Uygu-

lamasında Bankaların Özen Yükümlülüğü ile Karşılıksız Çek Keşide Etmek Suçunun Ce-

zai Hüküm ve Sonuçları”, Çek Hukukunun Güncel Sorunları, İstanbul Ticaret Odası Yayını, 

İstanbul 2002, s. 87, 88; Kendigelen, A. (Ülgen, H./Helvacı, M./Kaya, A.), Kıymetli Evrak 

Hukuku, İstanbul 2006, s. 232.

35

 Bkz. Kendigelen, (Ülgen/Helvacı/Kaya), Kıymetli Evrak Hukuku, İstanbul 2006, s. 235-

237.

36

  Kendigelen, Çek Hukuku, s.  306; Öztan, F.: Kıymetli Evrak Hukuku, Ankara 2007, s. 324, 

325.

37

 “Etkin pişmanlık” kavramına ilişkin eleştiri için bkz. Kahyaoğlu, E. C.: 5941 Sayılı Çek 

Kanunu ile İlgili Bazı Tesbitler, Kazancı Dergisi 2010, S. 67-68, s. 145.

38

 EÇK, TK m. 722’deki haklardan başka, TK m. 695/3’ün öngördüğü miktarın üzerinde 

düzeltme hakkı çerçevesinde %10 tazminat (m. 8), %12’den %20’ye kadar değişen oranlarda 

tazminat (m. 16c) ve gecikme faizi (m. 16a) ödeme yükümlülüğü getirdiğinden ek olarak 

---

Yeni Çek Kanunu’na Göre Tüzel Kişileri Temsilen Çek Düzenlenmesi ve Sonuçları

Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi C. XIV, Y. 2010, Sa. 2

157

Ayrıca YÇK m. 4/2’de bahsedilen emare ve ilişkilerin bulunması halin-

de, belirli kimselerin, kendi adlarına keşide ettikleri çek tacir tüzelkişiye ait 

kabul edildiğinden, çekin hukuki sonuçları da tacir tüzel kişiye ait olmalıdır. 

Hesabına çek düzenlenen tüzel kişinin aynı –muhatap- bankada çek hesabı-

nın bulunması ihtimali ve hamilin doğrudan tüzel kişi hesabından ödeme ta-

lep edebilmesi düşüncesi akla gelebilir. Ancak YÇK m. 4/2’deki karinenin ak-

sinin ispat edilebilmesi ihtimali dikkate alınarak, mağduriyete yol açmamak 

bakımından, hamilin müracaat hakları çerçevesinde hareket etmesi kabul edil-

melidir. Bu anlamda dolaylı temsil ilişkisine dayanarak müracaat haklarını 

kullanan hamil, kanundan doğan ceza şartı niteliği taşıyan TK m. 695/3’teki 

imkândan yararlanamayacaktır.

Tüzel kişi tacirin yapması gereken ödemeleri (bir borcun ifası, satın 

alınan mal veya hizmetlerin karşılığı, kira bedeli, işçilik ücretleri vs) YÇK 

m. 4/2’deki ilişkiler çerçevesinde bir başkasının hesabından yapması dolay-

lı temsil ilişkisine vücut verdiğinden, bu yolla keşide edilen çeklerden dola-

yı hamile karşı öncelikle keşideci sorumlu tutulabilecektir. Fakat hamil, tahsil 

edemediği çek bedeli için kambiyo ilişkisi çerçevesinde sebepsiz zenginleşme 

(TK m. 730/14; 644) ve Borçlar Hukuku ilişkilerine göre (BK m. 32/2) tüzel 

kişi tacire başvurabilecektir

39

. Bilindiği gibi üçüncü kişiler (hamil), bir temsil 

ilişkisinin varlığını halden anlar veya işlemi temsilci ya da temsil olunan ile 

yapması kendisi için farksız ise doğrudan temsil hükümleri geçerli olacağın-

dan temsil olunana başvurabileceklerdir (BK m. 32/2).

Ödemesi gereken bir borcu ödemeyen tüzel kişi tacir zenginleşmiş 

olacağından TK m. 644 şartları çerçevesinde hamil, ilgili tüzel kişi tacire de 

başvurabilecektir

40

. Sebepsiz zenginleşme davası keşideciden başka, TK m. 

644/2’nin açık düzenlemesi karşısında hesabına çek keşide edilen kişilere kar-

şı da açılabilecektir. YÇK m. 4/2’deki ilişkilerin varlığında ayrıca hamilin te-

mel ilişkiyi ispat zorunluluğu bulunmayacaktır. Bu sebeple hamil iade talebi-

%5 tazminat talep etmek mümkün değildi. YÇK, düzeltme hakkı ve giderek artan oranda 

tazminat sistemini terk etmiş, etkin pişmanlık sistemini benimsemiştir. Dolayısıyla hamil, 

TK m. 722 ve YÇK m. 6/1 hükümlerinin bahşettiği haklar karşılanmış olsa bile, kendisine 

%5 tazminat ödenmesini talep edebilir (TK m. 695/3).

39

 Geniş bilgi için bkz. Yavuz, Tük – İsviçre ve Fransız Medeni Hukuklarında Dolaylı Temsil, 

s. 221 vd.

40

 Bkz. Ülgen, (Helvac/Kendigelen/Kaya), Kıymetli Evrak Hukuku, s. 98-103; Yasan, M., Kam-

biyo Senetlerinde Sebepsiz Zenginleşme, Ankara 2008; Kendigelen, A., “Müracaat Hakkını 

Kaybeden Çek Hamilinin Başvurabileceği Hukuki Yollar”, Prof. Dr. Hüseyin Ülgen’e Arma-

ğan C. I, İstanbul 2007, s. 727-740.

---