Folklor institutu
Dissertasiyanın nəzəri-metodoloji əsasları
Yüklə 0,49 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Dissertasiyanın nəzəri və praktiki əhəmiyyəti.
- Tədqiqatın aprobasiyası
- Dissertasiyanın quruluşu.
6 Dissertasiyanın nəzəri-metodoloji əsasları. Dissertasiya işinin nə- zəri-metodoloji bazasını folklor və mifoloji düşüncənin araşdırılmasında, həmçinin bütövlükdə mədəniyyətin öyrənilməsində uğurlu şəkildə tətbiq olunan müasir elmi-nəzəri metodlar təşkil edir. Belə ki, tədqiqat prosesində yeri gəldikcə psixoanalitik metoddan, arxetiplər nəzəriyyəsinin müddəala- rından, struktur-semiotik araşdırma metodundan istifadə olunmuşdur. Təd- qiqatın ən aparıcı yanaşma metodu isə müasir dünya folklorşünaslığında geniş tətbiq olunma təcrübəsinə malik psixosemiotikadır. Folklor mətnləri- nin öyrənilməsi zamanı bu nəzəriyyənin əsas müddəalarını təşkil edən sim- volik ekvivalentlik və tərsinə proyeksiyalanma üsulu ilə məna oxunuşundan geniş istifadə olunmuşdur. Bu metodlardan istifadə isə öz növbəsində dissertasiyada qarşıya qo- yulmuş əsas məqsəd və vəzifələrin həyata keçirilməsinə və müvafiq elmi yeniliklərin ortaya çıxarılmasına imkan yaratmışdır. Dissertasiyanın nəzəri və praktiki əhəmiyyəti. Dissertasiya işinin nəzəri müddəalarından mədəniyyətdə geniş yayılmış xaotik obrazların, psi- xosemantik mahiyyətinin sistemli şəkildə öyrənilməsində yeni bir yanaşma kimi istifadə oluna bilər. Mifoloji şüurun, onun metaforik-simvolik xarakte- rinin araşdırılması zamanı burada irəli sürülən nəticələrdən, elmi qənaətlər- dən bəhrələnilə bilər. Dissertasiyanın praktik əhəmiyyəti ondan ibarətdir ki, tədqiqatın nəticələrindən ali məktəblərdə “Azərbaycan şifahi xalq ədəbiyyatı”, “Mifo- logiya”, “Mədəniyyətşünaslıq”, “Etnopsixologiya” kurslarının tədrisi zama- nı istifadə oluna bilər. Xüsusilə də mifoloji şüurun öyrənilməsi ilə məşğul olan tədqiqatçılar üçün dissertasiya elmi mənbə ola bilər.
Akademiyasının Folklor İnstitutunda hazırlanmışdır. Qarşıya qoyulan prob- lemlə bağlı aparılan araşdırmalar isə müxtəlif jurnal və məcmuələrdə çap edilmişdir.
istifadə edilmiş ədəbiyyat siyahısından ibarətdir. TƏDQİQATIN ƏSAS MƏZMUNU Dissertasiyanın dörd yarımfəsildən ibarət olan birinci fəsli “Mifoloji xaos və onun kosmoqonik paradiqmaları” adlanır. Bu fəslin predmetini mifoloji düşüncədə xaos semantemi və onun təzahür səviyyələri, xaos və kosmogenez, əkizlər mifi xaos-kosmos modelinin özünütəşkil paradiqması kimi, mifoloji insest xaotik paradiqma kimi məsələlər təşkil edir. Birinci fəslin “Mifologiyada xaos semantemi və onun təzahür səviy-
7 “əsnəmək”, “yarılmaq”, “açılmaq” və bir şeyi doğmaq üçün “əsnəyib açıl- maq” mənasını ifadə edən “khasko” felindən meydana gəlmişdir. Odur ki, xaos sözü boşluq, açıqlıq və əsnəyən yarıq mənalarını ifadə edir 1 . Mifoloji tədqiqatlarda xaos termini ilə yanaşı, kosmos terminindən də geniş istifadə olunur. Odur ki, xaos anlayışının izahı zamanı bu anlayışın da ifadə etdiyi mənaya nəzər salmağın mühüm əhəmiyyəti vardır. Çünki xaos və kosmos dünya nizamının və ya onun əksinin izahı zamanı istifadə olu- nan fundamental mədəni-fəlsəfi anlayışlardır. “Xaosun əksi olaraq istifadə olunan bu termin (yəni kosmos – S.Q.) nizamlamaq, təşkil etmək mənasını verən “kosmoe” felindən törəmişdir. Belə ki, yunanlar üçün kosmosun ilk mənası sadəcə nizamı ifadə etmirdi. Bu anlayış ən yüksək dini hörmət və dəyərləri də özündə ehtiva edirdi. Bu anlayış heyranedici harmoniyanı, for- malılıq, gözəllik və qanuniliyi, anlaşıqlığı da öz içinə alır” 2 .
rada xaos dünyanın, kainatın yarandığı ilkin başlanğıcı təcəssüm etdirir. Onun yaradıcılığında bu anlayış termin olaraq “dərin çuxur kimi açılan” mənasını ifadə etməkdədir. Hesiod hər şeyin yaranmasından əvvəl bunun var olduğunu söylə- yir... Dünya bu qaranlıq dəlikdə və yaxud da dibi görünməyən uçurumda var olacaqdır 3 . Hegel Ensiklopediyasında bu anlayış barədə belə deyilir: “Təbii və quruluşsuz vəziyyətdə olan materiya anlayışı çox qədimdir. O, yunanlarda dün- yanın formasız təməli olduğu hesab edilən xaos biçimində qarşımıza çıxır. Hesiod bu anlayışı dövrünün xalq inanclarına əsaslanaraq irəli sürmüşdür 4 . Son onillikdə xaos anlayışı və onunla bağlı olan problemlərin araşdı- rılmasına fəlsəfə, mədəniyyət tarixi, təbii və humanitar elmlərdə maraq xeyli artmışdır. Xüsusi ilə bu anlayış mifoloji düşüncənin öyrənilməsində əsas açar kimi qəbul olunur. Miflərin izahına yönəlmiş istər struktur, psixo- analitik, istərsə də etnoqrafik tədqiqatlarda xaos anlayışı əsas element kimi diqqət çəkir 5 .
Xaos termini müxtəlif metodologiya və məktəblərə aid olan mifoloq- lar tərəfindən əsasən aşağıdakı məqsədlərlə istifadə olunur:
1 Safran B. Kaos ve Mitoloji. http://arsiv.indigodergisi.com/51/bsafran001.htm; Арутюнова Н.Д. О Движении, Заблуждении и восхождении. Логический анализ языка / Космос и хаос: Концептуальнье поля порядка и беспорядка. Москва: Индрик, 2003, c. 3 2 Safran B. Kaos ve Mitoloji. http://arsiv.indigodergisi.com/51/bsafran001.htm; Арутюнова Н.Д. О Движении, Заблуждении и восхождении. Логический анализ языка / Космос и хаос: Концептуальнье поля порядка и беспорядка. Москва: Индрик, 2003, c. 3 3 Лосев А. Ф. Хаос. http://svitik.ru/004_book/16b/3596_losev-haos.php 4 Hançeroğlu O. Felsefe ansiklopedisi: kavramlar ve akımlar. 3 ciltde, III cilt. İstanbul: Remzi Kitabevi, s., 280 5 Предисловие. Размышления о хаосе. Международные чтения по теории, истории и философии культуры. Выпуск третий. Санкт-Петербург: МСМХYIII, 1997, с. 3 Yüklə 0,49 Mb. Dostları ilə paylaş:
|