Fərqanə HÜseynova müSTƏQİLLİk döVRÜNDƏ azərbaycan – TÜRKİYƏ ƏlaqəLƏRİNİn kulturoloji aspektləRİ
Yüklə 2,79 Kb. Pdf görüntüsü
|
__________Milli Kitabxana__________ 21 laşdığı və toqquşduğu məqamlarda geostrateji mövqeyinə görə qərb, şərq, şimal və cənub arasinda ideal körpü yaradan, zəngin yeraltı və yerüstü sərvətlərə malik Azərbaycanımızda onun kəşməkeşli, mürəkkəb və məsuliyyətli bir xadiminin rəhbərlik etməsi taleyin və Tanrının bizə bəxş etdiyi ən böyük ərməğan- dır” (55, s.16). Azərbaycan Respublikasının Şərq siyasətinin əsas istiqa- mətlərini müəyyənləşdirmiş Heydər Əliyev birmənalı şəkildə bəyan edirdi ki, “Türkiyə ilə Azərbaycan arasında olan əlaqələr qazanc, para üzərində qurulmamalıdır. Bizim ölkələrimizin bö- yük mənəvi kökləri var, bunları bir-birinə bağlayan milli köklər var. Bu mulli, mənəvi mənafeyi ayrı-ayrı şəxslərin qazancına qurban vermək olmaz. Ona görə də mən bu barədə öz fikrimizi və etirazımızı Türkiyənin bütün Dövlət və Hökumət başçılarına bildirmişəm. Biz bildirmişik ki, buna yol vermək olmaz” (55, s.44). O, xalqlarımız arasındakı əlaqələrlə bağlı, demək olar ki, bütün çıxışlarında qətiyyətli mövqeyini ortaya qoyurdu: “Bir də deyirəm ki, Türkiyə – Azərbaycan, Azərbaycan – Türkiyə əlaqələrinin mənəvi, milli kökləri var, bunları heç bir paraya, heç bir dollara, heç bir lirəyə dəyişmək olmaz. Mən xahiş edi- rəm, bunu biləsiniz” (55, s.45). SSRİ-nin dağılmasından sonrakı dövrdə Azərbaycan – Tür- kiyə elmi-mədəni əlaqələrindən bəhs edərkən qeyd etməliyik ki, bu əməkdaşlığın hüquqi əsasları diplomatik əlaqələrin qu- rulmasından sonra daha da intişar tapmışdır. Belə ki, Türkiyə və Azərbaycan arasında diplomatik əlaqələr 14 yanvar 1992-ci ildə qurulmuşdur və bu gün Azərbaycan ilə Türkiyə arasında olan dostluq və qardaşlıq əlaqələri günü-gündən möhkəmlənir, genişlənir və bu dostluq əlaqələri gələcəkdə də inkişaf edəcək- dir. Heydər Əliyevin də dönə-dönə vurğuladığı kimi, “heç bir qüvvə, heç bir kəs, heç bir ölkə Türkiyə – Azərbaycan dostlu- ğuna mane ola bilməz. Bizim dostluğumuz sarsılmazdır, əbədi- dir və əbədi olacaqdır... Biz çalışacağıq ki, bu dostluğu, qardaş- __________Milli Kitabxana__________ 22 lığı günü-gündən möhkəmlədək və yüksəklərə qaldıraq” (55, s.45). Araşdırmalar və ststistik məlumatlar göstərir ki, hal-hazırda Türkiyədə təxminən 3 milyon soydaşlarımız yaşayır. Ölkədə Azərbaycan icmasını təmsil edən təşkilat və dərnəklərdən ən nüfuzlusu Türkiyənin tanınmış ictimai xadimi İ.Doğramacı tə- rəfindən yaradılmış “Türkiyə – Azərbaycan dostluq, əməkdaş- lıq və həmrəylik Fondu”dur (1996-cı il). Uzun illər Azərbaycan Prezidenti Heydər Əliyevin və Türkiyə Prezidenti S.Dəmirəlin bu ictimai təşkilatın fəxri sədrləri olmaları diqqətəlayiqdir. Bu təşkilatın tərkibində “Azərbaycan Evi” fəaliyyət göstərir. Bura- da əsasən mədəniyyət tədbirləri və bədii gecələr keçirilir. Bu dərnəkdən başqa “İqdır Mədəniyyət Dərnəyi” (sədri T.Ata- sevər), “Qars-Ardahan-İqdır Dərnəyi” (sədri B.İşgür), “Türkiyə – Azərbaycan Dostluq Dərnəyi” (sədri M.Özdağ) və “İzmir Mədəniyyət Dərnəyi” (sədri Y.Bozer), “Qars kalkındırma kül- tür vakvı” (sədri A.Elçin) kimi ictimai təşkilatlar fəaliyyət gös- tərir. Bunlardan bəzilərinin mətbuat orqanları da var (İ.Doğra- macının fondu tərəfindən “Azərbaycan” adlı aylıq jurnal nəşr olunur). Bundan başqa, Türkiyədə “Azərbaycan Türkiyə Dost- luq Klubu” (sədri istefaya çıxmış general M.Özdağ) fəaliyyət göstərir. Klub Azərbaycanın indiki hökumətinin yeritdiyi siyasi kursu dəstəkləyir, lakin onun əsas məqsədi – Azərbaycan xalqı ilə dostluqdur. Türkiyədəki Azərbaycan diasporu əsasən, iki mühacirət dalğasına əsaslanır. Onlardan birincisinə aid olanlar 1920-ci ildə Azərbaycan Demokratik Respublikası işğal olunduqdan sonra, Türkiyəyə köçüb getmiş insanlardır. İkincisi isə, ikinci dünya müharibəsi zamanı və müharibədən sonrakı dövrlərdə (Almaniyada əsir olduqları zaman), Stalinin həbs düşərgələ- rindəki represiyalardan qorxaraq başqa ölkələrdən Türkiyəyə köçən və ya Türkiyədə qalan insanlardır. Onlar mühacirətin böyük hissəsini təşkil etmişdilər (56, s. 339-340). __________Milli Kitabxana__________ 23 Yaxın zamanlara, xüsusilə 1994-cü ilə qədər, Türkiyədə yerləşmiş Azərbaycan diasporu, siyasiləşmiş “Azərbaycan Mə- dəniyyət Dərnəyi” (1949-cu ilin fevralında yaradılmışdır) adı altında təşkilatlanmışdı. Onlar hələ Sovetlər Birliyi dönəmində, əsasən keçmiş müsavatçılardan təşkil olunmuşdular. Bu şəxslər öz imkanları daxilində respublikamızın suvereniteti və müstə- qilliyi uğrunda siyasi təbliğat aparırdılar. Cəmiyyət, bir o qədər də yaxşı tanınmayan “Azərbaycan” (ayda 2 dəfə çıxırdı) adlı jurnal çap etdirirdi. Azərbaycan öz müstəqilliyini əldə etdikdən sonra, xüsusi ilə AXC hökumətinin idarəçiliyi dövründə, cəmiyyətin rəhbərliyi Elçibəy rejimində fəal iştirak edirdi. Cəmiyyət “Yeni Müsavat” partiyası ilə sıx əlaqələr yaradırdı, çünki onu M.Ə.Rəsulzadənin rəhbərliyi altında 1918-ci ildə yaradılan Müsavat partiyasının varisi hesab edirdi. Heydər Əli- yevin hakimiyyətə gəlişindən sonra, cəmiyyət hazırkı hakimiy- yətə münasibətdə mənfi mövqedə olaraq, yenə də Moskvanın diktəsi ilə Azərbaycanın idarə olunmasını qeyd edirdi. Müsa- vatla bu təşkilatın sıx əlaqələrinin olmasını AXC hökumətinin tanınmış və Türkiyəyə getmiş keçmiş funksionerləri təsdiq edirdilər. Bu təşkilatın İzmir, Antaliya, Sivas şəhərlərində filialları var. Lakin, cəmiyyətin üzvləri ilə yanaşı, Türkiyədə yaşayan Azərbaycanın ziyalı nümayəndələrinin böyük hissəsində zaman keçdikcə, Bakının həqiqi vəziyyəti haqqında xüsusi fikir yaran- mışdı. Bunun nəticəsi olaraq, professor Y.Daşdelenin sədrliyi altında “Türkiyədə Azərbaycan lobbisi” adlı bir təşkilat yaran- mışdır. Lobbiyə 72 üzvdən ibarət komitə rəhbərlik edir. Bu təşkilatı Azərbaycan diasporu dəstəkləyir. Ancaq onu da qeyd etmək lazımdır ki, xalqlarımız bir-birinə o qədər yaxındırlar ki, və məqsədləri o qədər birdir ki, nə bizim Türkiyədəki diasporu- muza, nə də türklərin Azərbaycandakı diasporlarına bir ehti- yacları var. Qəlbdən gələn yaxınlıq və qardaşlıq bütün sahə- lərdəki əlaqələrimizi, o cümlədən mədəni-humanitar sahələr- dəki əməkdaşlığımızı zəruri edir. Yüklə 2,79 Kb. Dostları ilə paylaş:
|