Fati MƏ fati MƏDİ R

 
46 
Bə li, bütün dünyada, ə n ə sası ikinci “sort” ölkə lə rdə  cinsi feyerverk 
qoparan  qə rb  ə hrimə nini  tanıtmaq  lazım  gə lir.  Onlar  üçün 
Fə lə stində  (Qarabağ da) qazmağ a doğ ulan körpə lə rin yox, ictimai 
ayıqlığ ı tə hlükə  doğ uran gə nc nə slin cinsi hüquqları maraqlandırır! 
Onlar  öz  çirkin  ideyaları  ilə   hə tta  düş üncə li  gə nclə ri  ovlamaq 
üçün  nə zə riyyə   hazırlamağ ı  da  unutmurlar.  Onlar  fırıldaqçı  Freydin 
çürük  ideyalarını  az  qala  din  sə viyyə sində   tə qdim  edirlə r.  Bu  gün 
“iizm”lə rə  bir “iizm” də  qoş ulub - “freydizm”! Unutmayaq ki, bütün bu 
oyunların ilkin qurbanları qadınlardır.  
HAZIRDA QADININ M
ƏDƏNİ  VƏ İ CTİ MAİ  ROLU 
XV-  XVI  ə srlə r  renesans  (intibah)  dövründə   Dekart  düş üncə si 
qə dim adə t-ə n`ə nə lə ri və  dini ritualları sə hnə də n çıxarmağ a 
baş ladı.  Fə rdiyyə tçilik  (individualizm)  meyllə ri  güclə ndi.  İ ctimai 
azadlıq  idealları  fə rdi  azadlıq  ideyalarının  kölgə sində   qaldı.  Bu 
cə rə yan  sosializmi,  realizmi,  bütün  digə r  idealları  arxa  plana  keçirdi. 
Frensis  Bekonun  tə `birincə ,  “qüdrə t”  “hə qiqə tin”  yerini  tutdu.  Bu 
cə rə yan ictimai hə yatın bütün sahə lə rini ə hatə  edirdi: cə miyyə t, 
ailə ,  fə rd,  sə nə t,  incə sə nə t,  elm,  din  və   s.  Dekart  mə ntiqinin 
tə `siri altında tarixə n toxunulmaz hesab edilmiş  dini müqə ddə sliklə r 
belə  adi ş eyə  çevrildi. Hə r ş eyin də yə rini pulla ölçə nlə r üçün 
hə m  qadın,  hə m  sevgi  ə mtə ə də n  baş qa  bir  ş ey  deyildi.  Bu 
proseslə rdə   insanı  “ruhsuz  leş ”  hesab  edə n  Karl  Bernardın,  ruhu 
“xə stə  donuz”a bə nzə də n Freydin «müstə sna» xidmə tlə ri vardır. 
Bütün bu sarsaq düş üncə lə rin baş ında isə  ə lində  kisə -kisə  qızıl 
pul  tutmuş   burjuaziya  dururdu.  Keş iş lə r  və   kilsə lə r  isə   bu 
cə rə yanlarla  mübarizə də   yalnız  lə `nə t  yağ dıra  bildilə r.  Onların 
ə
lində  artıq heç kə sin mə hə l qoymadığ ı çomaqdan baş qa bir ş ey 

---

 
47 
yox  idi.  Artıq,  ailə də   fə rdi  azadlığ ını  hiss  edib  iş lə mə k  üçün 
kə nara çıxan qadını Cə hə nnə m ə zabı ilə  qorxutmaq ə bə s idi.  
İ qtisadi  cə hə tdə n  azadlıq  qazanmış   qadın  ailə də   özünü  daha 
sə rbə st hiss edirdi. Hə tta mə `ş uqla görüş ə  ş ə rait yaradan yeni 
münasibə tlə r  heç  bir  insani,  fitri  ehtiyaclara  ə saslanmırdı.  Bütün  bu 
proseslə r mə nafe güdə n bir tə bə qə nin planlı oyunu idi. “Hə r ş ey 
daha  çox  lə zzə t  almaq  üçün”  ş üarı  qadın  ş ə xsiyyə tini  bütün 
müqə ddə sliklə rdə n uzaqlaş dırmış dı.  
Nə zə riyyə çilə r sübut etmə yə  çalış ırdılar ki, qə dimdə  ictimai 
ruh  güclü  olub.  Amma  düş üncə lə r,  iqtisadiyyat,  fə rdiyyə t  inkiş af 
etdiyində n,  insanlar  arasında  ictimai  ə laqə lə r  zə iflə miş dir.  Bu 
müstə qillik onlara çox ş ey vermiş dir. Mə sə lə n, 17-18 yaş lı bir qız 
çox  sadə liklə   otaq  kirayə lə yib,  azad  yaş aya  bilir.  Elə cə   də  
iqtisadi müstə qilliyi olan hə r bir qadın evdə  çox sə rbə st davranır. O, 
bir  anda  ailə sini  də yiş ə   bilə r. Onun  yeganə   hə yat  prinsipi  ağ ıl 
olduğ undan,  baş qasına  görə   ə ziyyə tə   dözmə yə   də ymə z. 
Belə   tip  qadın  üçün  və fa,  isar,  fə dakarlıq,  ə hd-peyman  kimi 
də yə rlə r,  ə xlaq  və   hə qiqi  sevgi  mə `nasız  mə fhumlardır. 
İ qtisadi müstə qilliyə  və  tam azadlığ a malik olan belə  qadınlar üçün 
hansısa  ideal  yolunda  özünü  qurban  vermə k  mə ntiqi  deyil.  Əgə r  ə r 
zə if  və   xə stə dirsə   və   sağ lam  bir  kiş i  ilə   yaş amaq 
mümkündürsə , bu tip qadınlar tə rə ddüd etmə də n öz ə rini tə rk edir.  
Sartr  belə   bə yan  edir:  “Ər  qadın  üçün  maraqlı  deyil.  Amma  baş qa 
cazibə dar kiş i bu qadını sevir. Bu mühakimə də  ə qlin göstə riş i tam 
aydındır:  hə r  iki  kiş i  bu  qadına  ehtiyaclıdır.  Amma  qadın  yalnız  ikinci 
kiş iyə  ehtiyac duyur. Qadının qə rarı qə tidir. O, öz ə qlinə  ə saslanır. 
İ ki ehtiyacı bir ehtiyaca qurban vermə k olmaz. Qadın ə qlə  ə saslanır 

---

 
48 
və   mə ntiqi  hə rə kə t  edir.  Bir  ehtiyaca  iki  ehtiyacın  qurban 
verilmə sini nə  Dekart qə bul edir, nə  də  Freyd! 
Dünyaya  körpə   gə lir.  Körpə   ə rlə   arvadın  azadlığ ına  mane` 
olmağ a  baş layır.  ə ql  qə bul  etmir  ki,  bir  nə fə rin  (körpə nin) 
rahatlığ ına görə  iki nə fə r (ata-ana) öz rahatlığ ını ə ldə n versin. Ona 
görə  də  qə rbdə  “azad” qadın ya doğ mur, ya da doğ duğ u körpə ni 
uş aq  evinə   verir.  Bütün  bu  “ə qli,  mə ntiqi  analizlə r”,  “fə rdin 
rahatçılığ ı” qadından müqə ddə s analıq hissini, ailə də ki müqə ddə s 
fə dakarlığ ı,  cə miyyə tdə ki  bağ lılıqları  viran  qoyur.  Belə   bir 
cə miyyə tdə   ictimai  ruhdan  danış mağ a  də ymə z.  Çünki  hamı 
fə rdilə ş ib, hisslə rini - ilahi hisslə rini - bir kə nara qoyub, özü üçün 
yaş ayır.  Bu  “azad”  insan,  ə slində ,  tə nhadır.  Onu  yaş adan  malik 
olduğ u iqtisadi qüvvə dir. Bu qüvvə  yox olduğ u vaxt, o da yoxdur!  
T
ƏNHALIQ 
Tə nhalıq ə srin ə n böyük faciə sidir. Qə rbdə  bu günə də k intihar 
mövzusunda bir çox kitablar yazılmış  və  yazılmaqdadır. 
Ş ə rqdə  intihar, yə `ni özünə   qə sd istisna haldır. Qə rbdə  isə  
intihar  ictimai  bə la  sə viyyə sinə   gə lib  çatmış dır.  İ qtisadi 
cə hə tdə n  tə rə qqidə   olan  qə rbdə   bu  gerçə kliyin  sə bə bi 
nə dir? Mə sə lə n, qismə n iqtisadi gerilikdə  olan İ spaniyada bu hal 
nisbə tə n azdır. 
 
Dağ lar çə tinliklə  daş ıyır qə mi, 
Çünki tə nhadırlar insanlar kimi. 
 

---