Fakultə : «Əmtəəşünaslıq» Ixtisas : Istehlak mallarının ekspertizası və marketinqi
Yüklə 300,28 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 2.3. Yarımkeçiricilərin fotoqrafiyada tətbiqi
30
temperatur rejimini elə seçmək lazımdır ki, bu temperaturda toxumaların kəsilməsi işi ən əlverişli olsun. Kəsmə işini uzunluğu 10 sm olan yarımkeçirici mikrosoyuducularda apardıqda iş sadələşir, vaxta isə xeyli qənaət edilir. Burada cərəyanı və bundan asılı olaraq soyuqluğu seçmək çox asandır. Onu elə seçmək olar ki, mikrosoyuduculardakı toxumalar tədqiqatçının iş aparmasına ən yaxşı imkan versin. Bunlar hətta bir sahədə külli miqdarda xeyir verdikdə alimlər və mühəndislər yenə də bu maddələrin yeni, ən yeni sahələrdə tətbiq olunmasına çalışmışlar. Belə bir tədqiq kvant generatoru kimi istifadə olunan yarımkeçiricilərə tətbiq olunmuşdur. Kvant generatorları ən çətin əriyən materialları ani olaraq yandırıb deşə bilən, hətta bəzi hallarda külə döndərən gözqamaşdırıcı işıq seli buraxırlar. Öz şüası ilə 3-4 min dərəcə temperaturda əriyən metallı bir dəqiqənin içərisində deşə bilən, eyni zamanda həm də soyuducu kimi roll oynaması çox maraqlıdır. Kvant generatorları doğrudan da soyuducu kimi işləyə bilər. Onlardan istifadə edərək ən yaxşı buzxanalar hazırlamaq olar. Alimlər qalliumarsen yarımkeçirici materialını tədqiq edərkən çox maraqlı bir hadisəni kəşf etmişlər. Bu yarımkeçirici kristallardan elektrik cərəyanını buraxdıqda məlum olmuşdur ki, kristallı əhatə edən fəzanın temperaturu aşağı düşür. Həmin hadisə haqda Ingiltərədə kvant generatorları üzrə keçirilən simpoziumda Hollandiya alimi doktor Boljer ətraflı məlumat vermişdir. O, bildirmişdir ki, bu tip kristallardan keçirilən cərəyanın sıxlığı müəyyən qiymətdən kiçik olduqda, o, xaricdən aldığı enerjidən çox enerxi şüalandırır. Burada belə bir sual olmuşdur ki, enerjinin saxlanması qanunu harada qalır? Alim cavab vermişdir ki, qanun heç vaxt pozulmur, burada əlavə enerji əhatə edilən mühitdən götürülür. Bu cavab həm qanunun saxlanmasına verilirdi, həm də kvant generatorlarının bir soyuducu kimi işləyə bilməsini yəqin edirdi. 31
Biz burada yarımkeçirici soyuducuların texnikada, məişətdə, elmi işlərin aparılmasında və s. yerlərdə apardıqları vəzifələrin müəyyən bir hissəsini saymaqla kifayətləndik. Biz qeyd etdik ki, yarımkeçiricilər vasitəsilə istilik enerjisi maşınsız olaraq elektrik enerjisinə çevrilir. Bundan istifadə edərək yarımkeçiricidən termogenerator düzəldirlər. Belə termogeneratorlar icra etdikləri vəzifələrinə uyğun konstruksiyada düzəldirlər. Məsələn, böyük gərginliklər almaq lazım gəlirsə, onda çoxlu miqdarda termoelementləri ardıcıl birləşdirməliyik. Güclü cərəyanlar almaq tələbi irəli sürülürsə, onda elementlər paralel birləşməlidir. B usahədə aparılan təcrübi və nəzəri işlərin hamısını, əsasən akademik A.F.Ioffe görmüşdür. Belə elementlərin faydalı iş əmsalı 10%-ə çatır. Termoelementin çox sadə quruluşu vardır. Neft lampası və lampanın şüşəsinə çoxlu qanadı olan bir cihaz bərkidilmişdir. Bu cihaz yarımkeçirici materiallardan hazırlanmış termogeneratorlardır. Əgər lampanı yandırıb bir neçə dəqiqə gözləsən, onda cihaz elektrik enerjisi hasil edəcəkdir. Bu elektrik enerjisi ilə radionu və başqa elektriklə işləyən ev avadanlığını işlətmək olur. Burada yaranan elektrik enerjisi lampanın istiliyi hesabına yaranmışdır. Yaponiya firmalarından birinin istehsalı olan bir radioqəbuledcini işlətmək üçün ovucun içini onun gövdəsinə qoymaq kifayətdir. Həssas yarımkeçirici termoelementlərdən quraşdırılan xüsusi üzlük əlin istiliyini elektrik enerjisinə çevirir və beləliklə də qəbuledici işləyir. Belə termoelementlər təbabətdə daha çox tətbiqlər tapmışlar. Məsələn, həkim yarımkeçirici elektrometrlə xəstənin bədəninin istiliyini 5-7 saniyədə təyin edə bilir. Digər tərəfdən, termoelementli cihazlar həkimlərə xəstələrin vəziyyətinə daim nəzarət etmək imkanı verirlər. Radiovericilər insan bədəninin istiliyi və mexaniki enerjisi ilə qidalanacaqdır. Heç şübhə yoxdur ki, yarımkeçirici termoelementlər yaşayış binalarının, müəssisələrin, məktəb binalarının və s. yerlərin temperaturunu müəyyən səviyyədə saxlamaq üçün geniş istifadə olunur. Eyni bir cihazın köməyi
32
ilə binanın havası soyudulur, qışda isə qızdırılır. Bu cihazın quruluşu çox sadədir. Yarımkeçirici termoelementlərdən hazırlanmış radiator binanın divarında elə yerləşdirilir ki, termoelementlərin bir ucu binanın xaricində açıq havada, o biri ucu isə otağın daxilində olur. Texnikada güclü aqreqatlarla bərabər, həm də kiçik cərəyanlardan istifadə edilən yerlər vardır. Bu yerlərdə mikro termoelektrogeneratorlardan istifadə edilir.
33
Fotoşəklin çəkilməsi üçün səthi işığa həssas maddə ilə örtülmüş şüşə lövhələr və ya lentlər hazırlanır. Lövhə və lent qaranlıqda fotoaparatın içərisində yerləşdirilir. Apparat işığa çıxarıldıqda onun içərisinə heç bir yerdən işıq düşmür. Çəkdiyimiz obyektin ilk əksini fotolentdə almaq üçün həmin obyektdən əks olunmuş işıq şüaları müəyyən zaman fasiləsində fotoaparatın içərisindəki lentə və ya lövhəyə salınmalıdır. Düşən işıq həddindən artıq güclü və ya zəif olduqda keyfiyyətli fotoşəkil hasil etmək olmur. Lentin üzərinə lazımi işıq porsiyasının salınmasını tənzimləmək üçün fotoaparatlarda avtomatik işləyən açarlar vardır. Biz əvvəlcədən açarı seçdiyimiz bölgüyə qoyub, lentin qabağının bir müddət açıq qalıb, sonradan avtomatik bağlanacağını bilirik. Həmin müddət ekspozisiya zamanı adlanır. Uzun müddət foto işləri ilə məşğul şəxslər adi gözlə ekspozisiya və diafraqmanı müəyyən dərəcədə düzgün təyin edə bilərlər. Lakin bu işdə təcrübəsi az olan adamlar ekspozisiya və diafraqmanın düzgün seçilməsində çətinlik çəkirlər. Burada bir səbəb də var. O da bundan ibarətdir ki, müxtəlif fotolentlərin və lövhələrin işıta həssaslığı müxtəlifdir. Odur ki, eyni həssaslıqlı lentlə şəkil çəkən bir adam ekspozisiya və diafyraqmanı düzgün vərdiş edir. Müxtəlif yollarla ekspozisiya və diafraqmanı təyin etmək imkan verən eksponometrlər vardır. Bunların ən əlverişlisi selen fotoelementi ilə işləyən yarımkeçirici foto eksponometridir. Ovucun içərisində yerləşən bu sadə və eyni zamanda dəyərli cihaz, 2-3 saniyə ərzində ekspozisiya və diafraqmanı dəqiq təyin etməyə imkan verir. Bunun üçün cihazı açıb fotoelement yerləşən pəncərəsini şəkil çəkilən obyektə tərəf yönəltmək kifayətdir. Yarımkeçirici ilə işlədilən fotoeksponometr foto həvəskarlarının işini xeyli asanlaşdırır. Foto həvəskarlarının yarımkeçiricilərin tətbiqi ilə əlaqədar olan ikinci misal ilə tanış edək.
Yüklə 300,28 Kb. Dostları ilə paylaş:
|