Ətraf mühitə təsirin qiymətləndirilməsinin məqsədi, vəzifələri və onun tarixi haqqında məlumat verin

Dördüncü mərhələ, planlaşdırılan fəaliyyətin həyata keçirilməsinin bütün mərhələlərində tarixi və mədəni irs obyektrlərinə mümkün təsirləri müəyyən edilməsini əhatə edir. Beşinci mərhələdə, abidələrinin layihə miqyası, konservasiyası, bərpası, qorunması, obyektlərin köçürülməsi üçün alternativlər və yumşaldıcı tədbirlər seçilir. EQ prosesi zamanı müəyyən arxeoloji tapıntıların mümkün olduğu bir ərazidə aparılacaqsa bu zaman inşaat prosesində arxeoloji dəyərlərin aşkar edilməsi halında bir hərəkət planı hazırlamaq daha məqsədə uyğundur.


30)(Orta 10bal) Mədəni və tarixi irsə təsirlərin qiymətləndirilməsi sxeminin birinci və ikinci mərhələlərin mahiyyətini izah edin.
Mədəni ve mədəni irsə təsirinin qiymətləndirilməsi. sxemi mühüm mərhələilə
xarakterizə olunur.
1ci merh-Tarix tarixi və mədəni abidələr, dini saytlar və saytlar daxil olmaqla, tanınmış mədəni, tarixi və arxeoloji qaynaqların müəyyənləşdirilməsini əhatə edir. Tarix və mədəniyyət abidələrinin qorunması üçün yerli hakimiyyət orqanlarından, cəmiyyətlərindən, abidələrin dövlət reyestrlərində, ali təhsil müəssisələrində və elmi müəssisələrdə onlar haqqında məlumatlar əldə edilə bilər.
2 ci merh- , potensial (yəni siyahıya alınmamış) mədəni və digər mənbələr, xüsusən də milli əhali və digər azlıqlar daxil olmaqla, yerli əhali üçün vacib olan mənbələrin müəyyən edilməsi aiddir. Bu məlumat yalnız sahə üsulları ilə (sorğular, sayt ziyarətləri və s. daxil olmaqla) əldə edilə bilər.

1. 
   Biologi ətraf mühitin fiziki çirklənməsinin mahiyyətini izah edin.(5bal)
   

Bioloji ətraf mühitin çirklənməsinin təbii (vulkannın püskürməsi, sellərin axması kimi hansısa təbii olaylar sonu yaranmış) və antropogen (insan fəaliyyətinin sonu ortalığa çıxmış) növləri vardır.

Antropogen növü isə öz növbəsində aşağıdakı növlərə bölünür:
- bioloji - təbii ya da insan fəaliyyəti sonu yaranan;
- mexaniki – fiziki və kimyavi fəsadlara gətirib çıxartmayan yalnız mexaniki cəhətdən ətraf mühiti çirklədən ünsürlərlə yaranan;
- kimyavi – mühitin təbii kimyavi özəlliklərini dəyişən maddələrin təsiri ilə yaranan.
Bioloji ətraf mühitin fiziki və mikrobioloji çirklənməsi.
​Fiziki çirklənmənin aşağıdakı növləri vardır:
1. Termal – temperaturun artması sonu yaranan. Buna səbəb müəssisələrin bacalarla havaya püskürdüyü isti buxar, buraxdıöı isti sular kimi amillər olur.
2. İşıq – süni işıq mənbələrinin təsiri altında bitki və heyvanların yaşamında mənfi dəyişmələrə gətirib çıxardan təbii işıqlandırılmasının pozulması sonu yaranır;
3. Səs – təbii səs səviyyəni aşan və canlılar üçün səs-küyə çevirilən, zaman-zaman təkrarlanan proseslərin sonu yaranır;
4. Elektromaqnit – mühitin elektromaqnit şüalanma fonunun dəyişməsi sonu yaranır. Buna örnək təbiətə elektrik naqillərindən, radio və televiziya ötürücülərindən, bəzi sənaye qurğularından dəyən ziyandır. Bu da zərif bioloji strukturlarda dəyişmələrə, qlobal və yerli səviyyədə geofizik anomaliyalara gətirib çıxardır.
5. Radioaktiv - ətraf mühitdə radioaktiv maddələrin təbii səviyyəsinin aşması sonu yaranır
6. Mikrobioloji – insan fəaliyyətinin nəticəsində çoxlu sayda surətlə artan mikrobların yaranması və surətlə artması sonu yaranır.

2. Bioloji ətraf mühitin çirklənməsinin təbii və antropogen növlərinin xarakterik xüsusiyyətlərini səciyyələndirin.(5bal)

Bioloji ətraf mühitin çirklənməsinin təbii (vulkannın püskürməsi, sellərin axması kimi hansısa təbii olaylar sonu yaranmış) və antropogen (insan fəaliyyətinin sonu ortalığa çıxmış) növləri vardır.
Antropogen növü isə öz növbəsində aşağıdakı növlərə bölünür:
- bioloji - təbii ya da insan fəaliyyəti sonu yaranan;
- mexaniki – fiziki və kimyavi fəsadlara gətirib çıxartmayan yalnız mexaniki cəhətdən ətraf mühiti çirklədən ünsürlərlə yaranan;
- kimyavi – mühitin təbii kimyavi özəlliklərini dəyişən maddələrin təsiri ilə yaranan.

3.Bioloji təbii sərvətlərdən istifadənin əsas prinsiplərinin mahiyyətini izah edin.(10 bal)

•ekoloji ziyanın aradan qaldırılması prinsipi - təbii sərvətlərdən istifadə zamanı ekoloji ziyanını aradan qaldırılması və ya onun minimum həddə çatdırılması üçün
əvvəlcədən nəzərdə tutulmuş tədbirlərin həyata keçirilməsi;
• əvəzləşdirmə prinsipi - təbii sərvətlərdən istifadə sferasında ətraf mühitə daha çox ziyan vuraraq təbii sərvətləri tükəndirən fəaliyyət sahəsi, həyata keçirilməsi baha başa gəlsə də, daha az ekoloji xələl gətirən istifadə sahəsi ilə əvəzləşdirilməlidir;
• bioloji müxtəlifliyin saxlanılması prinsipi - hər hansı bir təsərrüfat fəaliyyəti tarixən yaranmış bioloji müxtəlifliyi dəyişdirməlidir;
• bioloji təbii sərvətlərin keyfiyyəti, saxlanılması prinsipi - təbii sərvətlərin keyfiyyəti insanın sağlamlığı və ətraf mühit üçün təhlükə törətməyən səviyyədə qalmasının təmin olunması;
• icazəli istifadə prinsipi - təbii sərvətlərdən istifadə ilə bağlı olub ətraf mühitə təsir göstərən bütün fəaliyyət növlərinin yalnız təyin olunmuş qaydada verilən xüsusi icəzə əsasında həyata keçirilməsi;
• ödənişli istifadə prinsipi - istifadə etdiyi sərvətə və ətraf mühitə göstərdiyi təsirə görə, hər bir istifadəçi pul ödəməlidir;

4. Bioloji təbii ehtiyyatlardan səmərəli istifadənin ekoloji əsaslarının mahiyyətini izah edin.(10bal)

Bitki örtüyü, o cümlədən meşələrinqiymətləndirilməsi — meşə fondundan istifadə, onun mühafizəsi, qorunması və meşələrin bərpası, onlarınfunksiyalarının artırılması sahəsində dövlət idarəetməsi məqsədilə meşə fondunun vəziyyətinin vədinamikasının qiymətləndirilməsi vəproqnozlaşdırılması sistemindən ibarətdir.
Meşələrin qiymətləndirilməsi meşə fondundanistifadənin, onun mühafizəsinin, qorunmasının vəmeşələrin bərpasının, ekoloji funksiyalarının artırılması, meşələrin deqradasiyasının əsas səbəblərinin müəyyənləşdirilməsi, meşələrin davamlı və dayanıqlı inkişafı üçün proqnozların və tədbirlərinişlənməsi, onların uzunmüddətli və müntəzəm qiymətləndirmə sisteminin yaradılması məqsədi iləaparılır.
Meşələrin qiymətləndirilməsinə aşağıdakılardaxildir:
- meşələrin ekoloji funksiyalarını tam öyrənməkməqsədilə müşahidə yerlərinin, təbiət və təbiiamillər nəticəsində geosistemdə gedəndəyişikliklərin istiqamətinin və dinamikasınınmüəyyənləşdirilməsi;
- meşələrin əhəmiyyətini, bioloji xüsusiyyətlərini, təbii və iqtisadi şəraitini nəzərə almaqlasəmərəli istifadəsinə, meşə təsərrüfatınınsəmərəli aparılmasına nəzarətin həyatakeçirilməsi;
- müşahidələrin aparılmasında, məlumatlarıntoplanmasında, təhlilindəümumiləşdirilməsində yeni texnologiyalardan,yerli və aerokosmik üsullardan, o cümlədənməsafədən zondlama və müxtəlif xəritəmateriallarından istifadə edilməsi;
- meşə fondundan istifadə, onun mühafizəsi,qorunması və meşələrin bərpası, onların ekolojifunksiyalarının artırılması sahəsində dövlət idarəetməsi məqsədilə meşə fondunun vəziyyətinin və dinamikasınınqiymətləndirilməsi və proqnozlaşdırılmasınınhəyata keçirilməsi;
meşələrin yanğından qorunması üçün profilaktiktədbirlərin görülməsi, yanğın əmələ gəlməməsi üçün əhali arasında müxtəlif vasitələrdənistifadə etməklə təbliğat işlərinin aparılması, meşə yanğınlarının vaxtında aşkar edilərəkonların qarşısının alınması üçün tədbirlərgörülməsi;
- meşələrdə zərərvəricilərin və xəstəlik mənbələrinin aşkara çıxarılması, onların yayılmasının qarşısını almaq üçün müvafiq fitosanitar tədbirlərin həyata keçirilməsinənəzarət edilməsi;
- meşə fondunun vəziyyətinə dair cari, ekspedisiya, aviavizual və s. meşəpatolojimüşahidələrin aparılması;
- sanitar normalara əməl edilməsi, sanitar qırmaların vaxtında və düzgün aparılmasınanəzarət olunması.
Meşə fondunun uçotu, mütəmadi olaraq aparılanmeşə quruluşu işləri zamanı həyata keçirilir.
Qiymətləndirmə müşahidələrinin nəticələri təhlil olunaraq, meşələrin vəziyyəti bitki örtüyünündeqradasiyasına səbəb olan əsas amillər öyrənilir, meşəfondunun kəmiyyət və keyfiyyət göstəriciləriqiymətləndirilir, proqnozlaşdırılır və məhsuldarlığınınyüksəldilməsinə düzgün istiqamət veriləcək xəritə, sxemlər, texnologiya və tövsiyələr işlənib hazırlanır.
Meşə ehtiyatlarının qiymətləndirilməsi Ekologiyavə Təbii Sərvətlər Nazirliyi tərəfindən həyata keçirilir.