Ərbaycan Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi Üzeyir Hacıbəyli adına Bakı Musiqi Akademiyası
Yüklə 3,66 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Əfrasiyab BƏDƏLBƏYLİ
Mü əllifdən 30 hallarda (lüğətdə olan bütün terminlər və həmçinin onların izahı bir qayda olaraq mütabiq elmi s ənədlərə, kitablara elmi məqalələrə əsaslanır), həmin “Muğamat komisyonu”nun qəbul etdiyi qərarlara və onun “əfkar- ümumiyy
əsinə” isnad edir. G ənc musiqi həvəskarlarının işini asanlaşdırmaq üçün müəllif Üzeyir Hacıbəylinin “Azərbaycan xalq musiqisinin əsasları” kitabında adları ç əkilmiş klassik musiqi alimlərinin, eləcə də lüğət məqalələrində adları qeyd olunan Az ərbaycan musiqi sənəti ustalarının həyat və yaradıcılığı haqqında kitabın sonunda müxtəsər məlumat verməyi faydalı hesab etmişdir.
Cahanşümul bir inkişafa çatmış musiqi mədəniyyətinin yaradıcılıq t əcrübələrindən dərs alan bəstəkarlarımız və musiqi xadimlərimiz milli musiqi s ənətimizin yeni formalarla zənginləşməsi, əvvəllər Azərbaycan musiqi s ənətinə məlum olmayan bir çox musiqi janrlarının hazırda musiqimizd ə təşəkkül tapıb formalaşması, musiqi əsərlərində bədii ifadə üsullarından hərtərəfli istifadə edilməsi kimi mühüm yaradıcılıq nailiyyətləri əldə etmişlər. Buna gör ə də hazırda musiqi praktikasında işlənən terminləri yaxşıca öyr ənib bilməklə bərabər, bu terminlərin Azərbaycan dilində dəqiq və daşıdığı məfhumu düzgün ifadə edən qarşılığını müəyyən etmək işi zəngin musiqi h
əyatımızın irəli sürdüyü təxirəsalınmaz vəzifələrdən biridir. Lüğətin ikinci hiss əsi bu hədəfə xidmət etmək arzusu ilə tərtib olunmuş və burada musiqi terminologiyası əsas götürülmüşdür. Müəllif lüğətin bu hissəsinin sözlüyünün t ərtibində aşağıdakı rus dilində lüğət kitablarından istifadə etmişdir: - Должанский А. Краткий музыкальный словарь. Л., 1952; 2-ci n əşr: Л., 1955; 3-cü nəşri: Л., 1958; - Павлюченко С.А. Краткий музыкальный словарь (справочник). М., 1950. - Сеженский К. Краткий музыкальный справочник. М., 1938; Сеженский К. Краткий словарь музыкальных терминов. 2-ci nəşri: Москва-Ленинград, 1950; Əfrasiyab Bədəlbəyli. İzahlı monoqrafik musiqi lüğəti 31
- Гарбузов Н. Терминология по елементарной теории музыки. М.- Л., 1945; - Островский А.Л. Краткий музыкальный словарь. Л.-М., 1949. Mü əllifin əlyazması hüququnda buraxılan “Musiqi terminləri lüğəti”nin (1956) ilk variantından fərqli olaraq, indi hər terminin məxəzi, h ərfi mənası, semasioloji mövqeyi verilmişdir ki, bu da ikinci hissənin nisb ətən daha aydın olmasına kömək edə bilər. İkinci hissənin tərtibində aşağıdakı əsas prinsiplər nəzərdə tutulmuşdur: 1.H ər bir terminin bir neçə məfhumu yox, mümkün olduqca çox az, - ən yaxşısı yalnız bir konkret məfhumu ifadə etməsinə zəruri şərt kimi riayət etm
ək. 2.Musiqi s ənətinin hazırda bütün dillər üçün ümumi olan beynəlxalq terminl
ər fondunu Azərbaycan musiqi terminologiyasında da eynilə saxlamalı. Bu prinsipə əsaslanaraq, musiqi leksikasında kök salmış və hazırda işlənməkdə olan beynəlxalq terminlər eynilə qəbul edilməlidir. 3.Formal t ərcüməçilik məhsulu olduğundan daşıyacağı məfhumu d əqiq surətdə ifadə etməyən və beləliklə də semantik cəhətdən tamamilə başqa-başqa anlayışlardan ibarət məfhumların bir eyni termin ilə verilməsi n əticəsində elmdə və ümumiyyətlə musiqi praktikasında ifadə çətinlikləri yaradan omoniml ərə mümkün olduqca yol verməmək. 4.Vaxtil ə klassik musiqi sənətimizdə və həm də qədim Azərbaycan musiqi kitablarında, risalələrdə, təzkirələrdə çox işlənən terminlərdən b əziləri mətndə hazırda qəbul olunub işlənən terminlərin yanında kiçik möt ərizə içərisində qeydə alınmışdır.
İncəsənətin başqa sahələrindən fərqli olaraq, dünya musiqi ədəbiyyatında xarici dillərdən götürülmüş və latın əlifbası ilə yazılan terminl
ərdən çox geniş istifadə olunur. Bu terminl ərin musiqi praktikasında tutduğu yer tibb elmində latın dilind
ə olan və latın əlifbası ilə yazılan terminlərin mövqeyi kimidir. Başlıca olaraq italyan dilind ən götürülmüş bu terminlər musiqinin səciyyəvi
Mü əllifdən 32 c
n ə sürətdə (tempdə) ifa olunmasının lazım gəldiyini, ifaçılıq ədalarını, əsərin s əslənməsinə çatdırmaq və ümumiyyətlə musiqiyə aid daha bir çox mühüm xüsusiyy ətləri aydınlaşdırmaq, şərh və izah etmək üçün işlənir. Odur ki, musiqi lüğətinin çoxu, adətən, bu xarici dillərdən götürülmüş terminl
ərin izahı ilə tamamlanır. Bizim də bu lüğətin ayrıca – üçüncü fəsli musiqid
ə ən çox işlənən xarici dillərdə olan musiqi terminlərinin izahına h əsr edilmişdir. Mü əllif lüğətin bu fəsli üçün əsas etibarı ilə A.Qarrasın rus klassik musiqişünaslığının banilərindən biri olan yazıçı V.F.Odoyevski (1804-1869) v ə başqaları tərəfindən təshih və təkmil olunmuş “Musiqi lüğəti”ndən və h əm də sovet musiqişünasları B.S.Şteynpress və İ.M.Yampolskinin birgə t ərtib etdikləri “Ensiklopedik musiqi lüğəti” (“Энциклопедический музыкальный словарь”, Государственное научное издательство, Большая Советская энциклопедия, Москва, 1959) kitabından istifadə etmişdir.
Yüklə 3,66 Mb. Dostları ilə paylaş:
|