I BOLMƏ
Fəlsəfə və onun bilik sistemində yeri
1.
Fəlsəfə nədir?
Bütün mövcud sivilizasiyalarda fəlsəfə bilik sahəsi kimi
tarixən eyni vaxtda - bizim eradan əvvəl (b.e.ə.) VII əsrdən V əsrə
qədər olan dövrdə meydana gəlmişdir. ıXX əsrin görkəmli alman
filosofu Kari Yaspersin fikrinə görə isə fəlsəfənin konkret elmlər
kimi xüsusi predmet sahəsi olmadığı üçün o şüurlu insanla eyni
vaxtda yaranıb^ «Fəlsəfə elə üsuldur ki, insan onun vasitəsilə
dünyanın və özünün varlığını dərk edir, bu şüurdan çıxış edərək
ümumiyyətlə yaşayır. Ona görə də fəlsəfə insanın özü qədər
qədimdir».'
«Fəlsəfə» sözü («filo»-sevgi, «sophia» - müdriklik) yunan-
cadan «müdrikliyi sevmək» kimi tərcümə edilir. Bu söz elmə
Pifaqor tərəfindən daxil edilibdir. Lakin belə bir fikir də var ki, bu
sözün müəllifi Heraklitdir. Ümumi fikir isə belədir ki, bu sözü
elmdə saxlayıb əbədiləşdirən qədim yunan filosofu Platon
olmuşdur.
Heraklit müdrikliyə belə tərif vermişdir ki, «Müdriklik
həqiqəti demək, təbiətin səsini eşitmək və buna uyğun hərəkət
etməkdən ibarətdir». Deməli, müdriklik həqiqətə uyğun hərəkət
etməkdir, həqiqət müdrikliyin əsasıdır. Aristotel bu fikri bir qədər
konkretləşdirir: «Müdrikliyə ilkin səbəblər və nəyin idrak üçün
daha layiq olması haqqında elm kimi tərif verildiyi üçün,
müdrikliyin mahiyyət haqqında elm olmasını qəbul etmək
lazımdır».^
Sokrat isə müdrikliyi yalnız əxlaq ilə əlaqələndirirdi. Onun
fikrincə ali müdriklik xeyir və şəri bir-birindən ayırmaq
qabiliyyətidir. Öz müəlliminin fikrini davam etdirən Platon
göstərirdi ki, fəlsəfə müdrikliyi və yaxud ən vacib, ən uca və ən
ümumi şeyləri axtarmaqdır. Belə bilik xeyirxahlıq və
xoşbəxtlikdir. Lakin müdriklik insan üçün əlçatmazdır, və ona
görə də xeyirxahlıq və xoşbəxtlik yanmçıq olur.
Dostları ilə paylaş: 
