Elifba Design full cdr

115
Dәftәrinә köçür
Ay mәnim göyçәk balam,
Yanağı çiçәk balam,
Nә görürsәn sәn indi,
Bil, hamısı sәnindi!
SƏNİNDİR!
Bu dağ kimindir, baba?
Havası nә sәrindir?
Sәnin, bala, sәnindir!
Bu çay kimindir, baba?
Hәm gurdur, hәm dәrindir?
Qәşәng balam, sәnindir!
Meşә kimindir, baba?
Gör nә qәşәng göründü!
Sәnindir ey, sәnindir.
Bәs bu, bәs o, bәs onlar?
Oh, nә gözәl yerlәr var!
Ay mәnim göyçәk balam,
Yanağı çiçәk balam,
Nә görürsәn sәn indi,
Bil, hamısı sәnindi!
1. Tәbiәt öz gözәlliklәrini kimin üçün yaradır?
2. Bu gözәlliyi kim qorumalıdır?
3. Niyә baba nәvәnin gördüyü hәr şeyә «sәnindir» deyir?
4. Nöqtәlәrin yerinә tәbiәtin tәsvirini verәn  sözlәri әlavә et:
Dağ havası ...
Çayın suyu ...
Meşә  ...
5. Şeiri öyrәn, babanın sözlәrini dәftәrinә köçür.
sıxdır
tәmizdir
şirindir

---

116
Şikayәt edir bağçalar-bağlar:
«Bizi incidirlәr dәcәl uşaqlar.
Harda gül görsәlәr, dәcәllәr dәrir,
Yamyaşıl bağlara çox zәrәr verir.
Nadinclәr gәzirlәr yaşıl bağları,
Qırır, sındırırlar göy budaqları».
Göy yarpaqlar açmış körpә budaqlar
deyir: «Qırmayın bizi, siz, ay uşaqlar!
Boy atıb yay vaxtı dirçәlirik biz,
Ürәklәr oxşayır yaşıl kölgәmiz.
Bağlarda gәzmәyin bir qaydası var:
Ağacı qırmasın gәrәk uşaqlar.
Gәlin, dәcәllikdәn siz tez әl çәkin,
Bacardıqca siz çox gül-çiçәk әkin.
Bol ağac әkәrsә uşaqlar әgәr, 
Bağa dönәr hәr kәnd, hәm dә hәr şәhәr!»
1. Ağacları vә çiçәklәri kim incidir?
2. Uşaqlar niyә ağacları incidirlәr?
3. Sәn necә, ağac budağı qırırsan?
4. Tәbiәti qorumaq üçün nә etmәk lazımdır?
5. Uşaqlar bol ağac әkәrsә, nә baş verәr?
6. Bağçanın şikayәtini dәftәrinә köçür.
AĞACLARIN ŞİKAYƏTİ

---

117
Dәftәrinә köçür
Heyvanlar da insanlar kimi öz balalarını
sevir, onların qayğısını çәkirlәr.
1. Balaları oynayanda ana tülkü nә edir?
2. Tülkü balalarına nә öyrәdir?
3. Tülkü nә ilә qidalanır?
4. Tülkü balaları anasından nә vaxt ayrılırlar?
5. Nağıllarda tülkü necә tәsvir edilir?
a) hiylәgәr        b) tәnbәl           c) qoçaq
Siz artıq bilirsiniz ki, bitki alәmi «flora», heyvanat alәmi «fauna» adlanır.
Tәbiәti meşәlәrsiz, bağlarsız, gül-çiçәkli dağlarsız, heyvanlarsız, quşlarsız,
hәşәratlarsız tәsәvvür etmәk olmaz. Biz ağacları, çiçәklәri qoruduğumuz
kimi, heyvanları da sevmәli vә qorumalıyıq. Fauna tәbiәtin ayrılmaz hissәsidir.
TÜLKÜ BALASI
Tülkü balaları günәşin altında oynamaq üçün yuvalarından çıxırlar. 
Anaları bir kәnarda uzanıb onların oynamağına tamaşa edir, balalarını
qoruyur.
Ana tülkü balalarına
ov etmәyi, ovuna gizlincә
yaxınlaş ma ğı,  siçan,  quş,
çәyirtkә, qurbağa tutmağı
öyrәdir. 
Balaları yanında olan-
da, tülkü daha ehtiyatlı
olur. 
Xırdaca şıqqıltı eşidәn
kimi, balalarını yuvasına
qaçırır.
Tülkü bütün yayı balalarının qayğısını çәkir. Yalnız payızın sonunda
balalar analarından ayrılıb sәrbәst yaşamağa başlayırlar.
FAUNA

---

118
Dәftәrinә köçür
Nә çox iynәlәrin var,
Onları saymaq olar?
Kirpi lәlә, yoxsa sәn,
Paltar tikәn dәrzisәn?
KİRPİ
Yәqin ki, hamınız kirpi
görmüsünüz. 
Kirpinin bәdәni iti tikan-
larla örtülüdür, qarnının altı
isә yumşaq tüklüdür.
Kirpi nәdәnsә qorxanda
ba şını, әl-ayağını qarnına yı -
ğır. Belәdә o, tikanlı yumağa
oxşayır.
Kirpi tikanlı yumağa dö -
nәn dә hiylәgәr tülküdәn, ağıllı
itlәrdәn vә bayquşlardan baş -
qa, heç bir heyvan ona xәtәr
yetirә bilmir.
Kirpilәr bağlarda vә meşәlәrdә yaşayır, xırda heyvanlar vә hәşәratlarla
qidalanırlar. Gündüzlәr ağacların, kolların altında yatır, gecәlәr ova çıxırlar.
1. Kirpi nәdәnsә qorxanda nә edir?
2. O, harada yaşayır?
3. Kirpi nә vaxt ova çıxır?
4. O, nә ilә qidalanır?
5. «xәtәr» sözünü әvәz edәn sözü tap vә cümlәdә işlәt.
6. Aşağıda verilmiş әlamәt bildirәn ifadәlәri uyğun sözlәrlә tamamla:
Hiylәgәr...
Ağıllı...
Qorxaq...
Tikanlı...

---

119
Tapmacanı dәftәrinә köçür vә cavabını tap
Gözlәri var, başı var,
Nә tükü, nә qaşı var.
Ayağı yox, dili yox,
Dәrisindә pulu çox.
Heyvanlar, yalnız quruda deyil,
suda da yaşayırlar. Suda yaşayan hey-
vanlar 
«su heyvanları»
adlan dı rılır.
Su heyvanlarının arasında xırdaları
vә nәhәnglәri var.
Xәrçәng, tısbağa, meduza, dәniz
atı – xırda su heyvanlarıdır. 
Әsasәn okeanlarda yaşayan nәhәng
balina isә balığa bәnzәyir. Lakin o,
balıq deyil, su heyvanıdır.
Balinanın balaları balıqlarda olduğu kimi, kürüdәn yaranmırlar, doğulurlar.
Balina balasını südü ilә bәslәyir.
Balinalar suda yaşamalarına baxmayaraq, suyun altında uzun müddәt
qala bilmirlәr, nәfәs almaq üçün tez-tez suyun üzünә çıxır, sonra yenidәn
dibinә baş vururlar. 
1. Balina nәdir?
2. Balina balalarını nә ilә yemlәyir?
3. Balina niyә tez-tez suyun üzünә çıxır?
4. Daha hansı su heyvanlarını tanıyırsan?
5. Şәkli aşağıda verilmiş heyvanlardan hansıları su heyvanıdır?
BALİNA

---