«elektr stansiyalari,tarmoqlari va tizimlari»

Kuchlanishni reaktiv quvvat oqimini o’zgartirib rostlash

Tarmoqda kuchlanish pasayishining bo‟ylama tashkil etuvchisi U_t
quyidagi ifodadan aniqlanadi (2.5,a-rasm):

_{U } ^Pyu ^rТ ^{ Q}yu ^xТ
Т _x

. (2.21)

2

Bu yerda R_yu, Q_.yu- quvvat oqimlari; r_t, x_t - tarmoqning aktiv va reaktiv qarshiliklari.

Yuqoridagi ifodadan ko‟rinadiki, kuchlanish pasayishi tarmoqdagi aktiv va reaktiv quvvat oqimlariga bog‟liq. EUL orqali oquvchi aktiv quvvat iste‟molchi quvvati bilan belgilanadi. Kuchlanishni rostlash uchun aktiv quvvatni o‟zgartirish mumkin emas. Ta‟minlovchi tarmoqlarda reaktiv qarshilik aktiv qarshilikka nisbatan katta bo‟lmaganligi uchun quvvat oqimlarini o‟zgartirib rostlashda kuchlanish pasayishiga Q_yux_t ko‟paytma hal qiluvchi ta‟sir ko‟rsatadi.
Reaktiv quvvat oqimlarini kompensasiyalash uchun kompensasiyalovchi qurilmalar – kondensator batareyalari (KB), sinхron kompensatorlar (SK), shuningdek reaktiv quvvatni statik manbalari (RQSM) qo‟llaniladi.
Kompensatsiyalovchi qurilma sifatida sinхron kompensatorlardan foydalanish 2.5,a-rasmda tasvirlangan.

_U₁
Z_т=r_т+jх_т
U ₂
S^ ; I^

a)

+ j

b)
2.5-rasm. SKning ish holatlari:

a - SKning ulanishi; b - SKning o‟ta qo‟zg‟algan holati uchun vektor
diagrammasi.
Kompensator o‟rnatishdan oldin EUL oхiridagi kuchlanish quyidagicha aniqlanadi:

U ₂  U₁

• 
  ^PYu ^rТ ^{ Q}Yu ^xТ
  

U
. (2.22)

2

Faraz qilaylik, U₂ ruхsat etilganidan kichik. EUL oхiriga SK ulangandan so‟ng U₂ quyidagicha topiladi:

U ₂  U₁

• 
  P_Yu r_Т  (Q_Yu  Q_Sк )x_Т
  

U
. (2.23)

2

SKning kuchlanishni ruхsat etilgan qiymatini ta‟minlaydigan quvvatini topamiz. Buning uchun (2.23) da U₂=U_2ruх deb hisoblaymiz va (2.23) dan (2.22)ni ayiramiz. Natijada SK quvvatini topish uchun ifodaga ega bo‟lamiz:

_{Q } (U _2rux  U ₂ )[U _2ruxU ₂  (P_Yu r_Т  Q_Yu x_Т )]

x

U
ск
2 Т
(2.24)

Agar 1/U_2ruх  1/U₂ deb qabul qilsak, u holda bu ifoda yanada soddalashadi:

^Qск
_ ^U 2rux ^{ U} 2 _U x_Т
2rux
. (2.25)

Amaliy hisoblashlarda Q_sk (2.25) bo‟yicha topiladi.

Sinхron kompensatorlar o‟ta qo‟zg‟alish va kam qo‟zg‟alish holatlarida ishlaydi.

с .к
O‟ta qo‟zg‟alganda ular Q ^у.к =Q_ck.nom reaktiv kuvvatni ishlab chiqaradi va



с .к
kam qo‟zg‟alganda Q ^к.к =0,5Q_ck.nom reaktiv quvvatni iste‟mol qiladi. Reaktiv

quvvatning iste‟mol qilinishi kuchlanish isrofining ortishi va iste‟molchidagi kuchlanishni kamayishiga olib keladi. 2.5,b-rasmda o‟ta qo‟zg‟algan holat uchun vektor diagrammalar tasvirlangan.

SKni ulashgacha

U₂=U₁-3I_yuz_t; (2.26)
U₂=U₁-3I_yur_t-j3I_yux_t . (2.27)
SKni ulagandan so‟ng
U_2ruх=U₁-3(I_yu+I_sk)z_t; (2.28)
U_2ruх=U₁-3I_yur_t-j3I_yux_t-3I_skr_t-j3I_skx_t (2.29) .
SKning o‟ta qo‟zg‟algan holatida tarmoqda oquvchi I_sk toki U₂ ni 90⁰ ga ortda qoldiradi. Vektor diagrammadan ko‟rinadiki (2.5,b-rasm), bu holatda kuchlanish moduli U₂ dan U_2ruх gacha ortadi. Kam qo‟zg‟alish holatida SKning toki va quvvati o‟z yo‟nalishini teskari tomonga almashtiradi. Tarmoqda oquvchi I_sk tok U₂ kuchlanishdan 90⁰ ortda qoladi. Bu holatda kuchlanish moduli U₂ dan U_2ruх gacha kamayadi.

3. ELEKTR TARMOQLARIDA KUCHLANISHNI ROSTLASH USULLARINI O’RGANISH VA TADQIQ QILISH

   1. 
      Elektr tarmoqlarining holatlarini hisoblash.
      

Elektr tarmoqlarida kuchlanishni rostlashga bo‟lgan zaruratni aniqlash va shuningdek rostlanuvchan parametrlar kuchlanishning ruхsat etilgan qiymatlarini aniqlash uchun albatta tarmoqning barqarorlashgan holatlarini hisoblash talab etiladi. Shunday qilib, tarmoqda kuchlanishni rostlash masalasi uning holatini hisoblash masalasi bilan birgalikda yechiladi. Shu sababli quyida elektr tarmoqlarining barqarorlashgan holatlarini ularda kuchlanishni rostlash maqsadlarida hisoblash usullari bilan qisqacha tanishib o‟tamiz.
Har qanday elektr tarmoqning, jumladan elektr uzatish liniyasini hisoblash uning sxemasi, barcha hisob parametrlari va holat parametrlarining bir qismi ma‟lum bo„lganda qolgan – no‟malum holat parametrlarini hisoblab topishni nazarda tutadi. Bunday hisoblashlar elektr tarmoqlarini loyihalash va ishlatish jarayonida ularning turli xarakterli holatlarda samarali ishlashini tekshirish va ta‟minlash, holatlarini optimallash kabi maqsadlarda amalga oshiriladi.