Ekspertizasi dərsliK

35 

məhsulda 1,5% süd turşusu toplanır. Bu xüsusilə də kələm şirəsi 

digər  təzə  şirələrlə  kupaj  olunduqda  əlverişlidir.  Əgər  o,  ayrı 

istifadə olunacaqsa, o zaman 1,2-1,4% süd turşusu və 1,8% duza 

malik olmalıdır. 

Uzun müddətli saxlanmada tərəvəz içkisinin davamlığını yük-

səltmək və tərkibin dəyişməsinin qarşısını almaq üçün onu təkrar 

işlənməyə məruz qoyurlar. Bu halda filtrasiya, dərhal qızdırma və 

soyutma, sentrifuqadan keçirmə və steril filtrdən təkrar süzülmə 

aparılır. Bu texnologiya qarışıq içkilər hazırlanması zamanı daha 

əlverişli  sayılır.  Kələm  şirəsi  birbaşa  qıcqırmadan  sonra  yaxşı 

tərkibə, təzə dada malik olmaqla karbon qazı ilə doymuş olur. 

Qıcqırmış tərəvəz içkiləri işığın təsiri altında davamsız olurlar. 

Dad keyfiyyətini saxlamaq üçün tərəvəz içkilərinin doldurulması 

tutqun qablarda həyata keçirilir. 

Qıcqırdılmış  tərəvəz  içkilərini  müxtəlif  əlavələrlə  ətirləş-

dirmək mümkündür. Bəzi ölkələrdə onları şəkərlə şirinləşdirir və 

doldurmadan əvvəl süni yolla karbon qazı ilə doydururlar. 

Qıcqırma zamanı həll olan maddələrin çox hissəsi şirəyə keçir 

(cədvəl 1.2).  

Qışda təzə meyvə və tərəvəzlər çatışmadıqda tərəvəz şirələri 

xüsusilə dəyərli vitamin mənbəyi kimi özünü göstərir. 

Arı balı içkisi. Belə içkilər arı balının, mayaotunun və şəkərin 

sulu  məhlulunun  yarımçıq  qıcqırdılmış  məhsulu  olub,  açıq-sarı 

rəngə (qızılı çalarlarla), mayaotu dadına və bala məxsus ətrə malik 

olur. 

Arı balından qıcqırdılmış içkilər istehsalı müəyyən prosesləri 

əhatə  edir:  bal-şəkər  məhlulunun  hazrlanması,  məhlulun  qıcqır-

dılması, içkinin yetişdirilməsi, doldurulma və içkinin tərtibatı.  

Bal  -  şəkər  məhlulunun  hazırlanması.  Qızdırıcı-qarışdırıcı 

çəndə lazım olan miqdarda su qaynadılır, qaynatmanın müvəqqəti 

dayandırılıması zamanı bütün bal dozası əlavə olunur. Qarışdırı-

cının köməyilə tam homogen qarışıq alınır.  

 

 

---

36 

Cədvəl 1.2 

Təzə və emal olunmuş məhsulların tərkib göstəriciləri 

Göstəricilər və 

tərkibi, faizlə 

Təzə 

kələm 

Turşudulmuş 

kələm 

Kələm 

cövhəri 

Su 

91,45 

- 

- 

Şəkər 

3,95 

0,78 

0,69 

Titrləşən turşuluq 

0,16 

1,48 

1,67 

Sirkə turşusu 

- 

0,40 

0,45 

Etil spirti 

- 

0,48 

0,50 

Kalsium 

0,085 

0,042 

0,043 

Fosfor 

0,052 

0,027 

0,025 

C vitamini 

0,035 

0,016 

0,019 

Sellüloza 

0,73 

0,92 

- 

Kül 

0,71 

2,77 

- 

Zülallar  

1,70 

1,00 

- 

 

Sonra üzə  yığılmış mum və balın başqa həll olmayan tərkib 

hissələri yığılıb kənar olunur. Şəkər şərbət şəklində əlavə olunur, 

sonra müəyyən həcmə qədər su, reseptdə nəzərdə tutulanın 40%-i 

miqdarında mayaotu əlavə olunur və qarşıq 30 dəqiqə qaynadılır. 

Sonra mayaotunun 40%-i (bəzən koler də) də əlavə olunub lazımi 

qatılıq  alınanadək  qaynatma  davam  etdirilir.  Alınan  məhlul  çər-

çivəli filtrdən süzülür, 16-18

0

C-yə qədər soyudulur və qıcqırdılma 

sexinə verilir.  

Qıcqırtma. Bal-şəkər məhlulu qıcqırtma çəninə verilir. Onun 

üzərinə fəallaşdırılmış çörək mayası əlavə olunur. Fəallaşdırmaq 

üçün  müəyyən  miqdar  maya  qızdırılmış  bal  məhlulunda  yetiş-

dirilir və qabarcıqlar görünənə qədər isti otaqda saxlanır.  

Hazırlanmış mayalar qıcqırtma çənlərinə hər 100 ml məhlula 

– 40-50 qr çörək, yaxud 20-25 qr pivə mayası hesabı ilə vurulur. 

Məhlula  mayalar  vurulduqdan  sonra,  mayaotunun  qalan  miqdarı 

(dozanın 20%-i) əlavə olunur.  

Içkinin  uyğun  sıxlığı  yarandıqdan  sonra  qıcıqrma  prosesi 

dayandırılır.  Sonra  içki  24-36  saad  müddətində  4-5

0

C-yə  qədər 

soyudulur, maya hüceyrələri çökür, üstdə qalan maye dekantasiya 

---

37 

olunur. 

İçkinin  yetişdirilməsi.  Içki  7-10

0

C  temperaturda  15-20  gün 

saxlanır. 

Doldurmadan  əvvəl  ballı  içkilərin  bütün  növləri  süzgəcdən 

keçirilir  və  mayalar  kənar  olunur.  Bunu  içkidən  maya  təmini 

kənarlaşdırmaq  və  balın  dad  keyfiyyətini  daha  yaxşı  biruzə  ver-

mək üçün edirlər. Sonadək qıcqırma zamanı ballı içkilərin dadı və 

ətri formalaşır.  

Doldurma və tərtibatı. Ballı qıcqırdılmış içkiləri adi qablara, 

butulkalara  –  mantar  tıxacla  və  plasmassla  bağlamaqla  doldu-

rurlar. Içkiləri 50 lirtlik çəlləklərə də doldurmaq olar. Ballı içkiləri 

qaranlıq şəraitdə 10

0

C-dək temperaturda saxlayırlar.  

Süni minerallaşdırılmış sular. Süni minerallaşdırılmış sular 

özünü CO

2

 həll olunmuş natrium, kalsium və maqneziumun zəif 

suda məhlulları kimi göstərir. Süni minerallaşdırılmış sulara soda 

və selter sularını göstərmək olar. 

Onların  istehsalında  ayrı-ayrı  qablarda  əvvəlcədən  qaynar 

suda duzların işçi məhlulları hazırlanır. Bütün məhlullar möhkəm 

filtrlənir və 20

0

C-yə qədər soyudulur. 

Duzların işçi məhlulları qarışdırılmaqla kupaj çəninə verilir: 

sodalı üçün –natrium xlorid məhlulu, sonra natrium hidrokarbonat 

məhlulu;  selter  suyu  üçün  –  natrium  xlorid  məhlulu,  natrium 

hidrokarbonat  məhlulu,  kalsium  və  maqnezium  xlorid  qarışığı 

nəzərdə tutulur. 

Kupaj  möhkəm  qarışdırılır  və  18-22  saat  20-25

0

C 

temperaturda saxlanır, lazım gəldikdə kupaj dozası almaq hesabı 

ilə 0,5 dm

3 

tutumlu butulkaya 100 sm

3

 su əlavə olunur. Bu, tələb 

olunan  quru  maddələrin  miqdarını  saxlamaq  məqsədi  ilə  edilir. 

Sonra  qarışdırılır,  filtrdən  keçirilir  və  doldurulmaya  yönəldilir. 

Qarışdırma yalnız karbon qazı ilə həyata keçirilir. 

Sinxron  qarışdırıcı  üsulla  içkilər  hazırlanır.  Bu  məqsədlə 

kupaj şərbəti kimi duzların məhlulundan istifadə edilir. 

Fasiləli  işləyən  saturatordan  istifadə  edilməklə  içkilər  hazır-

landıqda aparat tutumunun ½ hissəsi qədər 4-6

0

C temperaturlu su 

---