Dövlətə məxsus müəssisələrin korporativ idarəetmə təcrübələrinə dair İƏİT-in Qaydaları
Yüklə 0,9 Mb. Pdf görüntüsü
|
Təhsil Mərkəzi, NİKOİL, Polşanın Korporativ İdarəetmə Forumu (PKİF-PFCG), Beynəlxalq İctimai Xidmətlər, Malayziyanın Qiymətli Kağızlar Komitəsi, “Syndicat National Autonome des Personnels de l’Administration Publique” (SNAPAP), Türkiyənin İstehsalçılar və Biznesmenlər Asosiasiyası (TİBA-TUSAID) və Union Nationale des Syndicates Autonomes (UNSA) təşəkkürümü bildirirəm. Həmçinin mən, İƏİT-in Məsləhət Xidməti Orqanlarına, Biznes və Sənaye üzrə Məsləhət Komitəsinə (BSMK-BIAC) və Həmkarlar İttifaqının Məsləhət Komitəsinə (HİMK-TUAC) və prosesdə iştirak edən beynəlxalq təşkilatlara, o cümlədən Afrika İnkişaf Bankına, Mühasiblərin Beynəlxalq Federasiyasına (MBF-IFAC) və Beynəlxaq Maliyyə Korporasiyasına (BMK-IFC) təşəkkür edirəm. Qlobal Korporativ İdarəetmə Forumu və Dünya Bankı həmçinin bu işə mühüm dəstək olmuşdurlar. Nəhayət mən, İşçi Qrupuna kömək etmək üçün öz vaxtlarını ayıran və təcrübələri və bilikləri ilə bölüşən İƏİT-in Maliyyə və Şirkət Əlaqələri üzrə Direktoratın Katibliyinin əməkdaşları: Vilyam Vitrel, Rayner Qeyder, Karolin Ervin, Robert Ley, Mats İsakson, Qrant Kirkpatrik, Matilda Me- snard və İjeoma İnyamaya öz dərin minnətdarlığımı bildirirəm. 8 TƏŞƏKKÜR MƏKTUBU Bir çox İƏİT ölkələrində Dövlətə Məxsus Müəssisələr (DMM) hələ də Ümumi Daxili Məhsulun (ÜDM), iş yerlərinin və bazarın kapitalının mühüm hissəsini təşkil edir. Bundan əlavə, dövlət müəssisəsələri enerji, nəqliyyat və telekomunikasiya kimi əhalinin geniş kütləsi və biznes sektorunun digər hissələri üçün çox mühüm olan komunal və infrastruktur sahələrində adətən üstünlük təşkil edirlər. Beləliklə, DM-lərində korporativ idarəetmə onların ölkənin ümumi iqtisadi səmərəliliyinə və rəqabətli olmasına müsbət təsir göstərməsini təmin etmək üçün vacibdir. İƏİT- in təcrübəsi göstərir ki, DMM-lərdə qabaqcıl korporativ idarəetmə bu müəssisələri potensial alıcılar üçün daha cəlbedici etdiyinə və onların dəyərini artırdığına görə iqtisadi cəhətdən səmərəli özəlləşdirmə üçün mühüm bir amildir.
İƏİT-in üzvü olmayan bir sıra ölkələr həmçinin iri dövlət sektoruna malikdirlər ki, bəzi hallarda bu sektor hətta onların iqtisadiyyatının əsas hissəsini təşkil edir. Bu ölkələr bir çox hallarda öz DMM-lərin təşkili və idarə edilməsi üsullarını dəyişdirir və dövlət səviyyəsində islahatları dəstəkləmək üçün İƏİT ölkələri ilə təcrübələrini bölüşürlər.
Məhz bu səbəbdən 2002-ci ilin iyun ayında Korporativ İdarəetməyə dair İƏİT-in İşçi Qrupu Dövlət Müəssisəsələrinin Aktivlərinin Özəlləşdirilməsinə və Korporativ İdarəetməsinə dair İşçi Qrupundan DMM-lərin qabaqcıl korporativ idarəetmə təcrübələrinə dair məcburi olmayan bir qaydaları hazırlamağı xahiş etmişdir. İƏİT-in üzvü olan ölkələrin, Dünya Bankının və müşahidəçi qismində BVF nümayyəndələrindən ibarət olan İşçi Qrupu bu Qaydaların hazırlanması zaman hərtərəfli məsləhətləşmələr keçirmişdir. İşçi Qrupu DMM-lərin şura üzvləri və baş icraçı direktorları, dövlət audit orqanları, ittifaqlar və qanunverici orqanlarının nümayyəndələri kimi geniş maraqlı şəxslər kütləsindən məsləhətlər almış və İƏİT- in üzvü olmayan ölkələrin nümayyəndələri ilə geniş məsləhətləşmələr aparmışdır. Qaydaların ilkin nüsxəsi ictimaiyyətin rəyini bilmək üçün İƏİT-in internet saytında yerləşdirilmiş və nəticədə alınmış çoxsaylı faydalı və konstruktiv təkliflər həmçinin geniş ictimaiyyət üçün həmin saytda yerləşdirilmişdir.
Bu Qaydalar əsaslandığı və tam uyğun olduğu İƏİT-in Korporativ İdarəetmə Prinsiplərinə 1 əlavə kimi qəbul edilməlidir. Qaydalar DMM-lərin korporativ idarəetməsi üçün spesifik olan məsələlərə istiqamətləndirilmiş və bu baxımdan dövlət mülkiyyətçi qismində götürülərək əsas diqqət qabaqcıl korporativ idarəetməni təmin edəcək siyasətlərə yönəldilmişdir. Lakin, Qaydalar İƏİT-in üzvü olan və
9 PREAMBULA olmayan ölkələri hər hansı özəlləşdirmə siyasətlərinin və ya proqramlarının həyata keçirilməsindən çəkindirmək və ya buna mane olmaq məqsədini daşımır.
İllər boyu kommersiya müəssisələrinin dövlət mülkiyyətində olmasının səbəbləri ölkələr və sahələr üzrə fərqlənir və səciyyəvi olaraq sosial, iqtisadi və strateji maraqları əhatə edir. Buraya sahə siyasəti, regional inkişaf, ictimai məhsulları n tədarükü və “təbii” inhisarların mövcudluğu daxildir. Lakin, son bir neçə onilliklərdə bazarın qloballaşması, texnoloji dəyişikliklər və keçmişdə inhisara alınmış bazarların dövlət tərəfindən tənzimlənməsinin dayandırılması/azaldılması dövlət sektoruna dəyişikliklərin edilməsini və onun yenidən strukturlaşdırılmasını tələb edir. Bu faktlar hazırkı qaydalarda istifadə olunan İƏİT-in son iki hesabatlarında tədqiq edilmişdir. 2
Öz mülkiyyət funksiyalarını yerinə yetirmək üçün dövlət özəl sektor üçün yararlı olan alətlərdən, o cümlədən İƏİT-in Korporativ İdarəetmə Prinsiplərindən istifadə edərək faydalana bilər. Bu xüsusilə listinqdən keçmiş DMM-lərə aiddir. Lakin, DM-lər həmçinin fərqli idarəetmə problemləri ilə üzləşirlər. Bu problemlərdən biri ondan ibarətdir ki, DM-lər dövlətin hədsiz siyasi müdaxiləsindən zərər çəkdiyi kimi, onun tamamilə passiv və zəyif mülkiyyətçiliyindən də ziyan görə bilər. Burada həmçinin məsuliyyətin azalması baş verə bilər. Adətən DMM-lər özəl şirkətlərdə menecmentin fəaliyyətinə nəzarət etmək üçün mühüm olan iki əsas təhlükələrdən, satın-alınmadan və bankrotluqdan qorunmuşdurlar. Daha vacib isə, korporativ idarəetmə ilə bağlı çətinliklər dövlət müəssisəsinin fəaliyyətinə görə əsas cavabdeh şəxs asanlıqla və aydın şəkildə müəyyən edilmədən məsuliyyətin bir sıra agentlər (menecment, şura, sahiblik edən təşkilat, nazirliklər və hökumət) tərəfindən daşınması faktından irəli gəlir. Effektiv qərar qəbulunu və qabaqcıl korporativ idarəetməni təmin etmək üçün bu cür mürəkkəb məsuliyyətlər zəncirini strukturlaşdırmaq çətin məsələdir.
Bu Qaydalar DMM-lərin fəaliyyətinin təkmilləşdirilməsində hökumələrə kömək edəcək ümumi məsləhətlərin verilməsini nəzərdə tutduğu üçün, bu Qaydaların müəyyən bir dövlət müəssisəsinin idarəedilməsində tətbiq edilməsinə dair qərar təcrübə nöqteyi nəzərindən verilməlidir. Hazırkı Qaydalar müəssisələrin həmçinin ictimai məqsədlər daşıyıb-daşımamasından asılı olmayaraq, ayrıca hüquqi formaya (yəni, dövlət idarəetməsindən ayrı olan) və kommersiya fəaliyyətinə (yəni, gəlirlərin əsas hissəsini satışdan və xidmətlərə görə ödənişlərdən əldə edən) malik DMM- lərə istiqamətləndirilmişdir. Bu DMM-lər iqtisadiyyatın rəqabətli və rəqabətsiz (rəqabət olan və olmayan) sahələrində fəaliyyət göstərə bilərlər. Lazım olduqda, bu Qaydalar listinqdən keçmiş və ya keçməmiş DMM-ləri və yaxud tamamilə, böyük və ya kiçik hissəsi dövlətə məxsus olan müəssisələri, onların korporativ idarəetmə məsələləri fərqli olduğuna görə fərqləndirir. Hazırkı Qaydalar yuxarıda qeyd edilmiş 10 PREAMBULA Yüklə 0,9 Mb. Dostları ilə paylaş:
|